Qyzylordada qos búıregi isten shyqqan 450 adam bar
QYZYLORDA. KAZINFORM – Qyzylorda oblysynda qos búıregi isten shyǵyp, apparatqa tańylǵan 450 adam bar. Sonyń 281-i donor transplantatsııasyna talaı jyldan beri kezekte tur. Kazinform tilshisi kezektiń nege jyljymaıtynyn zerttep kórdi.
Oblys boıynsha transplant úılestirýshi, joǵary dárejeli nefrolog Lıza Nursultanovanyń aıtýynsha, 2014 jyly óńirde birinshi ret búırek aýystyrý otasy jasaldy. Jas jigitke týǵan qaryndasy bir búıregin berip, otany A.Syzǵanov atyndaǵy ulttyq ǵylymı ortalyqtan kelgen hırýrgter jasady. Al kópbeıindi oblystyq aýrýhana basshylyǵyna PhD doktor, transplantolog Jasulan Baımahanovtyń, onyń hırýrgııa jónindegi orynbasary bolyp transplantolog Erbol Serikulynyń taǵaıyndalýy jabyrqaýly kóńilge medet boldy. 2023 jyldan beri dárigerler oblysta taǵy 8 adamnyń búıregin aýystyrdy.
– Almaty, Astana, Aqtóbe, Shymkent qalalarynda transplant ortalyqtar bar. Osyǵan deıin sol ortalyqtarda jáne Qyzylorda oblystyq kópbeıindi aýrýhanasynda 95 adamǵa búırek transplantatsııasy sátti júzege asyryldy. Sonyń ishinde 9 adamǵa ota ózimizde jasaldy. Barlyǵynyń densaýlyǵy jaqsy. Búırek saldyrǵan 95 adamnyń 70%-i – jastar. Búırek jetispeýshiliginiń sebepteri – qan qysymynyń joǵary bolýy, júrek jetispeýshiligi, qant dıabeti, glamırýonefrıt, sozylmaly aýrýlar, júıeli qyzyl jegi, revmatoıdty artrıt.
Revmatoıdty artrıtqa shaldyqqan adam aýrýdy basatyn dárilerdi kóp paıdalanady, al bul búırek pen baýyrdyń qyzmetine zaqym keltiredi. Búırek – súzgi. Adam júrek ınfarktine, ınsýltine shaldyqsa, emdeledi. Al búırek búrisip, qan barmasa, súzgi isten shyǵady. Búırektiń qyzmet kórsetý kórsetkishi 15%-dan tómendese, gemodıalızge jiberýge nemese búıregin aýystyrýǵa týra keledi, - dedi Lıza Nursultanova.
Búırek jetispeýshiligine ákep soǵatyn aýrý túrleri egde jastaǵy kisilerge tán bolǵandyqtan kóbine úlkenderdiń búıregi «otyrady». 65 jasqa tolmaǵandardyń barlyǵy donor kezegine tirkelgen.
Qyzylorda qalasyndaǵy dıalız ortalyǵynyń meńgerýshisi Gúlnur Jálıeva búırek aýrýynyń 5-satysynan bastap naýqastar gemodıalız protsedýrasyna táýeldi bolatynyn jetkizdi.
– Bul kezde búırektiń qyzmeti 15% jáne odan tómen bolady. Naýqastyń apparatqa táýeldilik uzaqtyǵy – orta eseppen 10 jyl, bul endi onyń naqty dıagnozy men aýrýdyń asqynýyna, ómir súrý saltyna, dáriger nusqaýlyǵyn oryndaýyna baılanysty, - dedi ol.
Dıalız ortalyǵy aımaqtaǵy 7 aýdannyń 2-eýinde joq. Oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasy basshysynyń orynbasary Jańyl Ábýbákirovanyń aıtýynsha, bul patsıentter sanyna baılanysty bolyp otyr.
– Oblysta 10 dıalız ortalyǵy bar. Syrdarııa jáne Qarmaqshy aýdandarynda ǵana joq. Dıalız ortalyqtaryna usynys bildirdik, biraq naýqastar sanynyń azdyǵyna baılanysty ashýǵa múmkindik joq. Óıtkeni ol tıimsiz. Búırek jetispeýshiligi syrqatyna shaldyqqandar em-dom úshin bıyldan bastap ınvataksı qoldanyp júr. Barlyq qala men aýdan ortalyǵynda tasymal máselesi sheshilgen. Biz naýqastarmen tyǵyz baılanysta jumys isteımiz, - dedi basqarma ókili.
Qyzylorda qalasynyń 51 jastaǵy turǵyny Aqmaral Ábsatovanyń ómiri «jasandy búırek» apparatyna jalǵanǵan.
– Qan qysymym joǵary. Bir jaǵynan jas kezimde et satam dep aýrýymdy asqyndyryp aldym. 2022 jyldan beri dıalız qabyldaımyn. Aptasyna 3 ret 4 saǵat boıy apparatqa tańylǵan kúıi jatamyn. Biryńǵaı dıeta saqtap, kútiný kerek. Donor kezeginde turǵanymmen esh jyljymaıdy, menen buryn tirkelgenderdiń ózine kezek tıgen joq, - deıdi keıipkerimiz.
Statıstıkaǵa qarasaq, búırek transplantatsııasyn jasatqan 95 qyzylordalyqtyń nebári 3-eýine búırek qaıtys bolǵan adamnan alynyp salynǵan.
– Elimizde 4,5 myńdaı adam kútim paraǵyna jazylǵan. Bıyl 12 adamǵa ǵana máıittik donor jasaldy. Qyzylordada kezek múldem jyljymaıdy. Óıtkeni halyq máıittik donordyń mańyzyn áli jiti túsinbeıdi. Biz kútim paraǵyndaǵy naýqastardyń ómir súrý sapasyn, uzaqtyǵyn arttyrý úshin muny keńinen nasıhattaýǵa tıispiz.
Jol apaty, ınsýltten keıin mı ólimi tirkelgen kisilerdiń týystarymen sóılesemiz. Mı ólimi bıologııalyq ólimmen birdeı. Adam jan saqtaý bóliminde jatqanda apparatpen júregi soǵyp turady. Biraq bul uzaqqa barmaıdy. Týystary ruqsat berse, marqumnan eki búırek, baýyr, júrek, kózdiń qarashyǵy sııaqty organdardy alýǵa bolady. Osylaı densaýlyǵy syr bergen 6-7 adamnyń ómirin saqtap qala alamyz. Biraq dinı kózqarasyna baılanysty adamdardyń kóbi buǵan kelise qoımaıdy. Sondyqtan úgit-nasıhatqa dárigerlermen qatar din ókilderin keńinen tartý kerek, - dedi Qyzylorda oblysy boıynsha transplant úılestirýshi Lıza Nursultanova.
Qazaqstanda aǵzany tegin aýystyrady. Ońaılyqpen donor tabylmaǵasyn jerlesterimiz el asyp, ota jasatqysy keledi. Biraq qaltanyń juqalyǵynan úmitin úmitke jalǵaýmen ómirin ótkizýge májbúr.
Dáriger keıbir memleketterde donorlyq máıit máselesi áldeqashan sheshimin tapqanyn aıtty.
– Mysaly, Belorýssııada kútý paraǵy bos deýge bolady. Óıtkeni kelisim prezýmptsııasy qabyldanǵan. Alǵashqy kezde buǵan halyq dál biz sııaqty qarsy boldy. Qazir máıittik donordan organ alý úshin marqumnyń týystarynyń kelisimin kútpeıdi, - dedi Lıza Nursultanova.
Jýyrda biz Almatyda 1962 jylǵy áıel 6 adamǵa donor bolyp, ómir syılaǵanyn jazǵanbyz.