Kórshimen tatýdyń kóńili tynysh: Qazaqstan-Reseı óńiraralyq forýmynda ne talqylanady
2023 jylǵy 9 qarashada Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń shaqyrýymen Astanaǵa resmı saparmen Reseı Federatsııasynyń Prezıdenti Vladımır Pýtın keledi. Eki eldiń basshysy mańyzdy kelissózder júrgizip, Qazaq-Reseı strategııalyq áriptestiginiń ózekti máselelerin talqylaıdy. Budan bólek, prezıdentter Qostanaıda ótetin Qazaqstan men Reseıdiń XIX Óńiraralyq yntymaqtastyq forýmyna beınebaılanys rejıminde qatysady. Qos el úshin forýmnyń mańyzy zor. $83 mln dollardyń ekijaqty kelisimine qol qoıylady dep kútilýde. Elder arasyndaǵy taýar aınalymy, ınvestıtsııa kólemi jáne forýmda qandaı máseleler qaralatyny týraly Kazinform sarapshysy sholý jasady.
Saýda-ekonomıka baılanysy
Aldymen, eki eldiń qurlyqtaǵy shekarasy dúnıe júzindegi eń uzyn úzdiksiz shekara ekenin atap ótken jón. Qazaqstannyń soltústik pen batysta Reseımen ortaq shekarasy – 7 591 shaqyrym. Bul rette Reseı Qazaqstannyń negizgi syrtqy ekonomıkalyq seriktesi bolyp qala beredi. Bıylǵy segiz aıda kórshi memleketten ımport azaıyp, kerisinshe eksport ulǵaıǵan.
Saýda mınıstrliginiń derekterine súıensek, eki el arasyndaǵy taýar aınalymy 2023 jylǵy qańtar-tamyzda 17 mlrd dollardy qurap, ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda 1,1% joǵary (16,8 mlrd dollar) boldy.
Qazaqstannan Reseıge eksport bıyl qańtar-tamyzda 21,4% ósip, 6,4 mlrd dollarǵa jetti. Al Reseıden Qazaqstanǵa ımport, kerisinshe, 8,2%-ǵa tómendep, 10,6 mlrd dollardy quraǵan.
Reseı – Qazaqstanǵa kóp ınvestıtsııa salatyn elderdiń bestiginde
Reseılik kompanııalar Qazaqstan ekonomıkasyna quıǵan qarjy boıynsha basty ınvestorlardyń bestigine kiredi. 30-dan astam iri ınvestıtsııalyq joba birlesip júzege asyrylyp jatyr. Bizdiń elderimiz jylý-energetıka keshenindegi jobalarǵa ınvestıtsııa salyp, bıznesmender munaı men gazdy óndirý jáne tasymaldaý, atom jáne magıstraldyq energetıka sııaqty salalarda belsendi. Aeroǵarysh, mıneraldy tyńaıtqyshtar óndirisi, mashına jasaý, metallýrgııa, logıstıka jáne basqa baǵyttarda tabysty jobalary bar.
Sońǵy 17 jylda reseılik ınvestıtsııa aǵyny $19 mlrd-ty qurady. Sonymen qatar, Reseıge qazaqstandyq ınvestıtsııal $5,6 mlrd-tan asty. Bul týraly Túrkistanda eki el úkimeti basshylarynyń orynbasarlary Serik Jumanǵarın men Alekseı Overchýktyń tóraǵalyǵymen Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasy arasyndaǵy yntymaqtastyq jónindegi Úkimetaralyq komıssııanyń 24-shi otyrysynda aıtyldy.
Otyrysta taraptar kólik-tranzıt salasyndaǵy ózara is-qımyldy keńeıtýdiń mańyzdylyǵyn, onyń ishinde eki el aýmaǵy boıynsha tranzıttik tasymaldardy ulǵaıtýdyń, avtojol ınfraqurylymyn birlesip damytýdyń jáne Qazaqstan-Reseı shekarasyndaǵy ótkizý pýnkterin jańǵyrtýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti. Sondaı-aq, qatysýshylar aýyl sharýashylyǵy salasynda eki eldiń veterınarlyq jáne fıtosanıtarlyq qadaǵalaý salasynda aqparattyq ıntegratsııalaý jónindegi jumysty jalǵastyrý qajettigine nazar aýdardy.
Óńiraralyq yntymaqtastyq forýmy
Qarym-qatynastardyń tabysty damýyna eki el úkimetiniń arasyndaǵy 2018-2023 jyldarǵa arnalǵan óńiraralyq jáne shekara mańy yntymaqtastyǵy baǵdarlamasy, eki eldiń óńirleri arasynda jasalǵan 200-den astam kelisimshart pen kelisim negizinde júzege asyrylatyn óńiraralyq yntymaqtastyq yqpal etedi.
Jergilikti ákimshilikter men isker toptar delegatsııalary ekijaqty saparǵa baryp, jumys belsendi júrip jatyr. Jyl saıyn memleket basshylarynyń qatysýymen Óńiraralyq yntymaqtastyq forýmy ótedi.
Byltyr atalǵan forým 28 qarashada Orynborda «gıbrıdti» formatta «Halyqaralyq saýdanyń ınfraqurylymdyq shekteýlerin alyp tastaý» taqyrybynda ótken. Ol forýmda Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev logıstıkalyq jelilerdi jańǵyrtýdy jedeltýge shaqyrǵan. Sonymen qatar, Memleket basshysy kópjaqty ózara tıimdi yntymaqtastyqty odan ári keńeıtý úshin birlesken kúsh-jigerdi mynadaı salalarǵa jumyldyrýdy usyndy.
Birinshi. Transshekaralyq jáne óńiraralyq yntymaqtastyq jónindegi shaǵyn komıssııanyń qyzmetin kúsheıtý qajet. Óńiraralyq yntymaqtastyq baǵdarlamalaryn úılestirý jáne iske asyrý – atalǵan komıssııanyń negizgi mindetteriniń biri. Ekinshi. Shekara ınfraqurylymyn jaqsartýǵa, Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy shekara pýnktteriniń ótkizý múmkindigin keńeıtýge erekshe nazar aýdarý qajet. Bul jumysty salynyp jatqan «Bir beldeý, bir jol» bastamasy men «Soltústik – Ońtústik» transulttyq dálizderin eskere otyryp, júzege asyrý kerek dep esepteımiz. Bul baǵyttardy EEO qyzmetimen ushtastyrý qajet. Úshinshi. Qazaqstan turaqty saýda-ınvestıtsııa qatynastaryn damytýǵa múddeli, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Conymen qatar, byltyrǵy forýmda 23,3 mlrd teńgege ($50 mln) 7 óńiraralyq jáne 10 kommertsııalyq qujatqa qol qoıyldy.
Jalpy, Qazaqstan men Reseıdiń ekijaqty saýdasynyń 70 paıyzy óńiraralyq jáne shekaraaralyq sıpattaǵy mámilelerge tıesili. Tabysty kooperatsııanyń mysaly retinde Oral men Sibirdiń elektr stantsııalaryna elektr energııasyn keri baǵytta jibere otyryp, Ekibastuz kómirin jetkizý, olardyń daıyn ónimine aıyrbastaý úshin Ońtústik Oraldyń taý-ken-metallýrgııa kásiporyndaryna qazaqstandyq mıneraldy shıkizatty jetkizý, Qazaqstannyń Samara, Orynbor oblysy jáne Bashqurtstannyń qaıta óńdeý kásiporyndaryna munaı ónimderi men gazdyń qarsy túsimderine munaı men gaz kondensatyn jetkizýin aıtýǵa bolady.
Aıta keteıik, 2022 jyly Qazaqstanda jumys isteıtin reseılik kompanııalar sany 15,6 myńǵa jetip, ótken jylmen salystyrǵanda 1,9 ese ósti. Qurylymy boıynsha reseılik kompanııalar – bul negizinen shaǵyn jáne orta bıznes kásiporyndary. Endi eki eldiń óńirleri arasyndaǵy tyǵyz, tıimdi baılanysty shıkizattan joǵary sapaly ónimge deıin jetkizýge jyldam kóshý mańyzdy qadam bolyp otyr.
Bıylǵy forýmnyń ereksheligi
Al, bıyl forýmnyń XIX otyrysy «Aýyl sharýashylyǵy – qýatty ekonomıkanyń negizi» taqyrybynda Qostanaıda 2023 jyldyń 9 qarashasynda ótedi. Oǵan Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev pen Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın beınebaılanys rejıminde qatysady. Forým qarsańynda Reseı basshysy elordaǵa resmı saparmen keledi.
Sonymen qatar, Saýda mınıstrliginiń málimetinshe, forým aıasynda QR premer-mınıstriniń orynbasary Serik Jumanǵarın men Reseı premer-mınıstriniń orynbasary Alekseı Overchýktyń qatysýymen mynadaı taqyryptar boıynsha plenarlyq otyrys, Qazaqstan-Reseı Іskerlik keńesiniń otyrysy, paneldik sessııalar ótedi:
- Qazirgi jaǵdaıda azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý;
- Agroónerkásip keshenindegi tsıfrlyq tehnologııalar;
- Jastar jáne aýyl sharýashylyǵy: bilim berýdegi jańa úrdister
9 qarasha tústen keıin Astanadan memleket basshylaryn onlaın qosyp, forýmnyń plenarlyq otyrysyn ótkizý josparlanǵan.
Forým qorytyndysy boıynsha 3 óńiraralyq qujatqa qol qoıý kózdeledi:
- Qostanaı oblysynyń ákimdigi men Bashqurtstan Respýblıkasynyń Úkimeti arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq, mádenı jáne gýmanıtarlyq salalarda halyqaralyq jáne syrtqy ekonomıkalyq baılanystardy júzege asyrý týraly kelisim;
- Qostanaı oblysynyń ákimdigi men Orynbor oblysynyń Úkimeti arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq, mádenı jáne gýmanıtarlyq yntymaqtastyq týraly kelisimdi iske asyrýdyń jol kartasy;
- Batys Qazaqstan oblysynyń ákimdigi men Orynbor oblysynyń Úkimeti arasyndaǵy 2024-2026 jyldarǵa arnalǵan saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq, mádenı jáne gýmanıtarlyq yntymaqtastyq týraly kelisimdi iske asyrý jónindegi jol kartasy.
Sondaı-aq, $83 mln somasyna 2 kommertsııalyq qujatqa qol qoıý josparlanǵan.
1) «Qyzyljar» AEA basqarýshy kompanııasy» JShS men «Hlebprom» AAQ arasynda uzaq merzimdi saqtalatyn nan-toqash ónimderin óndirý boıynsha yntymaqtastyq jáne jobany iske asyrý týraly memorandým
2) Soltústik Qazaqstan oblysy boıynsha «Kazakh Invest» UK AQ men «Reseı Federatsııasy» Ýralkran» MK arasyndaǵy júk kótergish jabdyqtardy óndirý jónindegi yntymaqtastyq jáne jobany iske asyrý týraly memorandým.
Aıta keteıik, 8 qarashada eki el basshylarynyń BAQ-qa bergen suhbaty shyqty. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev reseılik «Izvestııa» gazetine suhbat berip, eki eldiń qarym-qatynasy, halyqaralyq uıymdar aıasyndaǵy yqpaldastyq, sanktsııalyq teketirester jáne BUU-nyń róli týraly aıtty. Al Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın Qazaqstanǵa saparynyń qarsańynda «Kazahstanskaıa pravda» basylymyna suhbat berip, ekijaqty qarym-qatynas týraly sóz qozǵady.
