«Qýatty óńirler» ulttyq jobasy: 2022 jyly qandaı problemalar sheshiledi
Bir jobaǵa toptastyrǵan 2 membaǵdarlama
«Qýatty óńirler – el damýynyń draıveri» ulttyq jobasynyń maqsaty - bazalyq qyzmetterge halyqtyń teń qoljetimdiligin qamtamasyz etý, turǵyn úı-kommýnaldyq jaǵdaıdy jaqsartý ári turǵyn úı qurylysyn damytý, sondaı-aq kóliktik baılanysty qamtamasyz etý jáne eldiń kóliktik-tranzıttik áleýetin joǵarylatý esebinen azamattardyń qolaıly ómir súrý ortasyn qurý. Bul úshin óńirlerdi damytý, «Nurly jer» turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyqty damytý jáne «Nurly jol» ınfraqurylymdyq damý memlekettik baǵdarlamasynda belgilengen baǵyttar atalǵan ulttyq joba aıasyna toptastyrylǵan.
«Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýty» AQ Óńirlik zertteýler ortalyǵynyń dırektor Qaısar Nyǵmetovtyń aıtýynsha, ulttyq jobalardyń memlekettik baǵdarlamalardan tujyrymdamalyq aıyrmashylyǵy bar. ıAǵnı, ulttyq jobalar bıýdjetten qarjylandyrýda basymdyqqa ıe bolady. Al buǵan deıin memlekettik baǵdarlamalardy qarjylandyrý kólemi ındıkatıvti túrde kórsetiletin jáne barlyq ýaqytta birdeı ol memlekettik bıýdjette qarastyrylmaıtyn.
«Osyǵan oraı ulttyq jobalardy qabyldaýdyń basty sharty – árbir is-sharanyń qajetti qarjylyq resýrstarmen qamtamasyz etilýiniń pysyqtalýy», - dedi Qaısar Nyǵmetov.
2021-2025 jyldary jobany júzege asyrýǵa 7 mlrd 567 mln teńge jumsalady. Onyń 4 mlrd teńgesi respýblıkalyq bıýdjetten, 785 mln teńgesi jergilikti bıýdjetten alynady. Al qalǵan 2 mlrd 759 mln teńgesi bıýdjetten tys qarajat esebinen bolmaq.
Buǵan qosa, ulttyq jobalar naqty mindetter, kórsetkishter, is-sharalar men jobalar jınaqtalǵan jınaqy qujat sanalady. Sondaı-aq ulttyq jobada jaýapty oryndaýshyny, memlekettik organdardan, óńirler men kvazımemlekettik uıymdarda qosa oryndaýshylardy kórsete otyryp, belgilengen merzimde nátıjelelerge qol jetkizýge derbes jaýapkershilik júktelgen.
Aıta keterligi, ulttyq jobalarǵa júıeli monıtorıng júrgizý maqsatynda Ulttyq jobalardy monıtorıngileý jónindegi keńse qurylǵan. Keńsege QR Premer-mınıstri jetekishilik etedi.
Joba aıasynda eń aldymen qandaı prblemalar sheshiledi?
Ulttyq jobanyń 2 baǵyty bar:
І. Negizgi qyzmetterge teń qoljetimdilik
ІІ. Kóliktik baılanysty qamtamasyz etý
Negizgi qyzmetterge teń qoljetimdilik
Qaısar Nyǵmetovtyń aıtýynsha, eń birinshi kezekte ulttyq jobalar esebinen óńir turǵyndary úshin barynsha ózekti másele sheshiletin bolady.
«Máselen, búginde 1 mln-nan astam adam sapaly aýyz sýǵa qol jetkize almaı otyr. Onyń ishinde shamamen 770 myń aýyl turǵyny jáne 280 myń qala turǵyny bar. 53 qalada káriz-tazartý qurylǵylaryn jańǵyrtý jáne salý qajet. Munyń ústine aǵyndy sýlardy tazartýmen qamtý 70,5 paıyzdy quraıdy», - dedi Óńirlerdi zertteý ortalyǵynyń dırktory.
Aıta keterligi, ınfraqurylymdy keshendi damytý baǵyty 16 myń shaqyrym sýmen jabdyqtaý jáne káriz jelisin salý men qaıta qurýdy, 46 toptyq sý qubyryn qaıta qurýdy, 785 shaqyrym aǵyndy káriz jelisin jáne ırrıgatsııalyq aryq júıesin jańartýdy; 7,7 myń shaqyrym ınjenerlik jelilerdi jańǵyrtý jáne rekonstrýktsııalaýdy; 1 163 kópqabatty turǵyn úıdi jóndeýge bıýdjettik kredıt berýdi qamtıdy. Osy kózdelgen maqsattar júzege asyrylǵan jaǵdaıda 2025 jylǵa qaraı aýyz sýmen tolyq qamtamasyz etýge, qalalardaǵy aǵyndy sýlardy 100 paıyz tazartýǵa qol jetkiziledi.
«Aýyl - el besigi» jobasyn iske asyrý jalǵasyp, aýyl ishindegi 12 myń shaqyrym ınjenerlik jeli, 10 myń shaqyrym aýylishilik jol men 1,5 myń áleýmettik nysan salynady jáne jóndeledi. Olar: mektepter, balabaqshalar, feldsherlik-akýsherlik pýnktter, mádenıet jáne sport nysandary», - dedi spıker.
Onyń atap ótýinshe, munyń barlyǵy turǵyndarǵa arnalǵan negizgi qyzmetterge kiredi.
Turǵyn úı jaǵdaıyn jaqsartý
«Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýty» AQ ortalyǵynyń málimetinshe, birinshi baǵyt aıasynda «Dıplommmen - aýylǵa» baǵdarlamasyna qarajat qarastyrylǵan. Maqsatty top – aýyldy eldi mekenge jumys isteýge jáne turýǵa kelgen densaýlyq saqtaý, bilim berý, áleýmettik qamtamasyz etý, mádenıet, sport, agroónerkásip kesheni salasynyń mamandary, aýyl, eldi meken, aýyldyq ákimdik ákimderi apparatynyń memlekettik qyzmetshileri.
«Olarǵa baspana satyp alýǵa nemese salýǵa bıýdjettik kredıt qarastyrylǵan. 2025 jylǵa deıin bıýdjettik kredıtti 22 myńǵa jýyq maman ala alady. 5 jylǵa josparlanǵan kredıtteý somasy – 110 mlrd teńge», -dedi ortalyq dırektory.
«Jaıly turǵyn úı» mindetin sheshý úshin maqsatty topqa kiretin 185,1 myń adamǵa jeke turǵyn úı qorynan turǵyn úı jaldaý shyǵyndaryn sýbsıdııalaý, 102,3 myń áleýmettik jalǵa beriletin jáne kredıttik turǵyn úı salý, 25 mln sharshy metr turǵyn úı salý sııaqty qoldaý is-sharalary júzege asyrylady. Jumys isteıtin jastarǵa arnalǵan myń turǵyn úı, sonymen qatar aýyldyq jerlerde óz jumysshylaryna úı salǵan jumys berýshilerdiń shyǵyndaryn jabý kózdeledi. 235 myń jer ýchaskesi jańa turǵyn úımen jáne ınfraqurylymmen qamtamasyz etiledi.
Óńirlerdiń kólik baılanysy
Ulttyq jobada oblysishilik, eldi mekender men oblys, aýdan ortalyqtary arasyndaǵy ishki kólik jelisin damytyp, óńirlerdiń ózara baılanysyn arttyrý jáne aýmaqtardyń syrtqy baılanysyn kúsheıtý kózdeledi.
«12 myń shaqyrym joldardy salý jáne qaıta jańartý esebinen 25 myń shaqyrym respýblıkalyq avtomobıl jolyn jańǵyrtý aıaqtalady. Jergilikti mańyzy bar 27 myń shaqyrym avtomobıl joldaryn salý jáne jóndeý esebinen olardyń qanaǵattanaralyq jaǵdaıdaǵy úlesi 95 paıyzǵa deıin artady», - dedi Qaısar Nyǵmetov.
Sonymen qatar joba aıasynda jol boıyndaǵy qyzmet kórsetý nysandarynyń barlyǵyn ulttyq standartqa saı keltirý josparlanǵan. ıAǵnı olardyń sany 1,8 myńnan 2,3 myńǵa deıin kóbeıedi.
Syrtqy baılanystardy kúsheıtý jáne kólik áleýmetin damytý maqsatynda «Dostyq-Moıynty» temir jol tarmaǵynyń ekinshi jolyn salý jáne elektrlendirý esebinen «Qytaı-Eýropa-Qytaı» baǵdarynyń ótkizý qabiletin 5 ese arttyrý kózdelgen. Sondaı-aq Saryaǵash stansasynyń ótkizý qabiletin arttyrý úshin «Darbaza-Maqtaaral» temir jol jelisi salynady. Ol júk tasymaldaý merzimin 1,5 ese qysqartýǵa múmkindik beredi. Óńiraralyq ınfraqurylymdy jáne syrtqy baılanysty damytý maqsatynda 5 áýejaıdyń ınfraqurylymy jańartylady.
«Munyń barlyǵy 2025 jylǵa qaraı tranzıt kólemin jylyna 23,5 mln-nan 30 mln tonnaǵa, konteınerler sanyn 876 myńnan 1,6 mln-ǵa deıin arttyrýǵa múmkindik beredi», - dep atap ótedi spıker.
Tómendegi kestede kórsetkishter boıynsha artta qalǵan óńirlerge, 2022 jylǵa arnalǵan josparly kórsetkishterge qatysty málimetter berilgen. Kesteden keler jyly óńirlerde atalǵan máselelerge qatysty ahýal qanshalyqty jaqsartylatyny kórsetilgen.
| Óńirler | Problema | 2022 jylǵa arnalǵan jospary kórsetkish |
| Halyqtyń sýmen jabdyqtaý qyzmetimen qamtamasyz etilýi | ||
| Qostanaı oblysy | Aýyldarda barlyǵy 70% | 73,3% |
| Qalalarda aǵyndy sýlardy tazartý deńgeıi | ||
| Almaty oblysy | 55% | 57,6% |
| Atyraý oblysy | 54,1% | 54,5% |
| Jambyl oblysy | 0 | 0 |
| Qaraǵandy oblysy | 72% | 72% |
| Qyzylorda oblysy | 55% | 55% |
| Túrkistan oblysy | 33% | 48,3% |
| Almaty q. | 92,5% | 92,7% |
| Shymkent q. | 54% | 60% |
| Jalpy úıge arnalǵan jylý jáne sý ólsheý aspaptarymen qamtý deńgeıi | ||
| Aqmola oblysy | 60,9% | 63,5% |
| Shyǵys Qazaqstan oblysy | 34% | 38,5% |
| Jambyl oblysy | 44,2% | 49,6% |
| Batys Qazaqstan oblysy | 58,6% | 61,1% |
| Qaraǵandy oblysy | 68,6% | 77,9% |
| Qostanaı oblysy | 52,7% | 57,7% |
| Qyzylorda oblysy | 51,8% | 54,8% |
| Pavlodar oblysy | 43,3% | 48% |
| Soltústik Qazaqstan oblysy | 35,7% | 42,9% |
| Paıdalanýǵa berilgen turǵyn jaı ǵımarattarynyń jalpy aýdany | ||
| Aqmola oblysy | 665 | 693,6 |
| Shyǵys Qazaqstan oblysy | 647 | 685,2 |
| Jambyl oblysy | 651 | 689,4 |
| Batys Qazaqstan oblysy | 586,7 | 621,3 |
| Qostanaı oblysy | 449 | 475,5 |
| Soltústik Qazaqstan oblysy | 379 | 401,4 |
| Normatıvtik kúıdegi jergilikti mańyzy bar avtomobıl joldarynyń úlesi | ||
| Batys Qazaqstan oblysy | 34% | 39% |
| 5 áýejaıdyń jerústi ınfraqurylymyn jańartý (birlik) | ||
| Batys Qazaqstan oblysy | 0 | 1 |
| Qostanaı oblysy | 0 | 1 |
| Qyzylorda oblysy | 0 | 1 |
| Shymkent q. | 0 | 1 |
| Mono- jáne shaǵyn qalalarda ınjenerlik jáne kólik ınfraqurylymyn damytý (shaqyrym) | ||
| Aqmola oblysy | 685,9 | 1 197,5 |
| Batys Qazaqstan oblysy | 777,6 | 847,7 |
| Soltústik Qazaqstan oblysy | 648,0 | 716,2 |
| Jańartylǵan tirek jáne spýtnıktik eldi mekenderdiń sany (birlik) | ||
| Aqmola oblysy | 27 | 46 |
| Almaty oblysy | 41 | 94 |
| Atyraý oblysy | 16 | 22 |
| Batys Qazaqstan oblysy | 16 | 31 |
Málimetterdi «Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýty» AQ ortalyǵy usyndy.
«Ulttyq jobany iske asyrýdyń nátıjesinde negizgi qyzmettermen, atap aıtqanda sýmen jabdyqtaýmen 100 paıyz jáne káriz júıesimen 100 paıyz qamtamasyz etý esebinen óńirler arasyndaǵy ómir súrý sapasyndaǵy aıyrmashylyq qysqarady dep kútiledi», - dedi Qaısar Nyǵmetov.
Tolyqtaı alǵanda, ulttyq jobany júzege asyrý qorytyndysynda 2025 jyly mynalar kútiledi:
- qalalarda sýmen jabdyqtaý qyzmetterine 100 % qoljetimdilikti qamtamasyz etý;
- aýyldarda sýmen jabdyqtaý qyzmetterine 100 % qoljetimdilikti qamtamasyz etý;
- barlyq qarjylandyrý kózderi esebinen 236,7 myń otbasynyń turǵyn úı jaǵdaıyn jaqsartýdy qamtamasyz etý;
- qalalarda káriz qyzmetterine 100 % qoljetimdilikti qamtamasyz et;
- aýyl turǵyndaryn 90 % ınfraqurylymdy jańǵyrtýmen qamtamasyz etý.
«Aýyldyq jerlerde áser barynsha anyq baıqalady. Óıtkeni, ınfraqurylymnyń barlyq túrlerin jańǵyrtýǵa arnalǵan ınvestıtsııanyń basym bóligi «Aýyl – el besigi» jobasy aıasynda baǵyttalady. Jalpy, qalalardaǵy ınfraqurylymǵa qatysty ahýal birshama jaqsy. Degenmen, iri qalalardyń tóńirekterin abbanttandyrý, jaýyn sýyna arnalǵan kárizderdi jańǵyrtý, «eski oramdardy» qaıta jańartý jáne apatty úılerdi súrý problemalary sheshiledi», - dep túıindedi sózin Qaısar Nyǵmetov.
