Qola buıymdar otany: Qytaıdyń Baotszı qalasy Qazaqstanmen yntymaqtastyqty arttyrýǵa nıetti
ASTANA. KAZINFORM — Nazarbaev ýnıversıtetinde «Qola men Altyn adam — Qytaı-Qazaqstannyń mádenı baılanysy» forýmy ótti.
Onda Qytaı órkenıetiniń sımvoly retinde qola, al Qazaqstan tarapynan — Altyn adam beınesi usynyldy. Eki mádenı sımvoldy qatar kórsetý ózara qurmettiń, dıalogtyń jáne mádenı almasýdyń belgisi boldy jáne Uly Jibek joly rýhy men Qytaı men Ortalyq Azııanyń «ortaq taǵdyr qaýymdastyǵy» tujyrymdamasy aıasyndaǵy yntymaqtastyqtyń jańa paraǵyn ashady.
− 2013 jyldyń qyrkúıeginde dál osy Nazarbaev Ýnıversıtetinde QHR tóraǵasy Sı Tszınpın alǵash ret «Jibek jolynyń ekonomıkalyq beldeýin» birlesip qurý bastamasyn jarııalaǵan edi. Búgingi shara Qytaı men Qazaqstan arasyndaǵy Týrızm jyly jáne tóraǵa Sı Tszınpınniń Qazaqstanǵa memlekettik sapary aıasynda ótip otyr. Bul sol tarıhı dıalogtyń mádenıet, óner jáne bilim arqyly órbıtin jalǵasy. Nazarbaev ýnıversıteti aımaqtaǵy jetekshi oqý oryndarymen, sonyń ishinde Tsınhýa ýnıversıtetimen belsendi yntymaqtastyq júrgizip keledi, − dedi ýnıversıtettiń Stýdenttik ister jáne halyqaralyq qatynastar jónindegi vıtse-prezıdenti Qadısha Daıyrova.
Baotszı — Qytaıdyń batysyndaǵy Shensı provıntsııasyndaǵy ekinshi iri qala. Baotszıdiń ejelgi ataýy — Chentsan Qytaı órkenıetiniń mańyzdy besigi sanalady. Qalada 8000 jyldyq órkenıet tarıhy bar. Sondaı-aq Baotszı Qytaı qola buıymdarynyń otany retinde belgili. Batys Han dáýirine tıesili Shıchen qazany men keıinirek tabylǵan Da ıÝ qazany, Mao Gýn qazany, Go Tszıtszy Baı tabaǵy, Sanshı tabaǵy syndy asyl muralar ǵylymda úlken rezonans týdyrǵan.
− Baotszıdegi 28 mýzeıde 540 myńnan astam jádiger saqtaýly, onyń ishinde 13 626 qola buıymdary bar. Álemge «Qytaı» termınin alǵash jazbasha túrde kórsetken Hetszýn dál osy Baotszıden tabylǵan. Baotszıden tabylǵan myńdaǵan qola buıymdar joǵary dárejeli quıý tehnologııasy men óner jetistigin ǵana emes, ejelgi Qytaıdyń saıası, ekonomıkalyq, áskerı jáne qoǵamdyq ómiriniń barlyq qyryn beıneleıtin derekkóz. Olar ejelgi órkenıetterdi zertteý úshin mańyzdy materıal bola alady, − dedi Baotszı qalasynyń mádenı muralar basqarmasy basshysy Lı Sıaoıan.
Baotszı qalalyq partııa komıtetiniń turaqty múshesi, úgit-nasıhat bóliminiń meńgerýshisi Bıan ıAnı búgingi forýmǵa Hetszýnnyń kóshirme nusqasy ákelingenin aıtty. Bul 3000 jyl buryn jasalǵan saltanatty buıym.
− Onyń ishki jaǵynda 122 ıeroglıfpen jazylǵan jazýda «Qytaı» sózi alǵash ret kezdesedi. «Aspan dóńgelek, jer tórtburysh» degen tujyrymǵa negizdelgen pishini men aıshyqty oıý-órnekteri Qazaqstan dalasynan tabylǵan «Altyn adamnyń» beınelerimen úndesedi. Biri Otan men eldi ulyqtaıtyn saltanatty buıym, ekinshisi − dalanyń erlik rýhyn beıneleıtin altyn kıim. Ekeýi de «Bir beldeý — bir jol» bastamasyndaǵy órkenıet alýandyǵynyń jaryq juldyzdaryna aınalýda. Bul múmkindikti paıdalana otyryp, biz bir-birimizden úırenip, artyqshylyqtarymyzdy tolyqtyryp, ózara túsinistigimizdi arttyrǵymyz keledi. Keshe biz Qazaqstan Ulttyq mýzeıi men Baotszı Qola buıymdar mýzeıi arasyndaǵy yntymaqtastyq memorandýmyna kýá boldyq. Mýzeıdegi tańǵajaıyp jádigerlerdi kórip, Jibek jolynyń ekinshi shetinde ornalasqan Qazaqstannyń dala balbaldary, Abaıdyń poezııasy men qobyz áýeniniń ejelgi danalyqty saqtap turǵanyn sezindik, − dedi Bıan ıAnı.
Baotszı ásem tabıǵatymen ǵana emes, qýatty ındýstrııasymen de tanymal. Qala ekonomıkasy 35 sala boıynsha damyǵan, 317 sala qamtylǵan, ıaǵnı ónerkásiptiń 85%-yn qamtıdy. Baotszı − «Baoshı mehanıkasy», «Tsınchýan stanoktary», «Qytaı temirjoly kópir qurylysy», «Baotaı tıtan toby», «Geely avtokóligi», «Hande avtomobıl beldikteri» syndy jetekshi óndiris oryndarynyń mekeni.
Elektromobıl, munaı, burǵylaý, jabdyqtar, stanoktar boıynsha Baotszıdiń artyqshylyqtary mol. Munda qurlyqtaǵy eń iri munaı burǵylaý tehnıkasy óndiriledi, Qytaıdaǵy eń úlken temir jol burylystary shyǵarylady. Mundaǵy tıtan ónerkásibi Qytaıda birinshi, álemde — ekinshi orynda tur. Іri jolaýshy ushaǵy C919, zamanaýı áskerı ushaqtar, 4500 metr tereńdiktegi batıskaf, zymyrandar, ǵaryshtaǵy baqylaý qurylǵylary − barlyǵy Baotszımen tyǵyz baılanysty.
− Kóne Jibek joly buryndary «dámdeýish joly», «nefrıt joly», «shaı joly» retinde belgili edi. Búginde jańa Jibek joly − Qytaı–Eýropa temir joly sekildi saýda arnalary arqyly yntymaqtastyq pen damý dáýirin jalǵastyrýda. Bolashaqqa kóz tastaı otyryp, biz úsh baǵytta yntymaqtastyqty tereńdetýge nıettimiz. Mádenıet salasynda − «Qola men Altyn adam» atty birlesken brend jobasyn damytyp, Chjoý mádenıeti men Qazaqstannyń altyn dáýir mádenıetiniń ózara kórmelerin uıymdastyramyz, Baotszıdi Qytaı−Qazaqstan mádenı almasýynyń mańyzdy ortalyǵyna aınaldyramyz, − dedi Baotszı qalalyq partııa komıtetiniń múshesi Bıan ıAnı.
Sonymen birge, týrızm salasynda qytaılyq spıker Qazaqstannyń týrıstik mekemelerin «Jibek joly órkenıetimen tanysý» týrbaǵdarlamalaryn ázirleýge shaqyrdy. Ónerkásip salasynda — Baotszı erkin kedendik aımaq negizinde Qazaqstanmen joǵary tehnologııalyq óndiris, energetıkalyq jabdyq salalarynda yntymaqtastyqty arttyryp, «Qytaılyq óndiris» pen «Qazaqstan resýrstary» ózara tolyqtyra alady.
− Byltyr Astanada Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev pen Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Tóraǵasy Sı Tszınpın 2025 jyldy «Qazaqstandaǵy Qytaı týrızminiń jyly» dep jarııalady. Bul bastama — 2024 jylǵy «Qytaıdaǵy Qazaqstan týrızmi jylynyń» jalǵasy. Bul elderimiz arasyndaǵy týrıstik yntymaqtastyq tarıhynda jańa múmkindikter ashty. Qytaı men Qazaqstandy ejelden berik ekonomıkalyq jáne mádenı baılanystar baılanystyrady. Búginde biz bul qatynastardy «Bir beldeý — Bir jol» bastamasy aıasynda jańǵyrtyp kelemiz. Bul oraıda týrızm halyqtarymyzdy jaqyndastyratyn mańyzdy quralǵa aınalýda, − dedi QR Týrızm jáne sport vıtse-mınıstri Erjan Erkinbaev.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstan Qytaıdy týrızm salasyndaǵy strategııalyq seriktes retinde qarastyrady. Sondyqtan eki eldiń kórikti jerlerin biriktiretin, Jibek jolynyń zamanaýı jalǵasyna aınalatyn birlesken týrıstik marshrýttar men týrızmniń tsıfrlyq ekojúıesin qurý baǵytynda belsendi jumystar júrgizilip jatyr.
Keshe Astanada «Qytaı — Ortalyq Azııa» aqparat agenttikteriniń forýmy ótken edi. Onda QR Prezıdenti teleradıokesheni men «Sınhýa» aqparat agenttigi arasynda yntymaqtastyq týraly Memorandýmǵa qol qoıyldy.
Qujatta jańalyq kontentimen almasý, birlesken trenıngter men semınarlar ótkizý, mýltımedıalyq ózara is-qımyldyń jańa formattaryn damytý, sondaı-aq aqparatty ulttyq jáne halyqaralyq deńgeıde ilgeriletý kózdelgen.