Qostanaı oblysyndaǵy úlken aýyldardyń biri eki jyldan beri sýsyz otyr
ASTANA. KAZINFORM – Qostanaı oblysy Qarasý aýdanyna qarasty Jambyl aýylynda ortalyqtandyrylǵan aýyzsý júıesi eki jyldan beri turaqty jumys istemeıdi. Jarty ǵasyrdan astam ýaqyt buryn salynǵan sý qubyry tolyqtaı jaramsyz dep tanylǵan, al jańa júıe salý jobasy ázir bolǵanymen, áli kúnge deıin qarjylandyrylmaı otyr.
Sý múlde joq deýge bolady
Qostanaı oblysy Qarasý aýdanyndaǵy Jambyl aýylynyń turǵyndary eki jyldan astam ýaqyttan beri ortalyqtandyrylǵan aýyzsýsyz ómir súrip keledi. 1964 jyly salynǵan jalǵyz sý qubyry tolyqtaı isten shyqqan. Al ýaqytsha sheshimder, ásirese qys mezgilinde sýdyń turaqty berilýin qamtamasyz ete almaı otyr.
Aýyl turǵyny Vıtalıı Ordınniń aıtýynsha, sý qubyryna qatysty másele birneshe jyl buryn bastalǵanymen, sońǵy eki jylda jaǵdaı múlde ýshyǵyp ketken.
– Bul másele eki jyldan beri jalǵasyp keledi. Biz ortalyqtandyrylǵan aýyzsýsyz otyrmyz, múlde joq deýge bolady. Ótken jyly qysta sýdy úsh aıǵa ǵana qosqan edi, biraq bir aıdan keıin qaıtadan jarylyp ketti, – deıdi ol.
60 jyldan astam ýaqyt buryn tartylǵan sý qubyry birde-bir ret kúrdeli jóndeýden ótpegen. Tek ýaqytsha jamalyp kelgen. Bıyl kóktemde sý qubyry búlingeni sonshalyq, ony qalpyna keltirý múmkin bolmaı qalǵan.
Turǵyndardyń aıtýynsha, sý qubyryn túbegeıli jaramsyz etken – tasqyn sý. Degenmen aýyldyń ózin sý basýdan turǵyndar óz kúshterimen qorǵap qalǵan.
– Byltyr biz, sharýalar, óz aqshamyzǵa ekskavator jaldap, aýyldyń aınalasyn qazyp shyqtyq. Sý aınalamyzda bir-eki metrge deıin turdy, biraq aýylǵa bir tamshy da kirgizbedik. Bıyl da sol jaǵdaı qaıtalandy, – deıdi Vıtalıı Ordın.
Alaıda sý qubyry ótetin aýmaq tolyǵymen sý astynda qalǵan. Ol jerde sý eki jyldan beri ketpeı tur jáne boljam boıynsha, taǵy birneshe jyl boıy saqtalýy múmkin.
Ýaqytsha sheshim sýmen jarylqamaıdy
Qazirgi tańda ýaqytsha sheshim retinde sý jınaıtyn rezervýar paıdalanylyp otyr. Ol jerden sýdy turǵyndar traktorlarmen tasıdy.
– Sýdy aptasyna eki ret – seısenbi men juma kúnderi beredi. Biz ony traktormen tasımyz. Biraq alǵashqy aıaz túse salysymen qıyndyqtar bastalady, sý qatyp qalady. Al ári qaraı ne bolary belgisiz, – deıdi aýyl turǵyny.
Sonymen qatar aýyl 14 shaqyrym qashyqtyqtaǵy ortalyq sý qubyryna qosylǵan qondyrǵy arqyly da sý alady. Alaıda sý shekteýli kólemde beriledi jáne tek tehnıkamen jetkiziledi. Buǵan qosa, sý alatyn jerge aparatyn joldyń jaǵdaıy óte nashar.
– Joldyń shamamen 50 paıyzy múlde joq deýge bolady. Óz kúshimizben qıyrshyq tas tóktik, biraq aınalanyń bári sý, jer batpaq, – deıdi olar.
Jospar bar, qarjy joq
Jerasty sý kózderin paıdalaný áreketteri de nátıje bermegen. Aýyl astynan tuşy sý tabylmaǵan.
– 97 metr tereńdikke deıin uńǵyma burǵyladyq, sýy tuzdy. Tuşy sý joq. Biraq bizdiń aýyldyń bolashaǵy joq deýge kelmeıdi. 500 turǵyn bar, mektep, balabaqsha jumys istep tur, jumys oryndary bar. Tek sý joq, – deıdi Vıtalıı Ordın.
Turǵyndardyń aıtýynsha, jańa sý qubyryn salýǵa arnalǵan jobalyq-smetalyq qujattama daıyndalyp, maquldanǵan. Onyń qoldanylý merzimi 2026 jyldyń jeltoqsanynda aıaqtalady. Alaıda kelesi jylǵa arnalǵan qarjylandyrý josparynda aýyl aty joq.
– Tizimdi qaradyq, biz joqpyz. Kóktemnen beri hat jazyp, habarlasyp, qabyldaýlarǵa baryp júrmiz. Ázirge nátıje joq, – deıdi ol.
Onyń aıtýynsha, másele jaqyn arada bıýdjetke engizilmese, jaǵdaı tyǵyryqqa tirelýi múmkin. Al aýyl aýdan boıynsha ekonomıkalyq turǵydan myqty sanalady: úıler salynyp jatyr, bıznes bar, jumys kúshi qajet, tipti turǵyndardyń óz qarajatyna órt sóndirý deposyn salý josparlanyp otyr.
Bılik ne deıdi?
Qarasý aýdany ákimdigi redaktsııa suraýyna jaýap bere otyryp, Jambyl aýylyndaǵy sý taratý pýnkti formaldy túrde jumys istep turǵanyn, alaıda ol arqyly aýyzsý turaqty berilmeıtinin málimdedi. Bılik muny turǵyndardyń sýdy tikeleı aýlalaryna jetkizetin sý tasıtyn kólikterdi tańdaýymen túsindiredi.
Ákimdik ókilderi qoldanystaǵy sý qubyrynyń 1964 jyly salynǵanyn jáne qazirgi ýaqytta tolyqtaı tozǵanyn, sondyqtan ári qaraı paıdalanýǵa jaramsyz ekenin de rastady.
– Máseleni sheshý úshin jańa sýmen jabdyqtaý júıesin salýǵa arnalǵan jobalyq-smetalyq qujattama ázirlendi. Jobanyń quny 911 mln teńgeden asady, memlekettik saraptamanyń oń qorytyndysy alynǵan. Jobany iske asyrý merzimi – bes aı. Alaıda ony bastaý bıýdjetten qarjy bólingen jaǵdaıda ǵana múmkin, – delingen ákimdik jaýabynda.
Bul jobanyń buǵan deıin qoldaý tappaǵanyn Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligi de rastady.
– Joba aıasynda uzyndyǵy 32 shaqyrym bolatyn sý qubyry jelilerin qaıta jańǵyrtý, ekinshi kóterilimdegi sorǵy stantsııasyn salý, syıymdylyǵy 100 tekshe metrlik aýyzsý rezervýarlaryn (2 dana), baqylaý-ótkizý pýnktin jáne jınaqtalǵan transformatorlyq qosalqy stantsııany salý kózdelgen. 2024 jyly Qostanaı oblysynyń ákimdigi jobany 2025-2027 jyldarǵa arnalǵan respýblıkalyq bıýdjetke engizý úshin ótinim bergen. Alaıda respýblıkalyq bıýdjettiń shekteýliligine jáne jobany iske asyrý halyqty ortalyqtandyrylǵan sýmen qamtý kórsetkishteriniń ósýine áser etpeıtinine baılanysty qujattama qoldaý tappady, – delingen mınıstrlik jaýabynda.
Ákimdik bul qys mezgilinde turǵyndardy sýmen qamtamasyz etý úshin qosymsha sharalar qarastyrylǵanyn habarlady. Atap aıtqanda, tas jol boıynda ornalasqan sý taratý pýnkti jylytylǵan.
– Sý deńgeıi tómendegen saıyn rezervýarǵa sý jetkizilip otyrady. Alaıda bul pýnktti jylytý múmkindigi tehnıkalyq sebepterge baılanysty ázirge joq, – dep habarlady jergilikti atqarýshy organ.
Sý tasylatyn joldyń jaǵdaıyna kelsek, ol 1970 jyly salynǵan, sońǵy ortasha jóndeý 2019 jyly júrgizilgen.
Kóktemgi ylǵaldaný men aýyr aýyl sharýashylyǵy tehnıkasynyń qozǵalysyna baılanysty jol jamylǵysy jıi buzylady. 2024 jyly shuńqyrlardy jóndeýge 27 mln teńge bólingenimen, merdigerdiń konkýrs mindettemelerin oryndamaýyna baılanysty jumystar júrgizilmeı, qarjy qaıta bólingen.
Nátıjesinde turǵyndar, ásirese qys mezgilinde turaqty aýyzsýmen qamtamasyz ete almaıtyn ýaqytsha kózder men sý tasymaldaýǵa táýeldi kúıde qalyp otyr.
Másele áli de ashyq kúıinde jáne aldaǵy jyldarǵa arnalǵan bıýdjettik sheshimderge tikeleı baılanysty.
Buǵan deıin SQO-daǵy Birlik aýylyna qaıtarylǵan aktıvter esebinen aýyz sý tartyldy.