Klımattyń ózgerýine baılanysty dúnıejúzindegi ormandarǵa úlken qaýip tónip tur

ASTANA. KAZINFORM — BUU-nyń Eýropalyq ekonomıkalyq komıssııasynyń sarapshylary klımattyń ózgerýine baılanysty álemdegi barlyq ormanǵa qaýip tónip turǵanyn aıtty, dep habarlaıdy Anadoly.  

Bul qıyn jaǵdaı temperatýranyń kóterilýinen, ylǵaldyń tómendeýinen jáne zııankesterdiń jappaı zaqymdanýynan týyndaǵan orman órtteri men qurǵaqshylyqtyń kóbeıýine baılanysty týyndady.

BUU EEK jaýapkershiligi aımaǵyndaǵy elder — Eýropada, Soltústik Amerıkada, Kavkazda jáne Ortalyq Azııada — 1,76 mıllıard gektardan astam ormandar bar, bul dúnıe júzindegi orman resýrstarynyń 40%-dan astamy.

Aımaqtyń jalpy orman alqaptary 60 mıllıon gektarǵa ulǵaıǵanymen (eń úlken ósim Eýropa men Ortalyq Azııada tirkeldi), kerisinshe jahandyq deńgeıde jyl saıyn shamamen 10,9 mıllıon gektar orman joıylady.

BUU EEK ókili Paola Dedanyń aıtýynsha, 2021 jyly órt 12,6 mıllıon gektar ormandy joıdy. Bul Gretsııanyń kólemine teń. Taǵy 73 mıllıon gektar orman, shamamen Ispanııa men Portýgalııany biriktiretin aýmaqtaı jer jándikter, zııankester jáne túrli aýrýdan zardap shekti.

— Eger bul tendentsııalar jalǵasa berse, qazirgi ýaqytta qýatty kómirtekti tutqysh retinde áreket etetin ormandar jahandyq klımattyq maqsattarǵa qol jetkizýge qaýip tóndiretin shyǵaryndylar kózine aınalý qaýpi bar, — dep eskertti Paola Deda.

BUU EEK múshe memleketteriniń qoldaýymen ormandardy qorǵaý baǵdarlamalary júzege asyrylyp keledi. Onyń ishinde Ortalyq Eýropadaǵy buryn ekojúıege eleýli zııan keltirgen qyshqyl jańbyrmen kúresý sharasy bar.

1990 jyldan bastap bıoalýantúrlilikti saqtaýǵa jáne topyraq pen sý resýrstaryn qorǵaýǵa bólingen aýmaq eki esege ulǵaıdy. Qazirgi ýaqytta 300 mıllıon gektardan astam orman zańmen qorǵalǵan, bul búkil Italııa elimen salystyrýǵa bolatyn aýmaq.

Degenmen, BUU EEK klımattyń ózgerýiniń áseri ormandardyń degradatsııasyn jedeldetip, ondaǵan jyldar boıy qorshaǵan ortaǵa qol jetkizgen tabystardy keri qaıtarý qaýpin tóndiretinin atap ótti.

BUU EEK borealdyq ormandarǵa erekshe nazar aýdarady. Arktıkany qorshap turǵan ormandar jerdegi kómirtegi qorynyń shamamen 32%. Olarǵa máńgilik muzdyń erýi jáne temperatýranyń kóterilýi keri áser etedi. Olardy qorǵaý kelisilgen halyqaralyq saıasatty qajet etedi.

Brazılııanyń Belem qalasynda ótken COP30 klımattyq sammıti qarsańynda BUU EEK álemdik kóshbasshylardy ormandardy qorǵaý sharalaryn, sonyń ishinde órttiń aldyn alý, zııankestermen kúresý jáne keń aýqymdy ormandardy qalpyna keltirý sharalaryn kúsheıtýge shaqyrdy.

Uıymnyń málimetinshe, 1990 jyldan beri orman kómirtegi qory 11% ósti. »

— Álemdegi eń úlken orman eli Brazılııa emes, Reseı. Klımattyq konferentsııa ońtústik jarty sharda ótetin bolsa da, planetanyń klımatyn turaqtandyrýda sheshýshi ról atqaratyn soltústik aımaqtardyń ormandary, — dedi Paola Deda. 

BUU EEK Atqarýshy hatshysy Tatıana Molchan sońǵy 30 jyldyqtaǵy jetistikterge klımattyq daǵdarys áser etip turǵanyn aıtty.

— Sońǵy úsh onjyldyqtaǵy barlyq jetistikterge qazir klımattyq daǵdarys saldarynan úlken qaýip tónip tur. Biz planetanyń eń qýatty tabıǵı qorǵanys mehanızmin joǵaltýǵa jol bere almaımyz, — dedi ol.

Onyń aıtýynsha, dúnıejúzindegi ormandar jappaı zaqymdanýy múmkin. Ol kezde olardy qalpyna keltirý múmkin bolmaı qalady. 

— Halyqaralyq qoǵamdastyq, ásirese Belemge jınalǵan kóshbasshylar, ormandy saqtaý endi tek ekologııalyq másele emes, bul jahandyq kómirtegi qaýipsizdiginiń negizi ekenin moıyndaýy kerek, — dep atap ótti BUU EEK basshysy.

Aıta keteıik, buǵan deıin Brazılııa jahandyq orman qoryna ınvestıtsııa salatyn alǵashqy el bolatyny týraly jazdyq.