Qyzylordanyń jańa kelbeti: 100 jyldan keıingi serpilis
QYZYLORDA. KAZINFORM — Osydan 100 jyl buryn Qazaq eliniń astanasy qazirgi Qyzylorda qalasyna kóshken bolatyn. Qazaq halqyn «qyrǵyz» ataýynan aryltyp, óziniń tegine saı atyn bergen sheshim osy Aqmeshitte qabyldanǵan. Prezıdent teleradıokesheni Derekti kıno ortalyǵy túsirgen «Syr — alashtyń anasy» fılminde osynaý qasterli mekenniń qazirgi damý jaǵdaıy, halqynyń turmysy týraly baıandalady.
Keıingi 3 jylda oblystyń bıýdjeti 2 eseden astam artyp otyr. Bul óńirdegi ómir sapasynan da kórinis tapqan. Kelesi keste soǵan dálel:
— Aımaqta Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha, Úkimettiń erekshe qoldaýymen aýqymdy jumystar atqarylyp, ınvestıtsııalyq jobalar júzege asyrylyp jatyr. Óńirdiń barlyq negizgi makroekonomıkalyq kórsetkishteri jaqsaryp, respýblıkada aldyńǵy qatarǵa turaqtady. Bıyl oblysymyzdyń bıýdjeti 850 mıllıard teńgege jetip, 2022 jyldan beri 233 paıyz ósti. Іri óndiristik nysandar iske qosylyp jatyr, — deıdi oblys ákimi Nurlybek Nálibaev.
Qyzylorda qazaq astanasy bolǵanynyń 100 jyldyq mereıtoıy qarsańynda «Altyn kirpish» qysh zaýyty ashyldy. Óndiris protsesi tolyq avtomattandyrylǵan. Ekologııalyq qaýipsizdikke de kóp kóńil bólingen.
Munda kirpish basqa zaýyttaǵylardaı kómirmen kúıdirilmeıdi. Jańa tehnologııalar óndiris tıimdiligin arttyryp, ónim sapasyn joǵary deńgeıde saqtaýǵa múmkindik beredi. Jylyna 90 mln kirpish quıatyn kásiporyn 70 adamdy turaqty jumyspen qamtyp otyr.
Al «Qyzylorda-nan» zaýyty memlekettik qoldaýdyń arqasynda irge jaıǵan. Qazir zaýyttaǵy 120 jumysshy táýligine 10 tonnaǵa jýyq nan, 7 túrli makaron ónimin shyǵaryp otyr.
Qyzylorda qalasynda Orta Azııadaǵy eń iri qalqymaly shyny zaýyty jumys istep tur. 2022 jyldyń kúzinde iske qosylǵan kásiporyn jylyna 197 myń tonna ónim beredi.
Sonyń arqasynda Qyzylordadan shyqqan shynyny osy kúni Polsha, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Tájikstan, Belarýs jáne Reseı qurylysshylary paıdalanyp jatyr.
— Keıingi úsh jylda aımaq ekonomıkasyna 1 trln 600 mlrd teńgege jýyq ınvestıtsııa tartyldy. Bıyl 631 mlrd 400 mln teńgeden astam ınvestıtsııa tartý baǵytynda jumystar júrgizip jatyrmyz. Bıylǵy 8 aıda 408 mlrd 200 mln teńge ınvestıtsııa tartyldy, — deıdi aımaq basshysy Nurlybek Nálibaev.
Qyzylordadaǵy 240 megavattyq jańa jylý-elektr ortalyǵy — halyq bıyl qystan bastap rahatyn kórgeli otyrǵan ınvestıtsııalyq megajoba. Munda AQSh-tan jetken 180 megavattyq eki gaz týrbına, Chehııada shyqqan 95 megavattyq bý týrbınasy, saǵatyna 120 tonna bý shyǵaratyn ıtalııalyq eki qazandyq pen saǵatyna 150 gıgakalorıı jylý óndiretin túrkııalyq tórt qazandyq tur.
— 240 megavatt elektr energııasy óndiriletin JEO qurylysy aıaqtaldy. Nysan oblysymyzdy elektr energııasymen, jylýmen, ystyq sýmen tolyq qamtamasyz etedi. Artylǵan elektr energııasyn basqa óńirlerge satýǵa múmkindik alamyz, — deıdi óńir ákimi.
«Syr óńiri — jyr óńiri» dep áspetteıtin Qyzylorda aımaǵy daryndy jastardy qoldaý úshin arnaıy akademııa ashqan.
— Bıyl balalardyń ıgiligi úshin «Syr juldyzdary» shyǵarmashylyq-ınnovatsııalyq akademııasy ashyldy. Jalpy osy akademııada qosymsha bilim alǵysy keletin daryndy balalar Syr elinde óte kóp, — deıdi akademııa dırektorynyń mindetin atqarýshy Janar Bımuratqyzy.
Akademııadaǵy 8 úıirmege kúnine 3000 bala keledi. Oqýshylar munda qazirgi tirshiligimizge aýadaı qajet kásipterdi ıgerip jatyr. Sonyń biri — «Flyorda» dron úıirmesi.
— Kishkentaı kúnimnen baǵdarlamalaý, robototehnıka, áýeden ártúrli foto-vıdeo túsirý mashyqtaryna qyzyǵatynmyn. Bul úıirmede bolashaq mamandyǵyma qajetti daǵdylardy da meńgerip júrmin. Mysaly, osy 5 dıýmdyq drondy óz qolymmen qurastyryp, baǵdarlamalap, túrli jarystarda ushyra bastadym. Oblystyq jarysta eki márte birinshi oryn, halyqaralyq chempıonatta júldeli oryn aldym, — deıdi Mádı Hasanǵalıuly.
Aımaqta adam kapıtalyn damytýǵa aıtarlyqtaı kóńil bólinip jatyr. Oblystyq fızıka-matematıka mektep-lıtseıiniń dırektory Erlan Qońyrbaev buǵan deıin óńirde fızıka-matematıka baǵytyna mamandanǵan mektep bolǵanyn aıtady.
Qazir eldiń on jeti óńirinen kelgen úmitkerler oqýǵa qabyldaý emtıhanyna tapsyrady. Munda fızıka, hımııa, bıologııa, ınformatıka, matematıka pánderi aǵylshyn tilinde júrgiziledi.
Oblysta «Aýylda densaýlyq saqtaýdy jańǵyrtý» ulttyq jobasy qarqyndy júrip jatyr. Óńir aýyldaryndaǵy alǵashqy medıtsınalyq-sanıtarııalyq kómek uıymdarynyń tapshylyǵy tolyq sheshildi. Aýdandarda 763 mln teńgege 28 medıtsınalyq nysan salyndy. Qaıtarylǵan aktıvter qarajatynyń esebinen 4 aýdandaǵy ortalyq aýrýhana janynan qosymsha ǵımarattar boı kóterdi.
— Qazir darııanyń sol jaǵalaýyn damytýǵa kúsh salyp jatyrmyz. Buryn oblys ortalyǵynda tek bes qabatty úıler salynyp kelse, qazir zamanaýı 9 qabatty, 12 qabatty úıler boı kóterip jatyr. Prezıdent saıabaǵynyń janynda 15 kóp qabatty úıdiń qurylysyn bastadyq. Kelesi jyldyń sáýir aıynda el ıgiligine beriledi. Sonymen qatar balalarymyzǵa arnalǵan botanıkalyq saıabaq salynyp jatyr, — deıdi Nurlybek Nálibaev.
Qyzylorda qalasynda ÝEFA standartynyń tórtinshi sanatyna jatatyn 11 myń oryndyq jańa stadıonnyń ashylǵanyn búkil BAQ jarysa jazyp, kórsetti.
«Elý jylda — el jańa, júz jylda — qazan», — deıtin halyq danalyǵy bar. Qyzylorda qazaqtyń astanasy bolǵannan bergi 100 jyldyń ishinde Qazaqstannyń utymdy bastamalar usynatyn mańyzdy bólshegine aınaldy.