Qulaqqaptyń zııany, gaımorıt, tynys alýdyń mańyzy – Lor-dárigermen suhbat

ASTANA. QazAqparat – QR Prezıdenti Іs basqarmasy Medıtsınalyq ortalyǵynyń lor-dárigeri Medet Mahanbet qulaqqa endoskopııalyq ota jasaý tájirıbesin elge ákelgen alǵashqy dáriger boldy. «Bolashaq» baǵdarlamasymen bilim alǵan dáriger búginde respýblıkanyń barlyq óńirinen kelgen naýqastardy emdep júr. Osy oraıda QazAqparat tilshisi kúz mezgilindegi qulaq-muryn kútimi, qulaqqaptyń zııany jóninde dárigermen suhbattasqan edi.

Medet Mahanbet Astana medıtsına ýnıversıtetinde, Máskeýdegi Jalpyreseılik dene tárbıesi jáne sport ulttyq zertteý ınsttıtýtynda medıtsına kýrsy boıynsha bilim alǵan. Keıinirek «Bolashaq» baǵdarlamasymen Lıtvanyń Vılnıýs qalasynda Santarıshkes ýnıversıtettik klınıkasynda qulaq otalary boıynsha taǵylymdamadan ótken.

– Medet Eltaıuly, jańa ǵana otadan shyǵyp, suhbatqa kelip otyrsyz. Naýqastyń jaǵdaıy qalaı? Qandaı shaǵymmen júgingen edi? Aýrýhananyń múmkindikteri qandaı deńgeıde?

– Ota sátti ótti. Naýqasty otadan keıingi kútim palatasyna jiberdik, onda 2 saǵat boıy medıtsına mamandarynyń baqylaýynda bolady. Búgin mende eki ota josparlanǵan, ekeýi de muryn otasy. Qazirgi naýqastyń muryn perdesi qısaıǵan, bala kezinde alǵan jaraqat saldarynan murynnyń syrtqy kelbeti de buzylǵan. Bylaısha aıtqanda bir kúnde eki ota jasaldy, muny «Rınoseptoplastıka» dep ataıdy. Ota nátıjesinde murny jaqsy tynystaıdy jáne syrtqy formasy da túzý bolady.

Bizdiń aýrýhananyń múmkindikteri óte aýqymdy, dáriger-hırýrgke eń birinshi keregi – medıtsnalyq qural-jabdyq. Munda qulaqqa, murynǵa, tamaqqa jasalatyn barlyq otaǵa qajetti ınstýrmentter jetkilikti. Germanııalyq KARL STORZ kompanııasynyń sapaly jabdyqtary bar. Lor-kombaın muryn tazalaıdy, dári shashady, mıkroskoppen qulaq qaraımyz, vıdeolarıngoskop – tamaqty qaraýǵa qajet. Bizdiń ortalyqqa óńirlerden naýqastar joldama arqyly keledi. Oǵan qosa, aýrýhanada tirkelgen kontıngentimiz bar jáne aqyly negizde de qyzmet kórsetemiz.

Foto: keıipkerdiń jeke muraǵatynan

«Bolashaq» baǵdarlamasymen taǵylymdamadan ótkende qulaqqa transkanaldy endoskopııalyq ota jasaýdy úırengen edim. Ádette qulaqtyń artyna tilik jasap, ota júrgizsek, endi qulaqtyń ishinde kishkentaı tilik jasaýǵa bolady. Onyń artyqshylyǵy – naýqas otadan keıin tez qalpyna keledi, qan kóp shyqpaıdy, nátıjesi óte joǵary bolady. Bul tájirıbeni Qazaqstanǵa ákelgen alǵashqy dáriger boldym. Bıyl osy ádisti bizdiń aýrýhana hattamalyq túrde engizip jatyr. Muny úlken ǵylymı jetistik deýge bolady.

– Muryn perdesiniń qısaıýy qazir jıi kezdesetin sekildi. Onyń sebebi nede? Murynnyń durys tynys alýy tutas aǵza jumysy úshin mańyzdy ǵoı?

– Muryn perdesi jaraqat saldarynan nemese fızıologııalyq ósý kezinde de ózdiginen qısaıýy múmkin. Muryn perdesiniń artqy bóligi súıek bolsa, aldyńǵy bóligi – shemirshek. Shemirshektiń ósý jyldamdyǵy súıekke qaraǵanda tezirek júredi. Keı derekkózde shemirshek 25 jasqa deıin ósedi dep jazylǵan. Sondyqtan da eseıgen saıyn jaraqat almaǵan adamdarda da murynmen tynystaý qıyndaı bastaıdy. Mundaı jaǵdaıda lor-dárigerge júgingen jón. Muryn qýysyn túgel qarap shyǵý úshin kompıýterlik tomografııa «altyn standart» bolyp sanalady.

Durys aıtasyz, ottegi tutas aǵzanyń jaqsy jumys isteýine yqpal etedi. Negizgi tynys alý múshemiz – muryn bolǵandyqtan, ottegi kózi muryn arqyly kiredi. Muryn durys dem almasa, ottegi jetimsizdigi (gıpoksııa) paıda bolady. Gıpoksııadan eń birinshi adamnyń mıy sharshaıdy.

Uıyqtaǵanda aýyzben dem alatyndar bar. Aýyzdan kirgen aýanyń jartysy asqazanǵa ketedi. Al asqazan ottegini qorytpaıdy. Adam uıyqtaǵanda barlyq músheleri dem alady, qalpyna keledi. Al ottegi jetispese kóp sharshaıdy, ımmýnıteti quldyraıdy, jumysynda ónimdilik azaıady. Óıtkeni energııasy jetpeıdi.

Allergııa dep murny biteletinder muryn qalqanyn teksertýi kerek. Muryn qalqanynyń úsh túri (ústińgi, ortańǵy, astyńǵy) bolsa, allergııa bolǵanda astyńǵy qalqan isinip, úlkeıip, muryn perdesine tıedi. Osylaısha murynnan tynys ótpeı qalady. Bul rette muryn qalqanyn kishireıtý boıynsha da ota jasalady. Jalpy muryn otasy kezinde barlyq kem-ketigin túgel jóndep berýge tyrysamyz.

– Qazirgi ýaqytta otolarıngologııa salasynda elimizde qandaı aýrýlar keń taralǵan? Bir aptada qansha ota jasaısyz?

– Bir kúnde 2-3 ota, aptasyna – on shaqty ota jasap júrmin. Meniń negizgi ǵylymı baǵytym – endoskopııalyq transkanaldy ota jáne óz bilgenimdi jas rezıdentterge de úıretip júrmin. Qazaqstanda alǵash ret qulaqtyń syrtynan emes, ishinen tilik jasaıtyn otany bastaǵanymyzdy maqtanyshpen aıta alamyn. Mundaı ota tek qana bizdiń aýrýhanada jasalady.

Foto: keıipkerdiń jeke muraǵatynan

Lordyń statıstıkalyq jaǵdaıyna qarasaq, muryn máselelerimen júginý kóp. Sebebi allergııa keń tarap keledi, túrli jaraqattar bolady. Jalpy statıstıkada 10 ota bolsa, onyń beseýi – murynǵa, úsheýi – qulaqqa, qalǵan ekeýi – tamaqqa jasalyp júr. Tamaq otalaryna kelsek, keı naýqastardyń daýys baılamalarynda ósindi bolady, kútpegen qaıǵyly jaǵdaılar bolady. Sosyn jansaqtaý bóliminde ıntýbatsıondy tútikpen jatqan naýqastardyń tamaǵy taryla bastaıdy. Sonyń aldyn alý úshin lor-mamandar moıyndy syrtynan tesip, trahestoma qoıady. Pandemııa kezinde Qostanaı aýrýhanasynda jumys istedim. Sonda naýqastarǵa ókpeni jeldetý apparatyn kıgizýdi jáne demalýyn qadaǵaladyq. Osylaısha ókpesiniń 90 paıyzy zaqymdalǵan naýqastardy da aman alyp qala aldyq. Der kezinde qoldanylǵan em-shara qashanda nátıjeli bolady.

– Ádette kún sýytqanda muryn bitelip, kóp adamda gaımorıt bastalady. Mundaı jaǵdaıda qandaı keńes beresiz?

– Gaımor qýystary kózdiń astynda, jaqtyń ústinde ornalasqan. Barlyq qýysta tabıǵı shyrysh bólinedi. Bul shyrysh murynnyń ishin jumsartyp turady, ystyq aýa kelse sýytady, sýyq aýany jylytady. Osylaısha táýligine jarty lıtr shyrysh bólinedi. Al JRVI, vırýstyq aýrýlar kezinde shyryshty qabat isinip, shyǵatyn tesikteri biteledi. Sol shyryshtyń shyǵý protsesi tejelgendikten óz ishinde tsırkýlıatsııa bastalyp, patogendi floraǵa aınalyp, irińdeı bastaıdy. Eger jaı ǵana isinip, iriń jınalmasa, naýqas otasyz, konservatıvti em jolymen saýyǵyp ketedi.

Munda murynǵa arnalǵan tamshylardy qoldanarda saq bolǵan jón. Adamdar aýyrǵanda dárigerge emes, dárihanaǵa barady. «Murnym bitelip qaldy, ne isteý kerek?» degende oılanbastan tamshylardy usynady. Tipti tumaýǵa qarsy muryn tamshylaryn beretin farmatsevter bar. Máselen, keń taralǵan «Nazıvın» – vırýsty óltirmeıdi, qabynýdy baspaıdy, tek qana isinip turǵan jerdiń tamyryn taryltyp, isinýdi basady. Basqa da tamshylardyń saýda markasy ár túrli bolǵanymen, farmakologııalyq quramy bir. Mundaı tamshylardy úsh kúnnen artyq qoldanǵan jaǵdaıda shyryshty qabat betindegi qylshyqtar ólip qalady. Sosyn onyń qalypna kelýi qıyn bolady. Sondyqtan dárigerge barǵanda qabynýǵa qarsy dárilerdi tamshy túrinde emes, dári retinde alǵan jón.

– Úı jaǵdaıynda qulaq, muryn, tamaq kútimin qalaı jasaý kerek? Maqta taıaqshalarymen qulaq tazalaýǵa bolmaıdy deıdi. Sýtegi asqyn totyǵyn qulaqqa quıatyndar bar. Bul durys pa?

– Sýtegi asqyn totyǵyn qoldaýǵa bolady, onymen qulaqqa jınalǵan bulyqty shyǵarýǵa bolady. Biraq asyra silteýge jol bermeý kerek. Al maqta taıaqshalary bergi jaqtaǵy bulyqty ári qaraı ıterip, nyǵyzdap tastaıdy. Keı analar jasy birge bolmaǵan balasyn ákeledi, balam qulaǵyn shuqyp jatyr, bulyq kórip turmyn dep keledi. Osyndaıda aıtatyn sózim bar – Balanyń qulaǵyndaǵy bulyq balaǵa emes, anasyna kedergi keltiredi. ıAǵnı balaǵa báribir, ol qazir eshteńeni túsinbeıdi, mazasyzdanady, tazalaǵan kezde jylaıdy, ana da bala da stress alady. Qulaqtaǵy bulyq qorǵanysh úshin paıda bolady, syrttaǵy shań-tozań túspeý úshin aǵzamyz bulyq bóledi. Kóbeıip ketse, lorǵa baryp tazalaýǵa bolady. Negizgi profılaktıkalyq tekserý úshin deni saý adam jylyna bir ret emhanaǵa baryp turýy kerek.

Muryn tazalyǵyna kelsek, anda-sanda tuzdy sýmen shaıyp turý kerek. Sosyn qatty sińbirýge de bolmaıdy. Qatty sińbirgende muryndaǵy qantamyrlar qabyrǵasy juqaryp, murynnyń jıi qanaýyna ákep soǵady. Dáret alǵanda murynǵa sýdy tartyp, murynnyń jumsarǵanyn sál kútý kerek. Áıtpese muryn qabyrǵasyna zaqym keledi. Al tisti tazalaǵan kezde tildiń ústin de şetkamen tazalap ótken jón. Óıtkeni tilde de bakterııalar bolady, ımmýnıtet álsirep, bakterııalar shamadan tys kóbeıip ketse, tamaqta iriń, stomatıt, tonzılıt bolýy múmkin.

– Qulaqqap týraly suramasam bolmas. Birneshe jyldan keıin qulaqqaptyń áseri qandaı bolýy múmkin? Sańyraýlar sany artatyn shyǵar?

– Qulaqqapqa tyıym salǵan saıyn eldiń nazary arta beredi. Ony qoldanýǵa bolady, biraq ortasha daýystan asyrmaý kerek. Kúnine bir saǵat úzdiksiz tyńdaǵan soń, mindetti túrde qulaqqapty sheshý kerek. Tamshynyń tasty teskeni sekildi, qulaqqaptyń da áseri biraz jyldan keıin kórinedi. Estý júıkesine zaqym kelip, qulaqta shý paıda bolady. Medıtsınada qulaqtyń shýy «tınnıtýs» dep atalady, ony sýrdolog mamandar qaraıdy. Álem boıynsha AQSh-tyń ózinde jylyna 2 mln adamǵa osy tınnıtýs boıynsha múgedektik berilip jatyr. Bizde de ondaı naýqastar kóp. Olardyń bári dárigerge der kezinde barmaıdy, kelgende bári kesh bolady.

Qulaqtyń shýyn basatyn dári-dármek bar, biraq shý aýqymy ulǵaıyp ketse, estý qabileti nasharlaıdy. Odan keıin qulaq shýy – sýbektıvti nárse, esh apparatpen tekserý múmkin emes, túbegeıli emi joq. Maǵan jas naýqas pen egde jastaǵy adam kelse, ekeýine de bir dári jazyp beremin. Ol jas adamǵa kómektesedi, shý basylady. Al úlken kisige kómektespeýi múmkin, óıtkeni ýaqytyn ótkizip alǵan.

Foto: keıipkerdiń jeke muraǵatynan

Qulaq shýy kardıologııamen de tyǵyz baılanysty. ıAǵnı naýqastyń qan qysymy kóterilgennen qulaǵy shýyldaýy múmkin. Ol estý júıkesine zaqymyn tıgizedi. Sondyqtan eki em qatar júredi – biz qulaq nervin retteıtin dári taǵaıyndaımyz, kardıologtar óz tarapynan – qan qysymynyń artpaýyn qadaǵalaıdy.

Elimizde estý múkistigi bar naýqastar jasaryp keledi. Árıne, onyń bir sebebi – qulaqqap. Máselen, 5 jyl buryn qulaǵymda shý bar, estýim nasharlady dep 60-tan asqan adamdar keletin. Qazir 25-30 daǵy jastar da keletin boldy. Búryn jastardyń qulaǵynda qabyný protsesteri ǵana baıqalatyn. Al qazir gi jastardy tekserseń – alpystaǵy adamnyń qulaǵyndaı jaǵdaıdy kóremiz. Olarǵa tek qana qoldaıtyn terapııa taǵaıyndaımyz, al eger sańyraýlyq aldynda tursa, aýrýy 3-4 deńgeıge ótip ketse, apparat taǵaıyndaımyz.

– Qazir áleýmettik jelide aqsha jınap, balalardy shetelde emdetý tendentsııasyn baıqap otyrmyz. Otolarıngologııa baǵytynda jaǵdaı qalaı? Naýqastarymyz óz elimizde tıisti em alyp jatyr ma?

– Buryn men «Ana men bala ortalyǵynda» jumys istegenmin. Onda da myqty mamandar, tálim bergen ustazdarym áli qyzmet etip júr. Sonda otandyq mamandarǵa senińkiremeı, jylý jınap, balasyn Koreıaǵa alyp ketkender boldy. Biraq sońynda sol adamdar elge kelip, ózimizde saýyǵyp shyqty. Reseıge baryp sátsiz ota jasaǵandar da bizge keldi, biz qalpyna keltirdik. Ondaı oqıǵalar óte kóp. Bizde de qabiletti mamandar jeterlik. Tek qana lor emes, basqa da baǵyttarda shetelde tájirıbe jınaqtap kelgen otandyq dárigerler bar. Bul máseleniń qarjylyq jaǵy bar. Shetelde qomaqty qarjy shyǵyndap, ár qadamy aqshaǵa tirelse, bizde kvota arqyly tegin emdeledi. El ishindegi shalǵaı óńirlerdegi naýqastar iri qalalarymyzǵa keledi.

Foto: keıipkerdiń jeke muraǵatynan Foto: keıipkerdiń jeke muraǵatynan

Árıne, Reseıde de, Koreıada da, Túrkııada da jaqsy professorlar bar, men bilim alǵan Lıtva professory Eýropa boıynsha tanymal dáriger edi. Demek árbir eldiń úzdik mamandary bolady. Sol qabiletti mamandar óz shákirtterin tárbıelep, sabaqtastyqty jalǵap otyrýy kerek dep oılaımyn.

Foto: keıipkerdiń jeke muraǵatynan

Jaqynda ǵana eki amerıkalyq týrıst qulaǵy aýyryp, bizdiń aýrýhanaǵa keldi. Olar bizdiń ortalyqty kórip tań qaldy. Іshi taza, jabdyqtary jetkilikti, dárigeri – men aǵylshyn tilinde erkin sóılep turdym. Kóptegen elderde medıtsınalyq qyzmetterdiń óte qymbat ekenin bilemiz. Bul rette bizdiń eldegi jaǵdaı kósh ilgeri.

– Tolyqqandy suhbatyńyz úshin alǵys aıtamyz!