QR Prezıdentiniń alǵashqy memlekettik saparynan qandaı qorytyndy jasaýǵa bolady - sarapshy pikiri
Qasym-Jomart Toqaevtyń sapary barysynda Ózbekstandaǵy Qazaqstan jylynyń resmı túrde ashylýy jáne ótken jyly ǵana qazaqstandyqtardyń Ózbekstan jylyn toılaýy bul sózimizge dálel.
Osy turǵyda Qazaqstan Prezıdentiniń alǵashqy memlekettik saparyn saraptap kórelik. Eń aldymen, Q.Toqaevtyń saparynyń mańyzdylyǵyna toqtalsaq. Qasym-Jomart Kemeluly kórshi el prezıdenti Shavkat Mırzıeevtiń jeke shaqyrýymen barǵanyn da aıta ketý kerek. Jańa Prezıdenttiń alǵashqy sapary Memlekettiń syrtqy saıasattaǵy basymdyǵynyń barometrindeı dese de bolady. Qasym-Jomart Kemelulynyń Máskeýden soń, Tashkentke sapar shegýi kóp vektorly saıasat ustanatyn Qazaqstannyń Ortalyq Azııa ıntegratsııasyna erekshe mán berip otyrǵandyǵynyń dáleli sekildi. Sapar barysynda, Taıaý Shyǵys pen Aýǵanstan, aımaqtaǵy ózekti máseleler men sý-energetıkasy jáne saýda-ekonomıkalyq salalardy damytý týraly sóz qozǵaldy. Sondaı-aq, Ortalyq Azııa elderi kóshbasshylarynyń ІІ sammıtin ótkizý máselesi de qozǵaldy.
Aıta ketetin jaıt, birinshi sammıt 2018 jyldyń naýryz aıynda Nur-Sultan qalasynda ótken edi. Dál osy kezdesý barysynda qos el basshysy Qazaqstannyń 2017-2018 jyldary BUU Qaýipsizdik keńesiniń turaqty emes múshesi retinde, Ortalyq Azııa elderiniń ózekti máselelerin halyqaralyq arenada laıyqty túrde kótergenine joǵary baǵa berdi.
Degenmen, Ózbekstan men Qazaqstan arasyndaǵy ózara qarym-qatynastyń mundaı deńgeıge kóterilýiniń syry - QR Tuńǵysh Prezıdenti - Elbasy Nursultan Nazarbaev pen kórshi el basshysy Shavkat Mırzıeevtiń eńbeginiń nátıjesi ekenin de esten shyǵarmaǵan jón. Shavkat Meromanuly Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Ábishulymen birneshe ret kezdesti. Muny Ortalyq Azııa óńirin jiti zerttep júrgen sarapshylar men BAQ ókilderi jarysa jazdy.
Ekinshiden, eki el arasyndaǵy mádenı-gýmanıtarlyq baılanysqa toqtala ketsek. Osy sapar barysynda Uza.uz aqparat agenttiginiń qazaq tilinde aqparat taratýdy bastaǵany belgili boldy. Ózbekstanda TMD boıynsha eń kóp avtohtondy qazaq dıasporasy shoǵyrlanǵan.
ÓR statıstıkalyq málimetine súıensek, bul eldegi qazaqtar shamamen 1 mln adamdy quraıdy. Ózbek elinde 442 qazaq-ózbek, 192 taza qazaq mektebi bar. Keıbir JOO-da «qazaq tili men ádebıeti» bakalavry dárejesi boıynsha bilim beriledi. Eń qyzyǵy - Ózbekstan Jazýshylar Odaǵynyń quramynda qazaq ádebıeti boıynsha keńes jumys isteıdi. Ózbekstandaǵy qazaq dıasporasy jaıyndaǵy derekti fılmniń avtory retinde kórshi eldegi qandastardyń baı ádebı murasy bar ekenine kóz jetkizdik.
Endi eki eldiń ekonomıkalyq baılanystaryna toqtalsaq. Prezıdent saparynyń nátıjesinde 2020 jyldyń sońyna deıin ózara taýar aınalymyn 5 mlrd dollarǵa jetkizý josparlanǵan. Qazaqstan Ózbekstannyń jalpy taýar aınalymyndaǵy úlesi 8,9 paıyzǵa jetip, Qytaı men Reseıden keıingi úshinshi orynǵa jaıǵasqan.
2018 jyldyń qorytyndysy boıynsha eki el arasyndaǵy taýar aınalymy 2,5 mlrd dollarǵa jetip, 25,3 paıyzǵa ósken. Onyń ishinde 844,3 mln ózbek taýarynyń ımporty bolsa, 1,6 mlrd dollary qazaqstandyq eksportty quraǵan.
2017-2018 jyldary shekara boıyndaǵy óńirlerdegi ózara áriptestikti damytý boıynsha 11 oblystyq deńgeıdegi delegatsııa uıymdastyrylǵan.
Saýda-ekonomıkalyq baılanystardy nyǵaıtý úshin Túrkistan oblysy ákimdiginiń Halyqaralyq saýda-ekonomıkalyq áriptestik ortalyǵynyń jumysy qolǵa alynyp, shekara boıyndaǵy saýdany jaqsartyp, qazaq-ózbek shekarasyndaǵy transporttyq-tranzıttik ınfraqurylymdy «Soltústik-Ońtústik» Ortalyq Azııa transporttyq korıdory aıasynda jańartý josparlanyp otyr.
Qarapaıym halyq úshin taǵy bir jaǵymdy jańalyq bar. «Allıýr Kompanııalar Toby» AQ men «Djeneral Motors Ózbekstan» AQ arasyndaǵy kelisim nátıjesinde Qostanaıda GM Uzbekistan jeńil kólikteri serııasymen «Ravon» avtokóligi shyǵarylady. Qazaqstandyq tutynýshylar úshin qoljetimdi ári arzan baǵadaǵy, joǵary sapadaǵy «Ravon» kóligi taptyrmas múmkindik bolmaq. Bolashaqta aýyl sharýashylyǵy men kommýnaldyq tehnıkaǵa qatysty qural-jabdyqtardy shyǵarý qolǵa alynbaq.
Prezıdent Q.Toqaevtyń memlekettik sapary barysynda, eki eldiń Úkimetaralyq komıssııasynyń statýsyn kóterýge jáne Úkimet basshylary deńgeıinde teń Tóraǵany taǵaıyndaýǵa ýaǵdalasty. Úkimetaralyq komıssııa - eki el arasyndaǵy baılanystar máselesinde taptyrmas alań. Komıssııanyń sońǵy otyrysy 2018 jyldyń 12-14 naýryzynda Astana qalasynda ótken bolatyn, kelesi kezdesý Tashkent qalasynda ótýi tıis.
Oljas BERKІNBAEV
saıasattanýshy, syrtqy saıasat jáne ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýtynyń jetekshisi
