Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesine oq atylǵanyn bilesiz be
TÚRKІSTAN. KAZINFORM — Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesi — qazaq halqynyń rýhanı tiregi, Ortalyq Azııadaǵy teńdesi joq sáýlet týyndysy. Alaıda bul uly mura ishinde kópshilik bile bermeıtin tarıhı syr jasyryn.
Kesene ishindegi soltústik-batys buryshyna zer salsańyz, bir baǵananyń basqalardan sál qısaıyp turǵanyn baıqaısyz.
Bul — kezdeısoq qurylys aqaýy emes, zeńbirek oǵynan zaqym kórgen tarıhı jádiger.
— 1864 jyly Reseı ımperııasy Orta Azııaǵa shabýylyn kúsheıtip, general Verevkın basqarǵan ásker Túrkistan qalasyna bet aldy. Quramynda myńnan astam jaýynger, ondaǵan zeńbirek pen mortıri bar jasaq qalany qorshap, artıllerııalyq shabýyl bastady. Túrkistandy Qoqan handyǵy ıeligindegi bekinis retinde Syzdyq sultan bastaǵan jasaq qorǵady, — deıdi «Áziret Sultan» ulttyq tarıhı-mádenı qoryq-mýzeıiniń ekskýrsııa jetekshisi Ahatbek Baýbekov.
Mýzeı qyzmetkerleriniń aıtýynsha, 9 maýsymda bastalǵan zeńbirekpen atqylaý kezinde qalanyń ishki aýdandaryna qatty zaqym kelgen.
Osy shabýyldyń bir snarıady Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesiniń mańyna túsip, onyń qurylymyna zııan keltirgen. Kesenedegi qısaıǵan baǵana — sol zulmattyń tasqa túsken izi.
— Kesene keıin birneshe márte jóndeýden ótti. Biraq qısaıǵan baǵana arnaıy saqtalyp qaldy. 1910 jyly oǵan tórt tireý qoıylǵan. Búginde ol — tarıhı oqıǵanyń naqty dáleli, — deıdi Ahatbek Baýbekov.
Tarıhshylar bul oqıǵany Túrkistannyń Reseı ımperııasy quramyna ótý kezeńimen baılanystyrady.
12 maýsymda qala bıleýshisi Tashkentke qashyp, 13 maýsymda qala turǵyndary aq jalaý kóterip, kelissózge shyqqan. Osylaısha Túrkistan ımperııa qaraýyna ótti.
Ýaqytsha sharıǵat zańdary saqtalǵanymen, 1867 jylǵy ákimshilik reforma men 1886 jylǵy zańnan keıin qalanyń qurylymy túgeldeı ózgerdi.
— Bul baǵana — jaı bir arhıtektýralyq element emes. Bul — ulttyń júrip ótken jolynyń belgisi. Kesenege tıgen oq — qazaq rýhyna tıgen oq. Al ony kórý arqyly siz tek eskertkishke emes, tarıhı jadyǵa kóz salasyz. Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesine barǵan ár adam qısaıǵan baǵanaǵa nazar aýdarsa, tarıhtyń únin tyńdaǵan bolar edi. Bul — ótkenniń óshpes izi, rýhtyń synalǵan sátinen qalǵan belgi, — deıdi Ahatbek Baýbekov.
Aıta keteıik, budan buryn Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesiniń qurylysy nelikten bitpeı qalǵanyn jazǵan bolatynbyz.