Koronavırýstan qorǵaný joldary udaıy este bolýy tıis – Álııa Ydyrysova

QYZYLORDA. QazAqparat - Álemdi jaılaǵan qaterli indet -koronavırýs ınfektsııasy bizdiń elimizge de qıyn tıip turǵan jaıy bar. Búgingi kúnge deıin 15 myńnan astam adam qaýipti keseldiń qursaýyna ilinip, sonyń saldarynan keıbir azamattardyń ómiri kelteden úzildi. Osyndaı keleńsiz kórinis Qyzylorda oblysynda da kezdesip otyr. Odan saqtaný joldary qandaı? Osy oraıda Qyzylorda oblysynyń Taýarlar men kórsetiletin qyzmetterdiń sapasy men qaýipsizdigin baqylaý departamenti ınfektsııalyq jáne parazıttik aýrýlardy epıdemıologııalyq qadaǵalaý bóliminiń basshysy Álııa Ydyrysovamen oı bólisken edik.

- Búginde dúnıe júzin alańdatyp otyrǵan koronavırýs ınfektsııasymen kúresý joldary qandaı? Bul derttiń ózge aýrýlardan qandaı ereksheligi bar?

- Sońǵy úsh aıdan beri elimizde indetke qarsy kúres jumystary belsendi túrde qolǵa alynyp keledi. Memleket tarapynan qaterli indetten saqtaný joldary qarastyrylyp otyr. Soǵan qaramastan oǵan nemquraıly qaraǵan azamattar kezdesedi. Aıta keterligi, bul dert - ázirge koronavırýstiń anyqtalmaǵan jańa shtammy.

Álem ǵalymdary oǵan qarsy qoldanylatyn vaktsına túrin jasap shyǵarýǵa belsene kirisip ketti. Dese de ol ázirge qoldanysqa engizilgen joq. Sol sebepti turǵyndar oǵan nemquraıly kózqarastan arylýy qajet.

Qazirgi tańda elimizde koronavırýs ınfektsııasy órship tur. Ol tótenshe jaǵdaı alynyp, karantın rejımi jeńildetilgennen keıin kóbeıe tústi. Óıtkeni turǵyndar tarapynan bosańsý baıqaldy, saqtyq sharalaryna salǵyrt qaraıtyndar kóbeıdi. Qazir árbir azamat ózin oqshaýlap, qaýipti indetti juqtyrmaý joldaryn qarastyrýy tıis. Degenmen jurtshylyq adamdar kóp jınalatyn oryndarǵa jıi barýda. Qazir jıyn-toılarǵa, ózge de halyq kóp jınalatyn basqosýǵa tyıym salynǵan. Soǵan qaramastan keıbir turǵyndar sondaı oryndarda boı kórsetip jatady.

Bul aýrýdyń qozdyrǵyshy - vırýs. Tabıǵatta aýrý týdyratyn mıkroorganızmder óte kóp. Olardyń qatarynda bakterııalar, kokkalar, batsıllalar, rıketsııalar, hlamıdııalar, sańyraýqulaqtar, mıkoplazmalar, vırýstar dep tizbektelip kete beredi. Bulardyń ishindegi eń kúrdelileriniń birine vırýstar jatady. Vırýstar mıkroorganızmderdiń ózge túrlerine qaraǵanda óte kúrdeliligimen, zardabynyń mol bolýymen jáne tez juqqyshtyǵymen erekshelenedi. Adamzat tarıhyndaǵy júzdegen, myńdaǵan emes, tipti mıllıondaǵan adamdy ólimge ushyratqan epıdemııalyq, pandemııalyq jaǵdaılar osy vırýstardyń áserinen bolǵanyn tarıhtan bilemiz. Sondyqtan koronavırýs ınfektsııasynan saqtaný joldaryn árdaıym qaperden shyǵarmaýymyz tıis.

- Qazir COVID-2019 vırýsynyń zattardyń betinde ómir súrý uzaqtyǵy jaıynda túrli pikirler bar. Bul oraıda maman retinde qandaı pikir aıtasyz? Oǵan qarsy emdeý sharalary qalaı júrgiziledi?

- Oǵan baılanysty túrli joramaldar aıtylady. Ázirge naqty tujyrym joq. Aldyn ala jasalǵan málimetter boıynsha onyń ómir súrý uzaqtyǵy birneshe saǵatqa sozylýy múmkin. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy álemniń barsha dárigerlerine tómendegishe keńes beredi. Aldymen naýqas tolyq oqshaýlanady. Sodan keıin aýrýdyń aýyr, jeńil bolýyna, indetti qubylystyń ótý ereksheligine baılanysty jalpy vırýsqa qarsy emdik sharalary júrgiziledi. Búgingi kúni em koronavırýs ınfektsııasyn dıagnostıkalaý jáne emdeý klınıkalyq hattamasyna sáıkes júrgizilýde.

Eskerte ketelik, aýrýdyń aýyr túri kóp jaǵdaıda egde jastaǵy, sonymen qatar aǵzasynda qant dıabeti, ókpe, júrek-qan tamyr júıesiniń aýrýlary basqa da patologııasy bar adamdarda kezdesýi yqtımal. Sondyqtan azamattardan ýaqytyly em qabyldaýyn suraımyz. Olaı bolmaǵan jaǵdaıda saldary aýrýdyń asqynǵan túrine alyp kelýi múmkin, onyń ólim jaǵdaıyna soqtyrýyn eshkim joqqa shyǵara almaıdy.

- Qazir atalǵan ınfektsııanyń jeńil túrimen aýyrǵan adamdarǵa dári-dármektik emdeý júrgizilmeıtini belgili bolyp otyr. Bul sheshim nelikten qabyldandy?

- Ras, qazir ınfektsııanyń jeńil túrimen aýyrǵan adamdarǵa dári-dármektik emdeý júrgizilmeıdi. Medıtsına qyzmetiniń sapasy jónindegi birlesken komıssııanyń kezekti otyrysynda 9-shy redaktsııadaǵy koronavırýs ınfektsııasyn emdeýdiń hattamasy qabyldandy. Elimizde COVID-19 juqtyrǵandar azamattardyń qatary artyp otyr. Olardyń basym kópshiligi -sımptomy joq naýqastar. Aýrý belgisi joq naýqastarǵa medıtsınalyq kómek beriledi. Olardyń túrlerine toqtala ketken artyq bolmas.

Jańa redaktsııadaǵy hattamaǵa sáıkes, COVID-19 sımptomy joq naýqas ta - ınfektsııany juqtyrýshy. Olarda 14 kún ishinde (ınkýbatsııalyq kezeń) klınıkalyq belgiler paıda bolýy múmkin. Sımptomy joq naýqastar úıinde nemese karantın nysanynda medıtsınalyq-sanıtarlyq alǵashqy kómektiń kelisimi (MSAK) boıynsha QR Bas memlekettik sanıtarııa dárigeriniń qaýlysyna sáıkes epıdemııaǵa qarsy rejımdi saqtaı otyryp, medıtsınalyq baqylaýǵa alynýy tıis. Mundaı azamattar úıinde nemese karantın nysanynda MSAK-tyń kelisimi boıynsha epıdemııaǵa qarsy rejımdi saqtaı otyryp, medıtsınalyq baqylaýda bolady. Jeńil túrimen aýyrǵan tulǵaǵa dári-dármektik emdeý júrgizilmeıdi. Olardyń densaýlyǵyn qadaǵalaý ambýlatorlyq jaǵdaıda bekitilgen algorıtm boıynsha júrgiziledi.