Qoqys máselesi ýshyǵyp tur: Úkimet birqatar óńirge eskertý jasady
ASTANA. KAZINFORM — Premer-mınıstr Oljas Bektenov Memleket basshysynyń «Taza Qazaqstan» bastamasyn júzege asyrý máseleleri jóninde keńes ótkizdi. Bul týraly Úkimettiń baspasóz qyzmeti habarlady.
Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Erlan Nysanbaevtyń tabıǵatty qorǵaý is-sharalaryn júrgizý, aǵash otyrǵyzý, zańsyz qoqys alańdaryn joıý, QTQ óńdeý jobalaryn júzege asyrý týraly baıandamasy tyńdaldy. Sondaı-aq Premer-mınıstrdiń orynbasary — mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaeva, ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek, oqý-aǵartý mınıstri Juldyz Súleımenova halyq arasynda ekologııalyq mádenıetti qalyptastyrý máseleleri boıynsha sóz sóıledi.
— Prezıdentimizdiń «Taza Qazaqstan» bastamasy keń aýqymdy jalpyulttyq qozǵalysqa aınaldy. Másele tek aǵash otyrǵyzý jáne qoqys tazartý týraly bolyp otyrǵan joq. Tabıǵatty qorǵaý ıdeıasyna búkil qoǵamdy biriktirý, jaıly da taza qorshaǵan orta qalyptastyrý isine árbir adamnyń belsendi qatysýy — bizdiń jumysymyzdyń basty nátıjesi bolýǵa tıis.
Tabıǵı baılyqty saqtaý, aýa men sýdyń tazylyǵyn qamtamasyz etý, resýrstardy utymdy paıdalaný — bizdiń aldymyzda turǵan basym mindetter. Memleket basshysynyń bastamasy bir kúndik naýqan emes, jańa ekologııalyq mádenıetti, sondaı-aq azamattarymyzdyń kúndelikti ómir saltyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan turaqty jumys, — dep atap ótti Premer-mınıstr Oljas Bektenov.
«Taza Qazaqstan» baǵdarlamasy aıasynda bıyl respýblıka boıynsha 1 250 ekologııalyq is-shara ótkizildi, onyń ishinde aýmaqtardy jınaý, kógaldandyrý jáne ekologııalyq aǵartý jumystary júrgizildi. 2,8 mln-nan astam aǵash otyrǵyzyldy, 1 mln gektardan astam jer tazartyldy, shamamen 800 myń tonna qaldyq jınaldy. Osylaısha, «Taza Qazaqstan» aktsııasynyń nátıjesinde kommýnaldyq sharýashylyqtyń júrgizilip jatqan qyzmetimen birlesip qalalar men aýyldarda 3,8 mln aǵash otyrǵyzyldy. Búgingi tańda 18 mln-nan astam aǵash otyrǵyzyldy, bul Prezıdenttiń 2025 jylǵa deıin eldi mekenderde 15 mln kóshet otyrǵyzý mindetine jaýap beredi.
Zańsyz qoqys alańdaryn joıý jumystary jalǵasýda. Quqyq qorǵaý organdarymen birlese 1 300-den astam mobıldi top jumys isteýde. Bıyl ǵaryshtyq monıtorıng arqyly 3 833 polıgon anyqtaldy, olardyń 80%-y joıyldy. 165 laýazymdy tulǵa ákimshilik jaýapkershilikke tartylyp, jalpy 12,4 mln teńge kóleminde aıyppul salyndy.
Jyl basynan beri @TazaQazBot telegramm-chat platformasy arqyly 24 myńnan astam ótinim tústi, onyń 23 myńnan astamy oryndaldy.
Kelip túsken ótinishterdiń deni aýmaqtardy tazartý (8524), turmystyq qoqystardy shyǵarý (1709), kóshelerdi abattandyrý (1675) jáne joldardy jóndeý (1480) jumystaryna qatysty.
«Taza Qazaqstan» bastamasyndaǵy negizgi aspektileriniń biri — qaldyqtardy jaýapkershilikpen óńdeý. Óńirlerdiń ekologııalyq qajettilikterin qamtamasyz etý úshin 8 jańa QTQ polıgony paıdalanýǵa berildi. Qaldyqtaryn jınaý, suryptaý jáne qaıta óńdeý boıynsha, onyń ishinde kádege jaratý alymynan túsetin qarajat esebinen jalpy quny shamamen 89,4 mlrd teńgeni quraıtyn 22 ınfraqurylymdyq joba júzege asyrý satysynda tur.Taǵy 40 joba boıynsha jumystar júrgizilýde. Jalpy, Keshendi josparda qatty turmystyq qaldyqtar boıynsha 100 polıgon salý kózdelgen.
Sondaı-aq Erlan Nysanbaev Astana, Almaty jáne Shymkent qalalarynda 3 qoqys órteý zaýytyn salý boıynsha júrgizilip jatqan jumystar týraly baıandady. Bıyl jalpy quny 293 mlrd teńgeni quraıtyn ınvestıtsııa týraly tıisti kelisimderge qol qoıyldy. Sonymen qatar kádege jaratý qarajaty esebinen quramynda turaqty organıkalyq lastaýshy zattary bar qaldyqtardy basqarýǵa jáne sot sheshimimen respýblıkalyq menshikke berilgen ıesiz qaýipti qaldyqtardy joıý kózdeledi.
Premer-mınıstr jumys qarqyny baıaý Abaı jáne Ulytaý oblystary ákimderin tyńdady: óńirlerde polıgondardyń 36% jáne 53%-y ǵana joıylǵan. Oljas Bektenov turmystyq qatty qaldyqtarǵa qatysty jaǵdaıdy túzetý boıynsha shuǵyl sharalar qabyldaýdy tapsyrdy. Sondaı-aq Aqtóbe, Atyraý, Shyǵys Qazaqstan, Batys Qazaqstan, Qaraǵandy, Qostanaı jáne Jetisý oblystarynyń ákimdikteri jyl sońyna deıin zańsyz qoqys alańdaryn joıý jumystaryn aıaqtaýy qajet. Polıgondar qurylysyn jedeldetý tapsyryldy.
Bıyl shamamen 6,5 mln qazaqstandyq ekologııalyq aktsııalarǵa qatysty. Premer-mınıstr jastarǵa erekshe kóńil bóle otyryp, halyq arasynda keń aýqymdy aqparattyq jumys júrgizýdiń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Premer-mınıstrdiń orynbasary — mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaeva ekologııalyq mádenıet qalyptastyrýdyń jańa tásilderi týraly aıtty. «Adal azamat» birtutas tárbıe baǵdarlamasy arqyly óskeleń urpaq boıyna eńbekqorlyq, otansúıgishtik, ekologııalyq jaýapkershilik qundylyqtaryn sińirýde. Búgingi tańda oqýshylardyń 87,2%-y qosymsha ekologııalyq bilimmen qamtylǵan. Olar úshin ekologııa, bıologııa, týrızm, ólketaný jáne basqa da baǵyttar boıynsha klýbtar men úıirmelerdiń 380-ge jýyq túri jumys isteıdi.
Qazirgi ýaqytta elimizdegi 35 joǵary oqý ornynda ekologııa salasy boıynsha mamandar daıyndaıdy. 2025–2026 oqý jylyna «Qorshaǵan orta» baǵyty boıynsha 2358 memlekettik grant bólindi. Joǵary oqý oryndarynda da eriktilik belsendi damyp keledi: stýdentterdiń qatysý kórsetkishi 45%-dy qurady.
Sonymen qatar ınjenerlik ekologııa, ekoanalıtıka jáne taǵy basqa salasynda kadrlar daıarlaý jónindegi bilim berý baǵdarlamalaryn jańartý júrgizilýde, 2025–2027 jyldarǵa arnalǵan ǵylym jelisi boıynsha «Ekologııa, qorshaǵan ortany qorǵaý jáne tabıǵı resýrstardy tıimdi paıdalaný» baǵyty boıynsha 318 joba júzege asyrylýda.
Prezıdenttiń orman qory aýmaǵynda 2 mlrd aǵash otyrǵyzý jónindegi tapsyrmalaryn júzege asyrý barysy jeke másele retinde qaraldy.
Ekologııa mınıstriniń aıtýynsha, 2021–2025 jyldar aralyǵynda respýblıka boıynsha jalpy aýdany 918,4 myń gektar alqapqa 1 mlrd 470 mln aǵash egildi, onyń ishinde bıyl 320 mln kóshet otyrǵyzyldy.
«Semeı ormany» MOTR jabyq tamyrly kóshetter ósirý tájirıbesi 5 óńirde — Almaty, Shyǵys Qazaqstan, Pavlodar jáne Qostanaı, Abaı oblystarynda keńeıtilýde. Otandyq aǵash tálimbaqtarynda ósirilgen kóshetterdiń ómir súrý deńgeıi 90%-ǵa jetedi. Kelesi jyldyń basynda syıymdylyǵy jylyna shamamen 6 mln kóshet egýge jetetin orman tuqymyn óndirý boıynsha jańa 6 keshenniń qurylysy bastalady.
Aral teńiziniń qurǵaǵan túbinde tabıǵı ekojúıelerdi qalpyna keltirý jónindegi halyqaralyq joba sheńberinde Qazaly qalasynda qýattylyǵy 3 mln danaǵa deıin sekseýil kóshetteri bar tálimbaq salyndy. Qurǵatylǵan teńiz túbinde taǵy bir tálimbaq salý jáne «Aral Ormany» rezervatyn qurý boıynsha jumystar júrgizilýde.
Aqmola, Aqtóbe jáne Qyzylorda oblystary ákimdikteri basshylyǵynyń esebi tyńdaldy, onda aǵash otyrǵyzý jáne tuqym jınaý boıynsha kemshilikter bar.
Premer-mınıstr Oljas Bektenov ákimdikter sapaly otyrǵyzýdy qamtamasyz etý jáne tálimbaqtar qurý boıynsha tıisti sharalar qabyldaýy tıis ekenin atap ótti. Bul jaǵdaıda egilgen kóshetterdiń sanyna ǵana emes, olardyń jersinip ketýine de nazar aýdarý kerek.
Baqylaýdy kúsheıtý úshin Premer-mınıstrdiń tóraǵalyǵymen «Taza Qazaqstan» Prezıdent bastamasynyń júzege asyrylý barysyna monıtorıng júrgizý jónindegi ortalyq qurylady. Jaýapty memlekettik organdar júrgizilip jatqan jumys týraly aı saıyn baıandaıtyn bolady.
Aıta ketelik Jezqazǵannyń sý ınfraqurylymyn jańǵyrtýǵa 1,8 mlrd teńge bólindi.