«Qoǵamdyq pikir» zertteý ınstıtýty partııalar reıtingisin anyqtaıtyn saýalnama júrgizdi
Saýalnama Instıtýttyń jeke qarajatyna 2020 jyldyń qazan aıynda suhbat túrinde (face-to-face) júrgizildi, reprezentatıvtik irikteý boıynsha 1200 respondent alyndy, qatelik +/- 2,82% qurady.
«Eger saılaý kelesi jeksenbide ótkizilse, onda siz qandaı saıası partııaǵa daýys beresiz?» degen suraqqa basym kópshiligi, ıaǵnı 72,1% respondent Nur Otan partııasyna daýys beretinin aıtty. Basqa partııalardyń reıtıngileri: Aq jol - 5,1 %; QKHP (Halyq partııasy) – 2,9%; Aýyl – 2,7%; JSDP – 2,3%; Birlik (Adal) – 1,9% boldy. 13,0% respondent úshin tańdaý jasaý qıynǵa soqty.
Elektoraldyq saýalnamalarda negizgi máselelerdiń biri - saılaýshylardyń qalaı daýys beretini ǵana emes, olardyń saılaý ýchaskelerine barýy/barmaýy boldy. Óıtkeni, aýa raıynan bastap kóptegen kezdeısoq faktorlar áser etýi múmkin.
Saılaýshynyń saılaý ýchaskesine jetýge kúsh-jiger tabýyna ne kedergi bolatynyn anyqtaý áleýmettanýshylar úshin mańyzdy mindet bolyp tabylmaıdy. Oqýlyqtarda sıpattalǵan klassıkalyq mysal – amerıkandyq polsterler (qoǵamdyq pikirdi zertteıtin mamandar) qoldanatyn qatysýdy boljaý modeli – Djordj Gellap jarty ǵasyr buryn usynǵan yqtımaldy saılaýshy modeli, onyń kómegimen Dj. Gellap 1936 jyly Prezıdenttikke úmitkerlerdiń biri – F. Rýzvelttiń nátıjesin dál boljady.
Sodan beri model jańartyldy, biraq ony qurýdyń jalpy prıntsıpteri ózgerissiz qaldy.
Model respondenttiń saılaýǵa qatysý nemese qatyspaý nıeti týraly suraqtardyń naqty jıyntyǵyna negizdelgen. Saýalnamanyń boljamdy blogynyń suraqtary ondaǵan jyldar boıy naqtylandy. Ádettegi jıynǵa daýys berý nıeti týraly suraqtan basqa, respondent saılaý týraly oılaı ma, onyń saılaý ýchaskesi qaıda ekenin bile me, onyń ózi qanshalyqty jıi daýys beredi, sońǵy saılaýda daýys berdi me, joq pa degen sııaqty basqa da suraqtar kiredi.
Sonymen qatar, Dj. Gellap modeli, qoǵamdyq pikirdi zertteý salasynda aty joǵary bedelge ıe bolsa da, únemi permanenttik synǵa ushyrap otyrady. Bul synnyń máni model turaqty nátıje bermeýi - sandar saýalnamalarmen birge ózgeredi jáne keıde kúrt qubylyp otyrady. Muny túsindiretin boljamdardyń biri – saılaý kóńil-kúıi óte týrbýlentti, ıaǵnı barlyq saılaýshylar ózderiniń nıetteri men saıası qalaýlaryn aldyn-ala naqty aıta almaıdy.
Biz óz saýalnamalarymyzda «Eger kelesi jeksenbide parlamenttik saılaý ótkiziletin bolsa, siz daýys berýge barasyz ba?» degen suraq arqyly áleýetti qatysýdy ólsheımiz. Jaýap nusqalary úshin bes satyly shkalany qoldanamyz – «Iá», «Dáliregi, ıá», «Dáliregi, joq», «Joq», «Jaýap berýge qınalamyn».
Qazan aıynda júrgizilgen ólsheý nátıjelerine sáıkes, saılaýshylardyń barý yqtımaldyǵy 66,7%-dy quraıdy, respondentterdiń bul bóligi daýys berýge qatysý nıeti týraly suraqqa oń jaýap berdi. 15,4% respondent - absenteıster dep atalady, jaýaptary boıynsha, olar parlamenttik saılaýda daýys berýge qatyspaıdy. Qalǵandary bul másele boıynsha sheshim qabyldaǵan joq.
