Komıssııa túrki álipbıiniń nege osy nusqasy tańdap alynǵanyn túsindirdi
BAKÝ. KAZINFORM — Ortaq túrki álipbıi jónindegi deklaratsııa jarııalandy.
Eske sala keteıik, 11 qyrkúıekte Ázerbaıjan astanasy Bakýde Túrki álemi ortaq álipbıi komıssııasynyń úshinshi otyrysy ótken edi. Onda 34 áripten turatyn túrki álemine ortaq álipbıdiń úlgisi tanystyryldy.
Búgin jarııalanǵan deklaratsııada nege osy nusqa tańdalǵanyna jan-jaqty túsindirme berilgen.
«Biz, Túrki álemi ortaq álipbı komıssııasynyń músheleri Nahchyvan kelisimsharty men Turkic World Vision 2040 baǵdarlamasynda atap kórsetilgen jáne túrki halyqtary arasynda tildesýdi odan ári jeńildetý úshin álipbı jáne termınologııada birizdilikke qol jetkizýdi kózdeıtin maqsattarǵa sáıkes, túrki áleminiń lıngvıst ǵalymdary, aǵartýshylary men mádenıet ókilderiniń túrki halyqtaryna ortaq álipbı ázirleý boıynsha osy ýaqytqa deıin atqarǵan orasan zor eńbegin moıyndaı otyryp, túrki halyqtary arasynda birlik, ózara túsinistik pen yntymaqtastyq rýhyn nyǵaıtýdy kózdeı otyryp ortaq túrki álipbıin pysyqtap, sońǵy nusqasyn ázirleý jolynda yjdaǵattylyqpen jumys atqardyq. Pikirtalas barysynda ortaq álipbı bastamasyna qatysty túrli aspektilerdi jan-jaqty talqyladyq» deıdi komıssııa músheleri.
Naqtyraq aıtqanda mynadaı mańyzdy tustar nazarǵa alynǵan:
-
1991 jyly ǵalymdar usynǵan, túrki tilderiniń fonetıkalyq alýandyǵy eskerilgen jáne úırený men qoldanýdyń jeńildigin qamtamasyz etetin latyn grafıkasyna negizdelgen 34 áriptik ortaq túrki álipbıi jobasy qarastyrylǵan
-
zamanaýı lıngvıstıkalyq zertteýlerge negizdelgen tuǵyr ustana otyryp, 34 áripten turatyn ortaq túrki álipbıi jobasynyń kúshti jaqtary men jetildirýdi qajet etetin tustaryna nazar aýdarylǵan
-
túrki tilderiniń árbirine tán tildik erekshelikterine muqııat kóńil bóle otyryp, erekshe fonetıkalyq belgilerdi bir álipbıde qamtýǵa tyrysqan
-
bir fonemaǵa bir árip degen qaǵıdany basshylyqqa ala otyryp, úırený men qoldanýǵa yńǵaıly, ári barynsha anyq álipbı jasaýdy maqsat etken
-
negizgi latyn álipbıinde tańbalanbaǵan dybystardy dál kórsetý úshin arnaıy tańbalardy engizý qajettigin moıyndaı otyryp, osy belgiler úshin standarttarǵa saı tásilderdi qoldanýǵa kelisken.
«Bul deklaratsııanyń negizgi maqsaty — komıssııa qol jetkizgen kelisimdi rásimdep, latyn grafıkasyna negizdelgen ortaq túrki álipbıiniń qabyldanǵandyǵyn rastaý. Barlyq múddeli taraptardy osy usynysty belsendi túrde qoldaýǵa shaqyramyz. Deklaratsııa túrki halyqtary arasyndaǵy yntymaqtastyq pen ıntegratsııany ilgeriletý jolyndaǵy ynta-jigerdiń bir kórinisi retinde Túrki memleketteri uıymyna múshe jáne baqylaýshy memlekettiń tıisti mekemelerine taratylady» delingen qujatta.
