Qoshanov Tashkentte sý resýrstary tapshylyǵy men Aral máselesin kóterdi
TAShKENT. KAZINFORM — Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov bastaǵan Qazaqstan Parlamentiniń delegatsııasy Tashkent qalasynda Ortalyq Azııa memleketteri jáne Koreıa Respýblıkasynyń parlamentteri spıkerleriniń úshinshi kezdesýine qatysty. Bul týraly QR Parlamentiniń Májilisi málim etti.
2023 jyldan beri jyl saıyn ótkizilip kele jatqan is-shara parlamentaralyq dıalog pen Ortalyq Azııa elderi arasyndaǵy ózara is-áreketti nyǵaıtýdyń tıimdi alańyna aınalyp otyr.
«Adamı qadir-qasıet, áleýmettik ádildik pen qorshaǵan ortany qorǵaý jolyndaǵy yntymaqtastyq» taqyrybynda ótken plenarlyq sessııada sóz sóılegen Májilis tóraǵasy usynylǵan kún tártibiniń ózektiligin atap ótti.
— Búgingi kezdesýdiń taqyryby — Qazaqstan úshin óte jaqyn ári mańyzdy. Adamı qadir-qasıet, áleýmettik ádildik pen qorshaǵan ortany qorǵaý elimizde iske asyp jatqan reformalarmen tolyq úndesip, bite-qaınasyp jatyr. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń ár bastamasynyń negizinde osy myzǵymas prıntsıpter tur. Ádilettilik ıdeıasy — ulttyq ıdeologııamyzǵa aınaldy. Óz kezeginde, bul qaǵıdalar — aımaǵymyzdaǵy, tipti álemdegi turaqty damý men qaýipsizdiktiń kepili. Sondyqtan bul kezdesý «Ortalyq Azııa — Koreıa Respýblıkasy» forýmynyń kún tártibin jańa mańyzdy baǵyttarymen keńeıte tústi, — dedi Erlan Qoshanov.
Májilis spıkeriniń pikirinshe, adamnyń qadir-qasıetine qurmetpen qaraý — Uly Jibek joly boıyndaǵy halyqtarymyzǵa ejelden tán qasıet. Ortalyq Azııa ózge halyqtardyń mádenıetine, dinine jáne dástúrine gýmanızmmen qarap, ashyqtyqtyń úlgisin kórsetip keledi. Tarıhtaǵy eń taýqymetti kezeńderde bul jerge tutas etnostar jer aýdaryldy. Sonyń ishinde shamamen 80 jyl buryn koreı halqy pana tapty.
Qazirgi almaǵaıyp zamanda osy qasıetterdi saqtap, ony keler urpaqtyń boıyna sińirý qajet. Sonda ǵana olar kıberbýllıng, qumar oıyndar men nashaqorlyq sııaqty keselderge birge tótep bere alady. Qazaqstan Prezıdenti Ortalyq Azııanyń eń mańyzdy jáne eń qundy resýrsy bilimdi jas urpaq ekenin talaı ret atap ótti. Sondyqtan jas býynǵa erekshe kóńil bólip, ǵylym, bilim jáne mádenıet salalaryndaǵy yntymaqtastyqty keńeıtý arqyly olardyń damýyna barlyq jaǵdaı jasaý kerek. Mysal retinde Qyzylorda qalasynda ashylǵan Seýl ulttyq ǵylym jáne tehnologııa ýnıversıtetiniń Jasandy ıntellekt ınstıtýty men Túrkistan qalasynda ashylǵan Ýsong ýnıversıtetiniń fılıalyn aıtýǵa bolady. Ol tutas Ortalyq Azııa jastary úshin jańa múmkindikterge jol ashady.
Áleýmettik ádildik týraly aıta kele, Erlan Qoshanov bul Qazaqstannyń memlekettik saıasatynyń negizgi qaǵıdaty ekenine nazar aýdardy. Atalǵan prıntsıp zańnamalyq deńgeıde barlyq azamat úshin teń múmkindikterdi qamtamasyz etý, halyqtyń ál-aýqatyn arttyrý arqyly kezeń-kezeńimen júzege asyrylýda. Sondaı-aq ol áleýmettik mańyzy bar barlyq salada, sonyń ishinde Koreıa álemde kóshbasshy bolyp sanalatyn densaýlyq saqtaý men farmatsevtıka baǵyttarynda tájirıbe almasýdy keńeıtýge jáne yntymaqtastyqty tereńdetýge shaqyrdy.
Májilis tóraǵasy óz baıandamasynda tsıfrlandyrý men jasandy ıntellekt máselelerine de erekshe kóńil bóldi. Ol forýmǵa qatysýshylarǵa Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń Qazaqstandy úsh jyl ishinde tsıfrlyq memleketke aınaldyrý jónindegi strategııalyq maqsaty týraly aıtyp, soǵan jetýge baǵyttalǵan aýqymdy baǵdarlama jaıly málimet berdi. Atap aıtqanda, Jasandy ıntellekt týraly zań qabyldandy, Tsıfrlyq kodeks boıynsha jumys aıaqtalýǵa jaqyn. Halyqaralyq jasandy ıntellekt ortalyǵy ashylyp, Ortalyq Azııadaǵy eń qýatty sýperkompıýter iske qosyldy. Bul koreılik áriptestermen birlesip jumys isteýge jaqsy negiz bolyp otyr. Erlan Qoshanov forýmǵa qatysýshylardy Birikken Ulttar Uıymynyń Azııa jáne Tynyq muhıty úshin Ekonomıkalyq jáne áleýmettik komıssııasy aıasynda Turaqty damý úshin tsıfrlyq sheshimder ortalyǵyn qurý jóninde Qazaqstannyń bastamasyn qoldaýǵa shaqyrdy.
Májilis spıkeri ekologııalyq kún tártibiniń mańyzdylyǵyna toqtalyp, óńirdegi birqatar ózekti syn-qaterdi ortaǵa saldy. Olardyń qatarynda Kaspıı teńizi deńgeıiniń tómendeýi, Araldyń tartylýy saldary jáne sý resýrstarynyń tapshylyǵy bar.
Bul oraıda Májilis tóraǵasy parlamentter arasyndaǵy ekologııa máseleleri boıynsha ózara baılanysty kúsheıtip, birlesken ǵylymı zertteýlerdi kóbeıtý qajettigin atap ótti. Koreı ǵalymdarynyń qatysýymen júzege asyrylǵan Aral teńiziniń qurǵaǵan túbine sekseýil otyrǵyzý — úlgi bolarlyq jobanyń biri. Sondaı-aq Koreıanyń teńiz ormandaryn qurý tájirıbesi de úlken qyzyǵýshylyq týdyrady.
Májilis spıkeri áriptesterin 2026 jyly Astanada josparlanyp otyrǵan Óńirlik ekologııalyq sammıtte qorshaǵan ortany qorǵaý máselelerine jańa ári batyl sheshimder usynýǵa shaqyrdy.
Osy rette BUU aıasyndaǵy Halyqaralyq sý uıymynyń qyzmeti úshin de jańa kókjıekterge jol ashylady. Atalǵan uıymdy qurý ıdeıasyn Qazaqstan Prezıdenti jýyrda ǵana Ashhabadta ótken halyqaralyq forýmda kótergen bolatyn.
Erlan Qoshanov Qazaqstan men Ózbekstanda atom elektr stansalaryn salýdyń bastalýyna baılanysty ashylyp jatqan jańa ekologııalyq perspektıvalarǵa egjeı-tegjeıli toqtaldy. Bul stansalar taza energııa alý men «jasyl» tehnologııalardy damytýdyń senimdi kózine aınalady, zııandy shyǵaryndylardy edáýir azaıtyp, óńirdiń energetıkalyq derbestigin nyǵaıtady. Sondaı-aq Palata spıkeri ekologııalyq mádenıetti qoǵam sanasyna sińirýge arnalǵan otandyq tájirıbe — «Taza Qazaqstan» qozǵalysyn da tilge tıek etti.
Sonymen qatar Erlan Qoshanov Ortalyq Azııa elderi men Ońtústik Koreıa arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq qatynastardyń oń qarqynyn atap ótip, sırek kezdesetin metaldar óndirý men qaıta óńdeýde, aýyl sharýashylyǵy, kólik pen logıstıka salalarynda áriptestikti keńeıtýge zor múmkindikter bar ekenine mán berdi.
Forýmnyń kún tártibin ári qaraı talqylaý ekonomıkalyq yntymaqtastyq, tsıfrlyq transformatsııa jáne ónerkásip máselelerine, sondaı-aq ornyqty damýdy qamtamasyz etý men qorshaǵan ortany qorǵaýǵa arnalǵan eki paneldik sessııa aıasynda jalǵasty. Budan bólek, forýmǵa qatysýshy elderdiń parlamentterindegi taldaý ortalyqtary men ǵylymı qaýymdastyqtardyń ókilderiniń kezdesýi ótti. Іs-shara qorytyndysy boıynsha parlamentarııler Birlesken deklaratsııa qabyldady.
Forým aıasynda Erlan Qoshanov Koreıa Respýblıkasy Ulttyq Assambleıasynyń tóraǵasy Ý Von Shıkpen, Ózbekstan Respýblıkasy Olıı Majlısi Senatynyń tóraıymy Tanzıla Narbaevamen jáne Ózbekstan Respýblıkasy Olıı Majlısi Zań shyǵarý palatasynyń spıkeri Nýrıddın Ismoılovpen parlamentaralyq yntymaqtastyq máselelerin talqylady.
Sonymen birge forýmǵa qatysýshylar Tashkenttegi Islam órkenıeti ortalyǵyna bardy.
Ortalyq Azııa memleketteri jáne Koreıa Respýblıkasynyń parlamentteri spıkerleriniń tórtinshi kezdesýin 2026 jyly Qazaqstanda ótkizý josparlanyp otyr.
Aıta keteıik, Májilis tóraǵasy Marokkoǵa resmı saparmen bardy.