«Kóliktiń eń qymbat nómiri qansha turady?»- BAQ-qa sholý
***
«Egemen Qazaqstan» basylymynyń jazýynsha, keshe elordada «Toıota Motor Qazaqstan» JShS «Toıota Motor Korporeıshn» men Qazaqstan Respýblıkasy Úkimeti arasynda jol talǵamaıtyn Toyota Fortuner avtokóligin elimizde shyǵarý týraly ózara túsinistik memorandýmyna qol qoıyldy. Memorandýmǵa Premer-Mınıstrdiń orynbasary-Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstri Áset Isekeshev jáne «Toıota Motor Korporeıshnniń» aǵa basqarýshy dırektory, TMS eýropalyq shtab-páteriniń «Toıota Motor Eýropa» prezıdenti jáne bas atqarýshy dırektory Dıde Lerýa qol qoıdy. Á.Isekeshev atalǵan jobanyń elimizde avtokólik shyǵarý salasyn damytýda strategııalyq mańyzdy qadam ekenin aıta kele: «Joba bolashaqta memleketimizdiń avtokólik ındýstrııasynyń ózekti baǵyttarynyń biri bolmaq», - dedi. Bul materıal «Elimizde «Toıota» avtokóligi shyǵarylmaq» degen taqyryppen berilip otyr.
Osy basylymda «Tórteý túgel bolsa...» degen taqyryppen saraptama basylǵan. Koalıtsııalyq kúshterdiń Aýǵanstandy 2014 jyly tolyq tastap shyǵýynan keıin aımaqta qandaı ahýal qalyptasady degen másele oılandyrmaı qoımaıdy. Onyń ústine iri saıası yqpaldy elder Aýǵanstandy qoıyp, Ortalyq Azııa elderine kóbirek nazar sala bastaǵany baıqalady. Endi osy máseleni oı eleginen ótkizip kórelik.
Aımaqtaǵy yqpaldy elderdi aıtqanda eń aldymen aýyzǵa túsetini Reseı men Qytaı. Sońǵy kezde AQSh-tyń kórshiles Ózbekstanǵa erekshe nazar aýdara bastaýy joǵaryda atalǵan eki eldi beı-jaı qaldyra almasy anyq. The Financial Times basylymynyń sholýshysy Gıdeon Rahman júzjyldyqtyń eń geosaıası dramasy AQSh pen Qytaıdyń arasyndaǵy yqpal men bılik úshin kúresi bolady degendi aıtypty. Onyń bul tujyrymy negizsiz de emes sekildi. Óıtkeni, Japonııa, Úndistan, Avstralııa, Ońtústik Koreıa jáne Eýropalyq Odaq osy eki alyp elmen de iri saýda áriptestigin ornatqan.
2020 jylǵa qaraı Qytaı ekonomıkasynyń álemde birinshi orynǵa shyǵý yqtımaldyǵy AQSh-tyń mazasyn ketirip-aq turǵandaı. Onyń ústine Qytaı sońǵy jyldary óziniń áskerı áleýetin arttyrýǵa kóshkeni aımaqtaǵy jaǵdaıdy kúrt ózgertip jiberýi múmkin.
***
«Úkimette de, qoǵamda da Aýyl sharýashylyǵy mınıstrine qoıar suraqtar qordalanyp qalypty. Sondyqtan Mınıstrler kabınetiniń keshegi otyrysy tolyǵymen osy salaǵa arnaldy: aldymen Úkimet músheleri, ákimdermen, qarjygerlermen jáne aýyl sharýashylyǵy taýarlaryn óndirýshilermen birigip, AShM basshysy usynǵan 2013-2020 jyldarǵa arnalǵan jańa Agroónerkásip keshenin damytý («Agrobıznes-2020») baǵdarlamasyn talqylap, bekitti. Jıynnan keıin bul sala máselelerin jýrnalıster qarady. Jalpy, Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Asyljan Mamytbekov suraqtardan qashyp otyrmaǵan túr tanytty. Jýrnalısterdiń aýzyna qaqpaq bolǵysy kelgendeı, ortadan kıip ketip, áńgime aýanyn baǵdarlamaǵa aýdarýǵa jan salyp, qylpyqtaǵan óziniń baspasóz hatshysyn sabyrǵa shaqyrǵan mınıstr áldeqaıda asyqpaı, basyn ala qashpaı BAQ ókilderin qyzyqtyrǵan barlyq saýaldarǵa jaýap berýge tyrysty», dep jazady «Aıqyn» gazeti. Aqparat quraldarynyń ókilderi «Pavlodardaǵy jut» máselesin de kóterdi, mınıstrdiń aıtýynsha, ol tipti de «jut» emes. «Jut» dep otyrǵany eki ǵana sharýa qojalyǵyna qatysty bolyp otyr», - dedi Asyljan Mamytbekov. - Olardyń málimdegen 535 maldyń ólgendigi qazir anyqtalmady. Bar esebi 250-ge ǵana jýyq. Qalǵan maldyń tuıaǵy da, súıegi de joq, tipti eger qasqyr jep ketti dese de. Bul jerde demek, burmalaýshylyq bar. Álgi eki sharýa da bir tonna da shóp ázirlemegen, qysqa eshqandaı daıyndyǵy bolmaǵan. Endeshe muny «jut» dep aıtýǵa bolmaıdy. Bul maqala kópshilik nazaryna «Jutty» «qut» etkisi kelgen kim?» degen taqyryppen usynylyp otyr.
«Aıqyn» basylymynyń jazýynsha, Іshki ister mınıstrligi kólikterdiń «krýtoı» nómirleriniń jańa baǵasyn jarııalady. Bir ǵajaby, keıbir jol saqshysyna «birtúrli» áser etetin «sıqyrly sandardyń» qunynyń myńdaǵan dollarǵa baratyndyǵy, tipti aýktsıonda satylatyndyǵy buǵan deıin aıtylǵan. Osylaısha, el qazynasyna qyrýar qarjynyń quıylatyndyǵyn ІІM-niń ózi alǵa tartqan. Biraq keshe qalaýlylardyń ózderi qaıran qaldy: erekshe nómirlerdiń jańa tarıfi kóp «salmaq» joǵaltypty. Kimniń lobbıi ekendigi beımálim, biraq «bedeldi» avtonómirler endi tym arzanǵa túspek. Taǵy bir aıta keter jaıt, eger buǵan deıin «bedeldi» nómirlerdi satý - ishki ister organdarynyń jeke bastamasy ǵana bolsa, endi ony zań júzinde bekitý usynylyp otyr. Keshe Parlamentte «Jol júrisi týraly» jáne oǵan ilespe - qos zańnyń tusaýy kesildi. Endi qarańyz: ІІM dereginshe, bul jobalar «joǵary suranysqa ıe memlekettik tirkeý nómirlik belgilerge tarıfteý engizýdi kózdeıdi». Nómirlerdiń tarıfi jaıynda «Kóliktiń eń qymbat nómiri qansha turady?» atty maqalada tolyǵyraq jazylǵan.
***
«Alash aınasy» gazetiniń búgingi nómirinde «Janar-jaǵarmaı baǵasy esebinen kólik salyǵyn alyp tastaý kerek degen pikirmen kelisesiz be?..» degen kópshiliktiń kókeıinde júrgen másele mamandardyń oı-kókparyna tartyldy. Qarjyger maman Qunanbaı Tobataev «Bul arada kólik salyǵyn múlde alyp tastaý týraly sóz bolyp otyrǵan joq, eger Reseıdegi tájirıbeni alatyn bolsaq. ıAǵnı ol janar-jaǵarmaı qunyna aktsız retinde engiziledi, nátıjesinde baǵa qymbattaıdy, al salyqty jekeleı salyq organyna baryp tólep júrmeısiz, qansha benzındi tutynsańyz, sonsha salyq tólegen bolyp shyǵasyz. Sondyqtan bastapqysynan qatty bir aıyrmasy joq bul sharany qoldaýǵa bolatyn sekildi. Ásirese ol aqsha jymqyrǵysh sheneýnikterge kólik salyǵy sekildi bútin arnany jabatyn ońtaıly shara bolǵandyqtan. Máselen, mamandar kólik salyǵynyń bıýdjetke túsimderin qadaǵalaý kúrdeli ekenin aıtady, ıaǵnı ol aradan da «aqsha jasalady» degen sóz bul», - dep óz pikirin bildirse, qoǵam qaıratkeri Tasbaı Sımambaev « Jalpy, men janar-jaǵarmaı baǵasyn kóterýge qarsymyn, ony negizsiz dep bilemin. Máselen, kólik salyǵyn alyp tastadyq delik, onyń ornyna janar-jaǵarmaı baǵasyn qymbattatyp jiberelik. Ol, eń birinshi, kimniń jaǵdaıyn qıyndatady? Árıne, halqymyzdyń 90 paıyzyn. Al 10 paıyz qarny toq jandarǵa bul ózgeristen kelip-keter dáneme de joq. Bárinen buryn, bul Keden odaǵy aıasyndaǵy básekelestik dodasynda jan berisip-alysyp jatqan otandyq shaǵyn jáne orta kásipkerlikke tóbesine muzdaı sý quıyp jibergenmen birdeı áser etedi. Sonda mundaı múdde kimge kerek?.. Menińshe, máseleni osylaı qaraý kerek. Erteń Dúnıejúzilik saýda uıymyna enemiz dep jatyrmyz, syrtqy óndiristik ekspansııaǵa qalaı tótep beremiz, eger tarıfterde turaqtylyq bolmasa. Aldymyzǵa álemdegi eń myqty 30 eldiń qataryna qosylý týraly maqsat qoıyp otyrmyz. Ony qalaı oryndaımyz?», - dep ashyna sóıledi.
