Kisi qolynan qaza tapqan áıelderdiń 76%-y stalkıng qurbany

ASTANA. KAZINFORM – Jubaıyńyzdyń telefonyn tekserip, qaıda júrgenin ańdıtyn bolsańyz, jazaǵa tartylýyńyz múmkin. 1 aı buryn elimizde stalkıng úshin qylmystyq jaýapkershilik engizilgen edi.

Stalkerlik áreket ózge elderde qalaı jazalanady? Qazaqstandaǵy jańa zań nátıjeli me? Jibek Joly arnasynyń «Búgin LIVE» baǵdarlamasyna qonaq bolǵan halyqaralyq zańger tarqatyp aıtty.

— Stalkıng — bul adamdy qorqytatyn, qaıtalanatyn, júıeli túrde jasalatyn belgili bir áreketter. Oǵan adamnyń artynan ańdý, onymen baılanys ornatýǵa tyrysý, erkinen tys syılyq berý, áleýmettik jeliler men telefon arqyly toqtaýsyz habarlamalar jiberý, kıberstalkerlik jasaý jatady. Stalkıng tek psıhologııalyq qysymmen shektelmeıdi. Ol adamnyń múlkine zaqym keltirý, jeke derekterin, foto-vıdeolaryn taratamyn dep qorqytý sekildi áreketterdi de qamtıdy. Keıde stalkerler jábirlenýshiniń týystary men dostaryn ańdyp, olardyń úılerine deıin barady. Jaman sózderdi graffıtı sekildi jazyp ketý de — stalkıngtiń bir túri. Er men áıeldiń birin-biri ańdýy, telefonyn tekserýi — kıberstalkıngke jatady. Jaı ǵana qupııa sózin bilip, telefonyn qaraýmen qoımaı, keı adamdar arnaıy qosymshalar ornatyp, navıgator arqyly baqylap otyrady. Bul da stalkıngtiń bir túri, — deıdi Aıajan Oırat.

Stýdııa qonaǵy zańdaǵy jańa baptyń jazasy tym jeńil degen pikirde.

— Qazaqstanda stalkıng áreketteri úshin Qylmystyq kodekske jańa 115-bap engizildi. Bul bap boıynsha 200 AEK kóleminde aıyppul salý nemese 50 táýlikke deıin bas bostandyǵynan aıyrý jazasy qarastyrylǵan. Degenmen, bul óte jeńil jaza. Ókinishke qaraı, mundaı jaza stalkıng qylmysynyń aldyn alýǵa kómektese almaıdy, — deıdi ol.

Maman mundaı áreketterge ózge elderde qandaı jaza qoldanylatynyn aıtty.

— Shet memleketterde stalkıngke áldeqaıda qatań qaraıdy. Mysaly, Irlandııada mundaı qylmys úshin 7 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý jazasy qarastyrylǵan. Eýroodaq elderiniń barlyǵynda derlik stalkıngke qatysty qylmystyq jazasy 5–7 jylǵa deıin túrmege qamaýdy kózdeıdi. AQSh, Anglııa, Kanada sııaqty elderde de jaǵdaı osyndaı. Bul elderde stalkıng jasaǵan adamdar tek qana túrmege qamalyp qoımaı, mindetti túrde reabılıtatsııadan ótedi. Olarǵa psıhologııalyq kómek beriledi. Sebebi, agressorlardyń da psıhologııalyq travmalary men problemalary bolýy múmkin. Al 50 kún ishinde biz qylmyskerdiń psıhıkasyna múlde áser ete almaımyz, — deıdi zańger.

Aıajan Oırat kisi qolynan qaza tapqan áıelderdiń 76 paıyzy stalkıngke ushyraǵanyn jetkizdi.

— Turmystyq zorlyq-zombylyq pen adam óltirýdiń arasynda stalkıng tur. Eger stalkıngtiń aldyn almasaq, ol úlken qylmystarǵa alyp kelýi múmkin. Femıtsıdtiń 76 paıyzy stalkıngten bastalady. Sondyqtan bul máseleni óte erte kezeńde toqtatýymyz qajet, — deıdi maman.

Qoǵam arasynda súıgenine qol jetkizý úshin túrli áreketterdi jasaýdan taıynbaıtyn jastar bar. Alaıda, zańger adamnyń stalkerlik áreketti jasaýdaǵy nıeti qylmystyq jaýapkershilikten qutqarmaıtynyn qadap aıtty.

— Biz stalkerdiń nıetine emes, jábirlenýshiniń psıhologııalyq jaǵdaıyna nazar aýdarýymyz kerek. Sebebi, stalkıng jasaıtyn adamdar ózderin stalker dep eseptemeıdi. Mysaly, qylmyskerler adam urlap nemese óltirgenin moıyndaı alady, biraq stalkerler óz áreketin «men jaı ǵana habarlastym» dep aqtaýy múmkin. Al olar bes mınýttyń ishinde 99 ret habarlasady. Olar stalkerlik árekettiń shekarasyn ajyrata almaıdy. Keıde stalkerler syılyqtar beredi. Biraq bul da ártúrli bolýy yqtımal. Mysaly, adamda belgili bir gúlge allergııa bar delik. Eger bireý ádeıi sol gúlderdi sol adamnyń júrgen jerine alyp barsa, bul da zardap shegýshiniń densaýlyǵyna zııan keltiredi, — deıdi stýdııa qonaǵy.

Ókinishke qaraı, stalkıngke ushyraǵan adam jaǵdaı týraly dálelderdi ózi usynýy kerek.

— Adamnyń stalkıngke ushyraǵanyn dáleldeý óte qıyn. Eger bir zat urlansa, polıtsııa kelip, tergeý júrgizip, dálel jınaıdy. Al stalkıng jaǵdaıynda dáleldi jábirlenýshiniń ózi jınaýy kerek. Stalkerlerdiń ózindik «profılderi» bolady. Eń qaýipti stalkerler — buryn ajyrasqan, romantıkalyq qarym-qatynasta bolǵan adamdar. Statıstıka boıynsha stalkerlerdiń 82 paıyzy — er adamdar. Al stalkıngke ushyraǵandardyń 78 paıyzy — áıelder, — deıdi Aıajan Oırat.

Halyqaralyq zańger jańa baptar aıasynda halyqqa túsindirý jumystaryn keńinen júrgizý kerek degen pikir bildirdi.

— Qoǵammen tyǵyz jumys júrgizý qajet. Romantıkalyq qarym-qatynastaǵy flırt pen stalkıngtiń aıyrmashylyǵyn túsindirýimiz kerek. Keıde kúnine 5 ret qońyraý shalý qalypty jaǵdaı sııaqty kórinýi múmkin. Biraq ýaqyt óte kele bul jaǵdaı stalkerlikke aınalýy yqtımal. Adamdar ajyrasqannan keıin nelikten osynsha kóp habarlasady? Biz bul suraqtyń jaýabyn da izdeýimiz kerek. Erler men áıelderge bólek túsindirý jumystaryn júrgizgen jón. Áıelderge romantıkalyq qarym-qatynas pen zorlyq-zombylyqtyń shekarasyn kórsetýimiz kerek. Al er adamdarǵa psıhologııalyq turǵyda qoldaý kórsetý qajet. Sebebi, adamdar adam óltirýge jaıdan-jaı barmaıdy. Keı jaǵdaılarda stalkerler burynǵy áıelin óltirip, keıin óz-ózine qol jumsaıdy. Osyndaı qaıǵyly jaǵdaılardy boldyrmaý úshin qoǵamdyq sanada túbegeıli ózgerister bolýy kerek, — deıdi ol.

Buǵan deıin Kazinform agenttiginiń analıtıkalyq sholýshysy jańa zańnyń naqty quqyqtyq sıpaty qandaı bolatynyn saraptap kórgen edi. Tolyǵyraq bilgińiz kelse, siltemege ótińiz.