Qyzylsha eresek adamdarda aýyr ótedi – qyzylordalyq maman
QYZYLORDA. KAZINFORM - Dárigerler qyzylsha aýrýynyń qaýipti ekenin aıtady. Sondyqtan oǵan baılanysty saqtyq sharalaryna nazar aýdarýyn suraıdy. Dese de bul aýrý turǵyndar arasynda kezdesedi. Odan saqtaný joly qandaı ? Osy oraıda Qyzylorda oblystyq sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq baqylaý departamenti basshysy Dınara Jańabergenovany áńgimege tartqan edik.
- Qyzylsha qandaı aýrý túrine jatady? Onyń saldary qandaı bolady?
- Ol qyzba, ıntoksıkatsııa, daqty-papýlaly bórtpe, enantema, konıýnktıva jáne joǵarǵy tynys joldarynyń zaqymdalýymen sıpattalady. Jedel vırýstyq ınfektsııalyq aýrý adamnan adamǵa jótelgende, túshkirgende, sóıleskende aýa tamshylary arqyly juǵady. Syrqat adammen qysqa ýaqyt qarym-qatynasta bolǵan jaǵdaıda da ekpe almaǵan adamdardyń ony juqtyrý qaýpi óte joǵary.
Aıta ketsek, ol pnevmonııa, bronhıt, entsefalıt sııaqty asqynýlarmen qaýipti. Medıtsınalyq kómekke kesh júgingende jáne qyzylshamen qatar basqa aýrýlar bolǵan jaǵdaıda bul asqynýlar ólimge ákelýi múmkin. Kataraldy qubylystarmen (qyzba, bas aýrýy, álsizdik) aýrýdyń alǵashqy belgileri jáne bórtpe paıda bolǵan kezde dárigermen keńesip, onyń barlyq usynymyn oryndaý kerek.
- Qyzylsha qandaı jolmen tez taraıdy?
- Qyzylsha aýa tamshyly jolmen tez taraıdy. Qyzylshaǵa ekpe almaǵan adam naýqaspen qysqa ýaqytta baılanysta bolsa da juqtyrý qaýpi óte joǵary. Bul vırýs aýa arqyly tez taralýy saldarynan naýqas adammen tikeleı baılanysta bolmasańyz da, ınfektsııany juqtyrý naýqaspen bir bólmede az ýaqytta bolýdyń ózi jetkilikti.
Qyzylsha 5 jasqa deıingi balalarda jıi kezdesedi. Eresekterde qyzylsha aýrýy balalarǵa qaraǵanda aýyr túrde ótedi. Kóktemgi-qysqy kezeńde aýrýdyń órshýi baıqalady. Aýrýdan soń, qanda qyzylshaǵa qarsy antıdeneler túzilip, ımmýnıtet saqtalady. Jańa týǵan sábılerde qyzylshaǵa qarsy ımmýnıtet qalyptasýy úshin analardyń da ýaqytyly vaktsına alǵandyǵy mańyzdy.
- Qyzylsha aýrýynyń belgileri qandaı? Onyń aldyn alý úshin ne isteý kerek?
- Ol bastapqy kezeńde sýyq tııý sııaqty kórinýi múmkin. Sondyqtan dárigerge ýaqtyly barǵan jón. Jiti respıratorlyq aýrýlardyń belgisi bar balalardy mektepke deıingi uıymdar men mektepke jibermeý kerek.
Aýrý adammen baılanysta nemese qasynda bolǵannan keıin on kúnnen soń sýyq tııý belgileri sııaqty bastalady. Atap aıtqanda, belgileri retinde dene qyzýy, tumaý, kózdiń qabynýy jáne jóteldi aıtýǵa bolady. Aýrý ýaqyt ótken saıyn asqyna túsedi. Aýyz ishi qabynyp, isinip, ish ótýi múmkin. Al 2 nemese 3 kúnnen keıin aýyzdyń shyryshty qabyǵynda tuzdyń jartysyndaı kishkentaı aq daqtar kórine bastaıdy. Odan keıin 2 nemese 3 kún ótken soń qulaqta jáne moıynda, sosyn bette jáne denede, eń sońynda qol men aıaqta bórtpeler paıda bolady. Denege bórtpeler shyqqannan keıin balanyń jaǵdaıy ádette jaqsarady. Ol 5 kúnniń ishinde shyǵyp bolady.
Vaktsına alý qyzylshaǵa qarsy egilý qorǵanysh ımmýnıtetin qalyptastyrady. Ulttyq egý kúntizbesine sáıkes birinshi ekpe balanyń 12-15 aılyǵynda salynsa, ekinshi ekpe bala 6 jasta bolǵanda júrgiziledi. Byltyr qyzylshany juqtyrý dereginiń kóbeıip, órshýine baılanysty belgili bir kontıngentter arasynda qosymsha jappaı ımmýndaý bastaldy.
- Qyzylorda oblysynda vaktsına qabyldaǵan turǵyndar sany qansha? Bul baǵytta túsinikteme jumystary qalaı júrgizildi?
- 2023 jyldyń 6 qarashasynan bastaý alǵan ımmýndaý barysynda búgingi kúni 67166 adam ekpe aldy. Osy vaktsınalaýdyń yqpalymen búgingi kúni qyzylsha boıynsha epıdemıologııalyq ahýal turaqtanyp keledi. Atap aıtqanda, sońǵy úsh aı kórsetkishin alatyn bolsaq, 2023 jylǵy qarashada 500, jeltoqsanda 474 derek bolsa, qańtarda 366 jaǵdaıǵa deıin tómendeý tendentsııasy qalyptasty. Aqpan aıynda 73 adamnan aýrý anyqtaldy.
Búgingi tańda aımaq emhanalarynda qyzylshaǵa qarsy ımmýndaý jalǵasyp jatyr. Eger balańyz egilmegen bolsa, dárigerdiń qarap-tekserýinen keıin tıisti ekpelerdi alýǵa keńes beremiz.
Dene shynyqtyrý, sport, durys tamaqtaný jáne t.b. ımmýnıtetti kóteretini anyq. Biraq keı ınfektsııa qozdyrǵyshynan qorǵaýǵa ol jetkiliksiz. Mysaly, qyzylsha aýrýynyń qozdyrǵyshymen kezdesken kezde ekpe salynbaǵan adamnyń 95%-y syrqattanýy múmkin. Bala kezinde alǵan ekpeler ómir boıyna keıbir ınfektsııalarǵa qarsy ımmýnıtettiń negizin qalyptastyratynyn umytpaǵan jón.
