QR Adam quqyqtary jónindegi ýákildiń óńirlerdegi ókildikteri paıda bolady - Elvıra Ázimova
- Elvıra Ábilqasymqyzy, qazirgi kezde Adam quqyqtary jónindegi ýákil ınstıtýty jaıynda túsinik berseńiz. Siz qandaı ókilettikke ıe bolyp otyrsyz?
- Adam quqyqtaryn qorǵaý máseleleri tikeleı mánde árqaısymyzǵa qatysty jáne QR Ata Zańyn ashyp qarasaq, onda 1-bap «memlekettiń eń qymbat qazynasy - adam jáne adamnyń ómiri, quqyqtary men bostandyqtary» dep bastalady. ıAǵnı memleket pen azamattyq qoǵam tarapynan qurylatyn barsha tıisti saıasat osymen túsindiriledi. Adam quqyqtary jónindegi ınstıtýtqa toqtalsaq, ár memlekette osy ınstıtýtqa baılanysty túrli ataýlar bar. Keıbir elde ombýdsmen dese, al basqalarynda adam quqyqtary jónindegi komıssar. Eýrazııa keńistigindegi Ortalyq Azııa boıynsha bul ınstıtýt negizinen Adam quqyqtary jónindegi ýákil nemese adam quqyǵyn qorǵaýshy dep atalady.
Osy oraıda adamdar bul laýazym quzyretine kóp úmit artady, ıaǵnı ýákil barlyq problemany sheshe alady degen pikirde. Eger sot nemese quqyq qorǵaý organdary sheshimimen kelispese, onda ýákil kómektesý úshin tıisti laýazym quzyretine ıe.
Zańnama turǵysynan alyp qaraǵanda, árbir sýbekt tıisti mandatqa, ókilettikke ıe. Jalpy aıtqanda, adam quqyqtary jónindegi ýákil - azamattardyń quqyǵyn qorǵaýǵa qosymsha kepildik beretin laýazym ıesi.
- Pandemııa jaǵdaıy adam quqyqtary salasynda da birqatar máseleler kóterildi. Osy baǵytta qandaı kemshiliktermen jumys isteý qajet dep oılaısyz? Qazaqstandyqtar sizge karantın kezeńinde qandaı máseler boıynsha júgindi?
- Kelip túsken ótinimder sany boıynsha toqtalsaq, onda Qazaqstan halqy sanymen ara qatynasta ondaı eleýli kórsetkish emes. Óıtkeni qazirgi kezde memleket óz tarapynan azamattar shaǵymdaryn qabyldaý men qarastyrýdyń túrli júıelerin iske asyryp jatyr.
Bul turǵyda shaǵymdar túrli máselelerge qatysty. Sońǵy oqıǵalarda azamattardy baspanasynan shyǵarý jáne basqa da áleýmettik máseleler kóterildi. Mysaly, pandemııa kezeńinde eskertýsiz jumystan shyǵarý nemese bıznes jaǵynan adamdarǵa jalaqysyn bermeý taqyryptary ózekti boldy. Osyndaı jaǵdaılardyń kezdesýi ókinishti.
Qandaı aryzdar jıi kezdesti degen suraqqa toqtalsaq, bul óz kezeginde basqa elderdegi jaǵdaıǵa uqsas boldy. Ótinimder kóbinese qylmystyq-protsestik is-qımyldarǵa, ıaǵnı quqyq qorǵaý organdarynyń áreketine baılanysty. Bul rette zańsyzdyqqa, tergeý amaldary kezindegi qysymǵa nemese zańsyz tutqynǵa alý máseleleri kóteriledi.
Ekinshi másele sot sheshimine baılanysty bolyp otyr. Sebebi qarapaıym adamdar zańger emes ekeni túsinikti ǵoı. Osy oraıda sot protsesi barysynda úkim shyǵarý kezinde ashyq qalǵan suraqtar qalady jáne olar bul máselelerge qatysty jaýap ala almaı jatady. Sot sheshimine qanaǵattanbaǵan adamdarda óz máseleleri boıynsha advokat nemese bilikti zańgerdi jaldaýǵa múmkindigi bolmaı jatady. Sondyqtan osy máseleler kóteriledi. Munymen qosa, bostandyǵy shektelgen nemese bas bostandyǵynan aıyrylǵan azamattardyń da ótinimderin nazardan tys qaldyrýǵa bolmaıdy.
- Adam quqyqtary jónindegi ýákilmen qalaı jyldam baılanysqa shyǵýǵa bolady?
- Kez kelgen basqa sýbektimen qalaı baılanysqa shyqsańyz, dál solaı ýákilge de habarlasýǵa bolady. Ǵalamtorda Adam quqyqtary jónindegi ýákil dep izdeseńiz, tıisti derekter shyǵady. Al endi tehnıkalyq turǵydan alyp qarasaq, keıbir jaǵdaıda adamdarda ınterneti nemese uıaly telefony bolmaıtynyn túsinemiz. Ásirese, shalǵaı aýyldy jerlerde, bas bostandyǵynan aıyrý oryndarynda mundaı múmkindik bolmaıdy.
Osy rette bizde qalalyq telefon bar jáne ol saıtta nemese áleýmettik sıpattaǵy mekemelerde kórsetilgen. Biz tıisti aqparat pen baılanys derekterimizdi barynsha taratýǵa tyrysamyz.
- Óńirlerdegi jumystaryńyz qalaı uıymdastyrylǵan?
- Qazaqstan aýqymy boıynsha úlken memleket, sondyqtan óńirlerde ókilderimiz bolmaı jatady. Ortasha eseppen bizge eki myńǵa jýyq ótinim kelip túsedi. Bul rette telefon arqyly baılanysqa shyqqandardy esepke alyp turǵanym joq. Olardyń kóbisine tek konsýltatsııa ǵana kerek bolyp jatady.
Sonymen qatar, adamǵa zań kómegi nemese memlekettik qoldaýdan bólek, adamgershilik turǵydaǵy qoldaý kerek ekenin baıqasaq, úkimettik emes uıymdardyń kómegine júginemiz. Degenmen de óńirlerde ókildikter bolmasa, bizge osy jumystardy atqarý qıynǵa túsedi.
- Bul máseleni qalaı sheshpeksizder?
- Qazirgi kezde Parlamentte Adam quqyqtary jónindegi ýákil týraly zań jobasy qaralyp jatyr. Osyǵan deıin Ýákildiń mártebesi zańmen emes, QR Prezıdentiniń Jarlyǵymen rettelip keldi.
Endi bul salaǵa qatysty tıisti jumystardy atqardyq, sondaı-aq Memleket basshysynyń tıisti saıası sheshimine alǵys aıtqym keledi. Bul turǵyda Adam quqyqtary jónindegi ýákil týraly jeke zań qabyldap, onyń óńirlerde ókildikterin qurý eskerildi. Bul óz kezeginde óte mańyzdy qadam, osy arqyly balamaly ınstıtýt quramyz. Oǵan kez kelgen adam óz máselesimen júgine alady.
Shyn máninde, Qazaqstanda el halqy óz máselesi boıynsha jaza alatyn nemese telefon shalatyn túrli tetikter men platformalar barshylyq. Bul turǵyda konsýltatsııalardyń sapasyna adamdardyń kóńili qanshalyq tolady degen suraq bar. Sondyqtan biz adamdardyń tańdaý jasaýdaǵy erkindigin shektemeýimiz kerek.
Tuşymdy áńgimeńizge rahmet!
