Klımattyń ózgerýi, Ortalyq Azııadaǵy sý resýrstaryn basqarý -Shveıtsarııanyń SDC agenttiginiń basshysymen suhbat
2023 jylǵy 4-5 shildedegi Qazaqstanǵa resmı sapary aıasynda Shveıtsarııanyń Federaldyq Keńesshisi, Federaldyq Syrtqy ister departamentiniń basshysy Inıatsıo Kassıs saıası, saýda-ekonomıkalyq, ınvestıtsııalyq, mádenı-gýmanıtarlyq, ǵylymı-tehnıkalyq jáne týrıstik salalardaǵy ózara tıimdi yntymaqtastyqty damytý perspektıvalaryn, kópjaqty formattaǵy ózara joǵary is-qımyl ornaǵanyn atap ótti.
Osy sapar aıasynda talqylanǵan taqyryptardyń biri Ortalyq Azııadaǵy sý resýrstaryn basqarý bastamasy, atap aıtqanda Shveıtsarııanyń damý jáne yntymaqtastyq agenttiginiń (SDC) Blue Peace Central Asia (BPCA) baǵdarlamasyboldy.
Ortalyq Azııadaǵy sý resýrstaryn basqarý taqyryby týraly tolyǵyraq QazAqparat agentiigine Ortalyq Azııadaǵy sý resýrstaryn basqarý jónindegi Shveıtsarııanyń damý jáne yntymaqtastyq agenttiginiń (SDC) jahandyq sý baǵdarlamasynyń jetekshisi Saımon Zbınden aıtyp berdi.
- Shveıtsarııanyń damý jáne yntymaqtastyq agenttigi (SDC), onyń ishinde Blue Peace Central Asia (BPCA) baǵdarlamasy týraly aıtyp berińizshi. Búgingi kúni osy agenttik qyzmetiniń negizgi baǵyttary qandaı?
- Blue Peace Central Asia – transshekaralyq sý resýrstaryn ártúrli tásildermen jáne túrli deńgeıde retteýge járdemdesýge baǵyttalǵan Shveıtsarııanyń aımaqtyq damý yntymaqtastyq baǵdarlamasy. Bastama ınnovatsııalyq tehnıkalyq sheshimderdi qoldap, Ortalyq Azııa elderiniń sý resýrstary salasyndaǵy mamandary arasyndaǵy dıalogqa yqpal etedi. Óńirlik ýnıversıtetter men oqý ortalyqtarynyń kómegimen, mysaly, Qazaqstan-Germanııa ýnıversıtetiniń kómegimen BPCA jastardy oqytýǵa jáne sý resýrstary mamandarynyń kelesi býynyn qalyptastyrýǵa múmkindik beredi. Shveıtsarııa sý dıplomatııasynyń ádisterin qoldana otyryp, baǵdarlama basseın deńgeıindegi sý resýrstaryn basqarý máselelerin talqylaý úshin joǵary laýazymdy tulǵalardy biriktirýge tyrysady. Basqa múddeli taraptardyń arasynda baǵdarlama Halyqaralyq Araldy qutqarý qory (HAQQ) jáne Ortalyq Azııa Óńirlik Ekonomıkalyq Yntymaqtastyq baǵdarlamasy (OAÓEY) sııaqty óńirlik uıymdarmen yntymaqtasady.
- Bastamany júzege asyrý perspektıvasy jaıly ne aıta alasyz? Qandaı qıyndyqtar kezdesýi múmkin?
- Sońǵy jyldary aımaqtyq sý yntymaqtastyǵy qajet ekeni týraly jalpy túsinik aıtarlyqtaı ósti, sondyqtan osy saladaǵy ózara is-qımyldy keńeıtýdiń jaqsy perspektıvalary bar. Qazaqstan 2024 jyly HQES-ke tóraǵalyq etedi jáne birlesken is-qımyldardy damytýda sheshýshi jáne jetekshi ról atqara alady. Problema sý máselesin sheshýdiń kúrdeliliginde. Sý azyq-túlik jáne aýyl sharýashylyǵy, energetıka, qorshaǵan orta sııaqty basqa da sektorlarmen tyǵyz baılanysty. Sý Ortalyq Azııa elderin biriktiredi. Sýdy basqarý máseleleri ulttyq jáne aımaqtyq deńgeıde aqylǵa qonymdy sheshimder men saıası sharalardy qajet etedi.
- Shveıtsarııadaǵy SDC-ge uqsas, Qazaqstanda da Ortalyq Azııa men Aýǵanstan elderiniń damýyna kómek kórsetetin Qazaqstannyń halyqaralyq damý agenttigi (KAZAID) dep atalatyn ózindik qurylym bar. SDC-tiń zertteý áleýetin, KazAID-tiń óńirdegi qyzmetin eskere otyryp, birlesken jobalardy iske asyrý úshin yntymaqtastyq perspektıvasyn kórip otyrsyz ba? Sizdiń oıyńyzsha, eki qurylym arasyndaǵy yntymaqtastyqta qandaı múmkindikter bar?
- SDC KazAID qurylýyn quptaıdy jáne agenttikpen, sondaı-aq Ortalyq Azııadaǵy transshekaralyq sýlardy basqarýdy ilgeriletýde basqa da múddeli taraptarmen yntymaqtastyq ornatýǵa daıyn. Bul salada dıalog pen yntymaqtastyqtyń áleýeti bar. Sondyqtan Shveıtsarııa agenttigi eki tarap arasyndaǵy yntymaqtastyq pen pikir almasý máselelerin talqylaý úshin KAZAID delegatsııasyn Berndegi SDC shtab-páterine shaqyrdy.
- Sý resýrstaryn basqarý - Ortalyq Azııa aımaǵy úshin mańyzdy másele. Sońǵy jyldary klımattyń ózgerýine baılanysty bul másele odan saıyn ózekti bolyp otyr. Oǵan mysal retinde Aral daǵdarysy nemese Kaspıı teńiziniń qurǵaýyn atap kórsetýge bolady. Osyǵan baılanysty siz óńirdegi ekologııalyq problemalarǵa halyqaralyq qoǵamdastyqtyń nazaryn aýdarý úshin ornyqty damý jáne klımattyq bastamalar jónindegi halyqaralyq platformalar sheńberinde Shveıtsarııa men Ortalyq Azııa memleketteriniń yntymaqtastyǵyn múmkin dep sanaısyz ba?
- Klımattyń ózgerýi Shveıtsarııada da, Ortalyq Azııa elderinde de sý tsıkliniń qaıta qurylýyna ákep soqtyrady. Sý resýrstaryn basqarý eki aımaqta da kúrdelene túsýde. Osylaısha, bizde ortaq múdde bar jáne biz tıisti sheshimderge, jańa qıyndyqtarǵa tıimdi beıimdelýge múddelimiz. Búgin biz Ortalyq Azııa elderine óńirdegi ósip kele jatqan sý problemalaryna halyqaralyq qoǵamdastyqtyń nazaryn aýdarýda qoldaý kórsetip otyrmyz. 2023 jyly naýryz aıynda Nıý-Iorkte ótken BUU sý konferentsııasynda buǵan qol jetkizdik. Sonymen qatar, BUU basqaratyn jahandyq «Dýshanbe sý protsesin» qoldaımyz, onda Ortalyq Azııa memleketteri jetekshi ról atqarady.
- Suhbatyńyzǵa rahmet
