Qostanaı oblysynyń dıqandary aýa raıy men baǵa qysymynda qaldy
ASTANA. KAZINFORM — Qostanaı oblysynda 2025 jylǵy egin jınaý naýqany aýa raıynyń tosyn minezi jaǵdaıynda ótti. Qyrkúıektiń sońynda óńirge tosynnan qar túsip, sharýalarǵa naýqandy ýaqytsha toqtatýǵa týra keldi. Aýa raıy men baǵa qysymy fermerlerdiń jumysyna qalaı áser etkeni týraly Kazinform tilshisi jazdy.
Aýa raıynyń álegi
29 qyrkúıekte oblystyń 17 aýdanynyń segizinde qar jaýdy. Tabıǵattyń bul qubylysy tek qalalar men aýdandardyń ınfraqurylymyna ǵana emes, aýyl sharýashylyǵy salasyna da zalal keltirdi. Qar erigen soń sharýalarǵa birneshe kún úzilis jasaýǵa týra keldi, egin orý jumystary tek eki-úsh kúnnen keıin qaıta jalǵasty.
— Jerge jatyp qalǵan egistik alqaptarda egin jınaý kezinde sabaq kótergishter paıdalanylady. Shyǵyn az, sondyqtan ónimdilikke aıtarlyqtaı áser etpeıdi. Qar kelesi kúni erip ketkendikten, dánniń sapasy men kólemine áser etken joq. Ádette uzaqqa sozylǵan jaýyn-shashyn ónim sapasyna áser etedi, — dep habarlady Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi resmı saýalǵa bergen jaýabynda.
Alaıda fermerlerdiń óz pikiri bar. Kásipkerler palatasynda ótken jıynda sharýalar jaýyn-shashynnyń dán sapasyn tómendetkenin aıtty.
— Bıyl da aýyl sharýashylyǵyna klımattyń kúrdeli faktorlary áser etti. Sońǵy jyldary mundaı jaǵdaı jıi qaıtalanýda. Buǵan qosa, aǵymdaǵy naryq konıýnktýrasy da qolaısyz bolyp tur: negizgi aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń baǵasy tómendeý tendentsııasyn saqtap keledi. Munyń barlyǵy salanyń rentabeldiligin edáýir kemitti, — dedi Aýyl sharýashylyǵy óndirýshileri qaýymdastyǵynyń ókilderi.
Mundaı aýa raıy qubylysyn boljaýǵa bola ma?
Qazaqstannyń Astyq odaǵynyń sarapshylary mundaı aýa raıy qubylystaryn aldyn ala boljaý múmkin emes ekenin aıtady.
— Bul - tabıǵı qubylystar. Tek egin jınaýdy jedeldetip, keptirý tıimdiligin arttyrý arqyly shyǵyndy azaıtýǵa tyrysýǵa bolady. Biraq bári aýa raıyna baılanysty. Sondaı-aq, aýa raıy qolaısyz bolǵan kezde sabaq kótergishterdi paıdalaný qajet, bul egin jınaý jyldamdyǵyn tómendetedi. Ári dánniń sapasyna da, sanyna da áser etedi, — dedi Astyq odaǵynyń ókili Evgenıı Karabanov.
Baqylaý derekterine sáıkes, Qazaqstannyń soltústiginde turaqty qar jamylǵysy ádette 19-25 qazan aralyǵynda qalyptasady. Sondyqtan sharýalar erte qardyń qaıtalanbaýyna úmit artyp otyr, biraq ony joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy.
Degenmen, barlyq qıyndyqtarǵa qaramastan, egin jınaý naýqany aıaqtalýǵa jaqyn. 16 qazanǵa deıin 4,1 mln gektardyń 3,9 mln gektarynan astyq jınaldy, bul jalpy egis kóleminiń 95,1%-yn quraıdy.
Janarmaı men tehnıka: kún raıy dızelge de syn boldy
Aýa raıynyń kúrt sýytýy dızel otynyn paıdalanýǵa da qıyndyq týǵyzdy. Keıbir aýdandarda fermerler dızeldiń qatyp qalǵanyn habarlady.
Oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń málimetinshe, zaýyttardan jóneltilgen janarmaı jazǵy standarttaǵy bolǵan, sondyqtan teris temperatýrada paıdalanýǵa jaramsyz bolyp shyqqan. Keıin bul másele sheshilip, jumys turaqtandyrylǵan.
— Bıyl egin jınaýǵa 422,1 myń tonna jeńildetilgen dızel otyny bólindi, bul 2024 jylmen salystyrǵanda 16%-ǵa kóp. Qostanaı oblysyna 85,5 myń tonna bólindi. Jeńildetilgen baǵadaǵy otynnyń quny lıtrine - 254 teńge, ıaǵnı naryqtyq baǵadan 20-25% tómen. Qazan aıyna arnalǵan bir bóligi Atyraý munaı óńdeý zaýytynan Pavlodar zaýytyna jedel túrde qaıta baǵyttaldy, bul soltústik óńirlerge jetkizýdi turaqtandyrýǵa múmkindik berdi, — dep jazdy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginen.
Sonymen qatar, dándi jáne maıly daqyldardy keptirýge qosymsha 7,5 myń tonna jeńildetilgen dızel bólindi, oǵan 62 kásiporyn ótinim bergen.
Búginde óńirde 34 lıtsenzııalanǵan astyq qabyldaý kásiporny jumys isteıdi, olardyń jalpy saqtaý syıymdylyǵy - 3 mln tonna. Buǵan qosa, sharýashylyqtardyń óz qoımalarynyń syıymdylyǵy 5,3 mln tonnany quraıdy.
— Jalpy saqtaý kólemi — 8,3 mln tonna. 16 qazandaǵy jaǵdaı boıynsha elevatorlarda 1,27 mln tonna astyq bar, bul jalpy kólemniń 42%-yn quraıdy. Oblysta 415 keptirgish agregat jumys isteıdi, onyń 96-sy — elevatorlarda, 319-y — fermerlerde. Óńir tolyq kólemde keptirý qýatymen qamtamasyz etilgen, — delingen mınıstrlik jaýabynda.
Tómen baǵa eńbektiń óteýin de kemitti
Qostanaı oblysynda negizgi aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń satyp alý baǵasy tómendep, fermerlerdiń alańdaýshylyǵyn týdyryp otyr.
Aýyl sharýashylyǵy óndirýshileri qaýymdastyǵynyń málimetinshe, aýyl eńbekkerleriniń eńbegi tómendetilgen baǵamen ólshenip otyr. Buǵan Azyq-túlik korporatsııasynyń aldyn ala satyp alý baǵalaryn jarııalamaýy jáne naryqtaǵy belgisizdik áser etýde.
— Negizgi daqyldardyń baǵasy kúrt tómendedi. Arpanyń tonnasy 107 myńnan 75 myń teńgege deıin (30%-ǵa tómendeý), jumsaq bıdaı 115 myńnan 85 myń teńgege deıin (26%-ǵa tómendeý) arzandady. 4-synypty bıdaı QQS-syz bar bolǵany 70 myń teńgeden satylýda. Al zyǵyr baǵasy 2022 jyly 300 myń teńge bolsa, bıyl 250 myń teńgege tústi. Salystyrý úshin aıtsaq, 2021 jyly eksporttyq baǵa 523 eýroǵa jetken, — delindi Kásipkerler palatasynda ótken jıynda.
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi óz kezeginde Azyq-túlik korporatsııasy jyl saıyn fermerlerden aldyn ala tólem arqyly astyqty forvardtyq satyp alýmen aınalysatynyn málimdedi.
— 2025 jylǵy astyqtyń satyp alý baǵasy naryq konıýnktýrasy, eksporttyq parıtet, ózindik qun, valıýta baǵamy jáne logıstıkalyq shyǵyndar eskerile otyryp belgilendi, — dep habarlady vedomstvo.
Azyq-túlik korporatsııasy astyqty tonnasyna 70-115 myń teńge aralyǵynda satyp alady (QQS qosa eseptegende). Eń joǵary baǵa — 3-synypty bıdaıda, 115 myń teńgege deıin. 4-synypty bıdaı 80-82 myń teńge, 5-synypty — 70 myń teńge, 2-synypty arpa 75 myń teńge deńgeıinde belgilendi.
Aýyl sharýashylyǵy óndirýshileri qaýymdastyǵynyń pikirinshe, óndiristi ulǵaıtýdyń máni tek qosymsha ónim kólemi tabys ósimin qamtamasyz etken jaǵdaıda ǵana bar. Al mundaı baılanys bolmaǵan jaǵdaıda ónimdilikti arttyrý men ınvestıtsııa salýǵa degen ynta joıylady.
Táýekeldi azaıtý joldary bar ma
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi 2020 jyldan bastap agroónerkásip kesheninde erikti saqtandyrý júıesi engizilgenin eske saldy.
Memleket saqtandyrý jarnalarynyń 80%-yn sýbsıdııalaıdy, bul fermerlerge saqtandyrýdy qoljetimdi ári tıimdi etedi. Baǵdarlama ósimdik jáne mal sharýashylyǵyndaǵy táýekelderdi — ónimniń joǵalýynan bastap maldyń qyrylýyna deıin saqtandyrýǵa múmkindik beredi. Júıeniń operatory — «Agrarlyq nesıe korporatsııasy».
Qazirgi ýaqytta 16 saqtandyrý ónimi bar: onyń 7-eýi — ósimdik sharýashylyǵyna, 9-y mal sharýashylyǵyna arnalǵan. Barlyq rásimder onlaın rejımde Qalqan servısi arqyly (Kezekte.kz platformasynda) júrgiziledi.
2025 jyly saqtandyrýǵa 2 mlrd teńge bólindi. 373 kelisimshart jasalyp, sýbsıdııa somasy 1,96 mlrd teńgeni qurady. Saqtandyrýmen 300 myń gektardan astam egistik pen shamamen 2,6 mln bas mal qamtylǵan.
Qostanaı oblysynyń aýyl sharýashylyǵy salasy bıyl taǵy da syndarly kezeńnen ótti, aýa raıynyń tosyn minezi men baǵa qysymyna tap boldy. Sarapshylardyń pikirinshe, ıkemdi sýbsıdııalaý saıasaty, saqtandyrý tetikterin keńeıtý jáne tólemderdi ýaqtyly júrgizý salanyń turaqtylyǵyn kúsheıtip, fermerlerdiń aýa raıy men naryq «qubylystaryna» táýeldiligin azaıtady.
Aıta keteıik, AShM 2026 jylǵa astyq eksporty shyǵynyn sýbsıdııalaýǵa 30 mlrd teńge qajet ekenin málimdedi.