Koronavırýstan keıin tynys alý gımnastıkasynyń áseri qandaı
Astana medıtsına ýnıversıteti balalar juqpaly aýrýlary kafedrasynyń dotsenti, PhD doktory Baıan Týrdalınanyń aıtýynsha, buǵan deıin elimizdegi karantındik, oqshaýlaný sheshimderi eń mańyzdy qadamdardyń biri boldy. Sondyqtan múmkindiginshe otbasylyq merekeler, toı-tomalaqtardy shektegen durys. Bul shara arqyly biz egde tartqan adamdardyń, qaýip tobyndaǵy adamdardyń ómiri men densaýlyǵyn saqtaımyz. Ekinshiden, jeke gıgıenalyq talaptardy qatań saqtaý qajet. Bul kez kelgen ınfektsııalyq aýrýdyń aldyn alý joly sanalady. Jeke gıgıenalyq talaptar ár azamattyń ómir súrý saltynyń bir bóligine aınalǵany anyq. Sony odan ary qaraı ustana berýimiz qajet. Qoldy keminde 20 sekýnd sabynmen jýý, kóp adam shoǵyrlanǵan jerde maska taǵý, antıbakterıaldy eritindilermen qoldy jıi óńdep otyrý, sondaı-aq túshkirý, jótelý kezinde respıratorly etıket qaǵıdalaryn saqtaý kerek.
Úshinshiden, ımmýnıtetti joǵarylatýǵa arnalǵan is-sharalardy ustaný, kúndizgi jáne túngi uıqynyń balansyn saqtaý, dárýmenderge baıytylǵan durys tamaqtaný ratsıonyn saqtaý, strestik jaǵdaılardyń meılinshe aldyn alý, sportpen shuǵyldaný jáne barynsha pozıtıvti kóńil-kúıdi saqtaýǵa talpyný kerek. Tórtinshiden, eger sizde arterıaldy gıpertonııa, qant dıabeti, semizdik, sozylmaly júrek, ókpe aqaýlary syndy qosalqy dertter bar bolsa, onda sol aýrý boıynsha emdeýshi dáriger jazyp bergen negizgi em josparyn toqtatpaı, sozylmaly aýrýyńyzdy órshitip almaýlaryńyz qajet. Al eger COVID-19 indetine shaldyǵyp, aýrýhanaǵa jatatyn bolsańyz, qosalqy aýrýdan qabyldap júrgen dári-dármekterińizdi ózińizben alyp júrgenińiz jón. Sebebi, COVID-19 indetiniń asqynýyna qosalqy aýrýlaryńyz da sebep bolyp qalýy múmkin.
Immýnıtetti umytpaý kerek
Astana medıtsına ýnıversıteti Profılaktıkalyq medıtsına jáne nýtrıtsıologııa kafedrasynyń dotsenti Roza Súleımenova koronavırýs juqtyrmas úshin ımmýnıtetti qalaı nyǵaıtýǵa bolatynyn aıtyp berdi.
Іndettiń taralýyn ýshyqtyrmas úshin profılaktıkalyq sharalar nazarda bolýy kerek. Turǵyndar kóbine dúken men dárihanaǵa barady. Bul nysandarda keıde kezek bolyp jatady. Sondyqtan araqashyqty saqtaýǵa mán bergen mańyzdy bolyp tur. Munymen qosa, bólmeni kúnine kemine birneshe ret jeldetken jón, sondaı-aq ylǵaldy tazalyq sharalaryn júrgizýge kerek.
«Óz betińizshe emdelmeı, áýeli emhanadaǵy ýchaskelik dárigermen nemese jedel járdemge habarlasyp, sondaǵy mamandarmen aqyldasýǵa shaqyramyn. Basyńyz aýyryp, qurǵaq jótel, entigý paıda bolsa, dene qyzýy kóterilip, ıis sezýden aıyrylsańyz, álsizdik pen tersheńdik sezinseńiz, birden mamandarmen keńesip, em alyńyz», - dep túsindirdi Roza Súleımenova.
Dárigerdiń sózine qaraǵanda, koronavırýs taqyryby ózekti bolyp turǵan kezde ımmýnıtetti kóterý máselesine qoǵam erekshe nazar aýdaryp otyr. Osy oraıda ol qandaı taǵamdardy jeý kerektigin aıtty.
«Eń bastysy – ımmýnıtetti álsiretpeı, durys tamaqtaný kerek. Immýnıtetti kóterý taqyrybyna toqtalsaq, aqýyzy kóp taǵamdardy alý kerek. Olarǵa balyq, taýyq, iri qara, sonyń ishinde jylqy eti jatady. Osylardyń sorpasynyń quramynda aqýyz kóp. Sol sebepti bul taǵamdardy mindetti túrde eskergen mańyzdy. Sonymen qatar, túrli jańǵaqty alý kerek. Immýnıtetti kóterý úshin 30-40 paıyzyn aqýyzdan qurasaq, qalǵan 50-60 paıyzyn kókónis pen jemis-jıdek arqyly qamtyǵan durys bolady», - dedi maman.
Bular tabıǵı ónim bolǵandyqtan, S vıtamıniniń kózi. Atap aıtqanda, suıyqty kóp ishken abzal. Kúnine 3-5 lıtrge deıin sý, kompot jáne mors ishýge bolady. Budan bólek, adamnyń kóńil-kúıi ımmýnıtetti kóterýge erekshe áser etedi. Kúızeliske túspegen durys. Eger kóńil-kúıimiz jaqsy bolyp, jigerlenip júrsek, ımmýnıtet te jaqsy kóteriledi.
«Sary ýaıymǵa salynyp júrse, ımmýnıtet te álsireıdi. Sondyqtan únemi jaqsylyqtan úmit etý kerek. Eshqashan baıbalam salmaı, ýaıymdamaı, barynsha sabyr saqtaǵan jón. Immýndyq júıe osyǵan tikeleı baılanysty», - dedi Roza Súleımenova.
Úreı men ýaıymǵa salynbaý kerek
QR DSM Qoǵamdyq densaýlyq saqtaý ulttyq ortalyǵy Qoǵamdyq densaýlyqty nyǵaıtý ortalyǵynyń basshysy Jazıra Emberdıeva koronavırýs ınfektsııasymen aýyryp, jazylǵandarǵa paıdaly keńesin aıtty.
«Durys tamaqtaný kerek. Adam aǵzasyna aqýyz, maılar jáne kómirsý qajet. Kókónis pen jemis-jıdekke kóbirek mán berińiz. Táttilerden de bas tartpańyz (tek belgili bir kólemde) – olar kóńil-kúıińizdi jaqsartady. Taza aýada kún saıyn serýendeýge de mán berý kerek. Koronavırýs ınfektsııasynan soń jáne aǵzanyń uzaq ýaqyt álsireýinen keıin sizge óte qajet kúsh qýat beredi», - dedi J. Emberdıeva.
Bul turǵyda ol ol kún saıynǵy tynys alý gımnastıkasyna toqtaldy. Dem alýdy – dem shyǵarýdy baqylaý arqyly qarapaıym jattyǵý jasaý kerek. Aýrýdan keıin aǵza áli de kúsheımegendikten, jattyǵýdy shamadan tys kóp jasamańyz, júktemelerdi birtindep arttyrǵanyńyz durys. Tynys alý gımnastıkasy ókpeniń qalypty jumys isteýine yqpal etedi jáne ony ottegimen qanyqtyrady.
«7-8 saǵattan kem bolmaıtyn tolyqqandy uıqy kerek. Uıyqtar aldynda bólmeni mindetti túrde jeldetý kerek jáne 2 – 3 saǵat buryn tamaqtanǵan durys. Bul tez qalypqa kelýińizge kómektesedi. Streske jáne úreıge, ýaıymǵa salynbaý kerek. Qazir barlyǵymyz – aýyrǵandar da, aýyrmaǵandar da stress jaǵdaıyndamyz. Atalǵan ınfektsııanyń ereksheligi - ol gıpoksııa, otteginiń jetispeýi. Bul qorqynyshtyń jáne depressııanyń alǵysharty bolýy múmkin. Mundaı jaǵdaıda psıhologten keńes alýyńyzǵa bolady. Ol sizge alańdamaýǵa jáne senimdi bolýǵa keńes beredi. Álde jaqyn adamdaryńyzben qarym-qatynasty kúsheıtińiz, tabıǵat aıasyna shyǵyńyz, ıaǵnı jaqsy kóńil-kúı tezirek qalypqa kelýge kómektesedi», - dedi maman.