Qosylǵan qun salyǵy syrtqy saýda aınalymyn retteýdiń tıimdi quraly – Jaqsybek Qulekeev
ASTANA. KAZINFORM – Ulttyq quryltaı múshesi Jaqsybek Qulekeev Úkimettiń salyq jáne bıýdjet saıasatyna qatysty oıyn ortaǵa saldy.
- Elimizdiń salyq saıasatyn jetildirý mindeti tur. Bıýdjet kez kelgen memlekettiń ajyramas bóligi, negizgi atrıbýty. Eger bıýdjetke kóbirek qarajat túsetin bolsa, soǵurlym memlekettiń áleýmettik-ekonomıkalyq problemalardy sheshý áleýeti arta túsetini barshańyzǵa málim. Onyń ústine bıýdjetten túsken qarajat qaıta bólek otyryp memleket áleýmettik álsiz toptardy qorǵap, halyqtyń arasynda tepe-teńdikti qalyptastyryp aımaqtardyń birkelki damýyna jaǵdaı jasaıdy. Eger memlekettik ınstıtýttar bıýdjetke túsetin jetkilikti mólsherde jınaı almaıtyn bolsa, mundaı jaǵdaıda baılar baıyǵan ústine baıyp, kedeılerdiń kedeılene berýine jol ashyla túsedi. Aımaqtardyń arasyndaǵy áleýmettik-ekonomıkalyq alshaqtyq ulǵaıyp, eldiń saıası tutastyǵyna qaýip tónetini aqıqat, - dedi Jaqsybek Qulekeev Ulttyq quryltaıda sóz alyp.
Onyń aıtýynsha, sońǵy jyldary bıýdjetke túsetin salyq kólemi jalpy ishki ónimmen salystyrǵanda tómendep bara jatyr.
- Mysaly, 2005 jyly bıýdjetke túsken salyq jalpy ishki ónimniń 26 paıyzyn qurasa, sońǵy jyldary 12-13 paıyzdan aspaıdy. Biz sońǵy jyldary áleýmettik máselelerdi sheshýge erekshe ekpin berdik, sonyń arqasynda az qamtylǵan toptardy qoldaýǵa keń jol ashyldy. Bıyl respýblıkalyq bıýdjettiń shyǵysy 25,7 trln teńge bolsa, sonyń 9,6 trln teńgesi nemese 40 paıyzǵa jýyǵy, al jergilikti bıýdjetten bólinip otyrǵan 15,5 trln teńgeniń 54 paıyzy áleýmettik problemalardy sheshýge baǵyttalady. Degenmen sońǵy kezde qalyptasqan jaǵdaıǵa baılanysty memlekettiń áleýmettik máselelerdi sheshýge qarajaty jetkiliksiz bola bastady. Sonyń saldarynan memlekettiń ishki jáne syrtqy qaryzy jyl saıyn ósip jatyr. Qaryzǵa ómir súrýdiń qaýipti ekenin túsindirip jatýdyń qajeti joq dep oılaımyn. Osy jaǵdaıdy jan-jaqty talqylaı kele Úkimet Memleket basshysynyń tapsyrmasymen salyq kodeksin jetildirý maqsatynda sońǵy eki jylda úlken sharalar atqaryp keledi, - deıdi ol.
Odan ári spıker qosylǵan qun salyǵy shegin kóterý máselesin kóterdi.
- QQS 12 paıyzdan 16 paıyzǵa kóterý kózdelip otyr. Alǵashynda qosylǵan qun salyǵyn 20 paıyzǵa deıin kóterip, áleýmettik salyqty aınalymnan alyp tastaý usynyldy. Men de sarapshy retinde osy usynysty qoldaǵanym ras, onyń birneshe sebebi bar. Eń bastysy biz bolashaqty oılasaq, bıýdjet kirisin toltyrýdyń birneshe jolyn udaıy nazarda ustaýymyz qajet. Qosylǵan qun salyǵy respýblıkalyq bıýdjetti toltyrýdyń eń jaqsy, fıskaldyq quraldardyń biri. Óıtkeni ákimshilik turǵydan alǵanda ózin baqylaý elementin qamtıdy. Mysaly, qosylǵan qun salyǵyn tóleıtin kompanııalar seriktesteriniń de salyqtyń osy túrin tolyq mólsherde tólegenin qalaıdy. Ekinshiden, qosylǵan qun salyǵy syrtqy saýda aınalymyn retteýdiń birden bir tıimdi quraly. Mysaly, Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy saýda qatynasyn alaıyq, Reseı bizdiń negizgi saýda seriktesimiz, shetelden keletin ımporttyń 40 paıyzǵa jýyǵy osy eldiń úlesine tıesili. Eki memlekette ortaq keden aımaǵyna kiredi, demek eki memleket arasynda taýar almasý kedendik baj salyǵynsyz atqarylady. Reseı ekonomıkasynyń áleýeti bizge qaraǵanda anaǵurlym kúshti, sol sebepten bizdiń naryqta reseılik taýarlar basym, kóptegen otandyq óndirýshiler osy jaǵdaıǵa baılanysty reseılik kásipkerlermen básekege túsýdiń qıyn ekenin eskere otyryp, quzyrly organdardan ishki naryqty arnaıy tehnıkalyq nusqaýlyqtar ornatý arqyly qorǵaýdy talap etip jatady. Bul máseleni retteýdiń birden bir joly bizdegi qosylǵan qun salyǵyn Reseıdegi jaǵdaımen teńestirý, Reseıde 20 paıyz, al bizde 12 paıyz. Osy alshaqtyq Reseı kásipkerlerine básekelestikte basymdyq beredi, óıtkeni Reseı óndirýshileri QQS-tan bosatylady, al biz kelgen zattarǵa 12 paıyz mólsherde salyq salamyz, osylaısha olar 8 paıyz basymdyqqa ıe bolady. Sondyqtan qosylǵan qun salyǵynyń birdeı bolýy asa mańyzdy, - dep tolyqtyrdy J.Qulekeev.
Odan bólek, sarapshy qosylǵan qun salyǵy shegi artsa, qymbatshylyq bolatynyn da jasyrmady.
- Qosylǵan qun salyǵy janama salyq, sondyqtan basqa salyqtardyń quny ózgermeıinshe, onyń aýyrtpalyǵy tolyǵymen taýar satyp alýshylar men qyzmet tutynýshylardyń moınyna túsedi. Osy jaǵdaıdy eskere otyryp, Úkimet eńbekaqy qorynan ustalatyn jáne óndirilgen taýarlar men qyzmetterdiń ózindik qunyna kiretin áleýmettik salyqty josparlaǵan bolatyn, ókinishke qaraı bul usynys qoldaý tappaǵan sekildi. Jalpy men Úkimettiń salyq jáne bıýdjet reformasyna baılanysty josparlap otyrǵan is áreketterin qoldaımyn, - dep túıindedi ol.
Aıta ketsek, Ulttyq quryltaıda Memleket basshysy salyq reformasy aıasynda batyl sharalardy dál qazir qabyldaý kerektigin basa aıtqan edi.
Sondaı-aq Prezıdent úsh jyldyń ishinde Qazaqstan jańa turpatty el bolǵanyn aıtty.