Kógildir otyn tapshylyǵyn Qazaqstan halqy sezinbeýi tıis

ASTANA. QazAqparat - Gaz qubyry tartylǵan óńirler kógildir otynnyń qadirin áste jaqsy biledi. Qysy qaharly Qazaqstan úshin otynnyń bul túri óte qajet ekeni de árkimniń qaperinde. Osy oraıda tarıf saıasatyndaǵy qubylystarǵa toqtalǵan kezde, ishki naryqtyń jaǵdaıyn, ıaǵnı halyqtyń ahýalyn birinshi kezekte oılaǵan abzal. Sebebi, tarıf deńgeıin qarqyndy ósirgenimen, halyqtyń tabysy da osylaısha sharyqtap otyrmaǵany anyq.

Búgin ótken Úkimet otyrysynda Mınıstrler kabınetiniń músheleri gazdyń kóterme baǵasyn talqyǵa saldy. Zań boıynsha óńirlerge keletin gazdyń kóterme baǵasy ár oblystyń ishinde birdeı bolýy tıis. Al qazirgi tańda bul baǵa ártúrli bolyp otyr. Bul turǵyda Munaı jáne gaz mınıstrligi osy máseleni retteý jumystaryn atqaryp jatqan kórinedi.

Atalǵan vedomstvonyń basshysy Uzaqbaı Qarabalınniń sózine qaraǵanda, munaı-gaz jáne energetıka salasyn damytý boıynsha vedomstvoaralyq komıssııanyń otyrysynda gaz baǵasyn 2014 jylǵy 1 mamyrǵa deıin qoldanystaǵy deńgeıde saqtaý týraly sheshim qabyldandy. Atap aıtqanda, 2013 jyldyń deńgeıinde atalǵan merzimge deıin gaz bólý uıymdarymen ishki naryqqa taýarlyq gazdy jetkizý kestesi de saqtalady. Qazirgi kezde ishki naryqta taýarlyq jáne suıytylǵan munaı gazyn kóterme satýdyń shekti baǵalaryn aıqyndaý erejesine ózgerister men tolyqtyrýlar engizilip jatqan kórinedi.

«Biz búgin bekitip otyrǵan gaz baǵasyn qalyptastyrý qaǵıdattary gaz baǵasynyń kenetten kóterilýine yqpal etpeýi tıis, ásirese, jylý berý maýsymynyń orta kezinde. Bul nómir birinshi másele. 1 mamyrdan bastap óńirlerde kóterme baǵany qalyptastyrý týraly sheshimdi qabyldasaq ta, degenmen bul máselelerdi jiti baqylaýda ustap otyrý kerek», - dedi Úkimet basshysy Serik Ahmetov.

Óz kezeginde QR Tabıǵı monopolııalardy retteý agenttiginiń tóraǵasy Murat Ospanov gaz baǵasynyń kúrt artýyna jol berilmeıdi dep sendirdi. Búginde TMRA múddeli memlekettik organdarmen birlese tutyný toptary boıynsha taýarlyq gazǵa dıfferentsııalanǵan baǵalardy esepteý ádisin ázirleýde. Atalǵan ádis halyq úshin jáne jylý energetıkalyq kompanııalar men ÚIID MB aıasyndaǵy jobalar boıynsha gaz baǵasynyń kúrt artýyna jol bermeıtin kórenedi. 1 mamyrdan bastap ár óńir boıynsha dıfferentsııany eskere otyryp, tutynýshylar úshin sońǵy baǵa bekitiledi. Atap aıtqanda, keıbir óńirlerde gaz baǵasynyń deńgeıi artqan jaǵdaıda, onda bul ózgerister belgilengen ınflıatsııa dálizi aıasynda júzege asyrylady. Osy oraıda búgin ótken Úkimet otyrysynda bul máselege Premer-Mınıstr Serik Ahmetov aıryqsha mán berý kerek ekenin atap ótti. Agenttikte retteýshi retinde atalǵan tapsyrmany oryndaý úshin barlyq zańnamalyq tetikter bar.

Sonymen Qazaqstannyń ár óńiri úshin gazdy satyp alýǵa dıfferentsıaldy baǵa engiziledi. Áleýmettik aspektiler, gaz resýrstary jáne onyń aǵymdaǵy baǵasy eskerile otyryp, ár oblys úshin kóterme baǵany anyqtaýda bólek qadamdar paıdalanylmaq.

«Baǵany qalyptastyrý tujyrymdamasy ulttyq operatormen birde bir óńirden tabys jasaýdy qarastyrmaıdy. Gazǵa usynyp otyrǵan baǵalardyń ózinde ulttyq operator ishki naryqta osy otyn túrin satýdan shyǵynǵa batatyn bolady», - dep naqtylap ótti mınıstr.

Budan bólek Munaı jáne gaz mınıstrliginiń málimetine súıensek, Qazaqstanda geologııalyq gaz resýrstary (Kaspıı shelfinde ashylǵan jańa ken oryndaryn esepke alǵanda) 6-7 trln. tekshe metrden asady. Shyǵarylǵan qor kólemi 3,8 trln. tekshe metrden joǵary. Máselen, Teńiz, Qarashyǵanaq, Qashaǵan ken oryndarynyń qory Qazaqstannyń barlyq qor kóleminiń 75 paıyzyn quraıdy.

Degenmen de Qazaqstanda 2024 jylǵa qaraı gaz tapshylyǵy sezilýi múmkin eken. U. Qarabalınniń sózinshe, buǵan gazdy keri aıdaý kóleminiń artýy sebep bolýda. Atap aıtqanda, Qazaqstanda óndiriletin gazdyń 90 paıyzy ilespe gaz bolyp tabylady. Munaı-gaz ken oryndarynan bastapqyda suıyq frantsııalar óndiriledi. Qazirgi kezde óndiriletin munaıdyń ilespe gazynyń bir bóligi, ıaǵnı shamamen 30 paıyz jer qabatyndaǵy qysymdy saqtaý úshin keri aıdalady.

Bul turǵyda mınıstr myrza elimizde Gaz salasyn damytýdyń tujyrymdamasy ázirlenip jatqandyǵyn aıta kele, Qazaqstan gazdyń jańa ken oryndaryn ıgerýdi josparlap otyrǵandyǵyn alǵa tartýda. Elimizde ishki naryqta gaz tapshylyǵyn aldyn alý boıynsha, sondaı-aq geologııalyq jumystardy jandandyrý men jańa gaz ken oryndaryn paıdalanýdy iske qosý turǵysyndaǵy jumystar júrgiziledi. Elimizde gaz salasyn damytý tujyrymdamasynda aýdandarǵa, eldi mekenderge jáne basqa da nysandarǵa gaz tartýdyń basymdyǵyn anyqtaý boıynsha ólshemder aıqyndalady. Osyǵan sáıkes, gaz balansy aýysýy múmkin. Sonymen qatar U. Qarabalın gazdy daıarlaý boıynsha biryńǵaı ınfraqurylymdy engizý, ishki naryqqa gazdy jetkizý boıynsha kóliktik ınfraqurylymdy ártaraptandyrý jáne basqa da múmkindikter qarastyrylatynyn atap ótti.