Qyzylorda oblysyna ınvestıtsııa tartý kórsetkishi artyp keledi
QYZYLORDA. KAZINFORM – Prezıdent Joldaýynan týyndaıtyn negizgi mindetterdiń biri – elde qolaıly ınvestıtsııalyq ahýal qalyptastyra otyryp, mańyzdy jobalardy júzege asyrý. Bul baǵytta aımaqta aýyz toltyryp aıtarlyqtaı jumys atqarylyp jatyr.
Qyzylorda oblystyq kásipkerlik jáne ónerkásip basqarmasynyń málimetine súıensek, sońǵy 3 jylda negizgi kapıtalǵa salynǵan ınvestıtsııa kórsetkishi artyǵymen oryndalǵan. 2022 jyly Syr óńirine 373,5 mlrd teńge ınvestıtsııa tartý qajet bolsa, ındıkator 10,6 paıyzǵa artyǵymen oryndalyp, 413,3 mlrd teńge qarjy tartyldy. 2023 jyly 424,2 mlrd teńge ınvestıtsııa tartý jospary 21 paıyzǵa asyra oryndalyp, 513,7 mlrd teńgege jetti. Byltyr 517,5 mlrd teńge ınvestıtsııa tartý josparlanyp, biraq ol 23,5 paıyzǵa artyǵymen oryndaldy. Nátıjesinde óńir ekonomıkasyna 639,5 mlrd teńge ınvestıtsııa tartyldy. 2021 jyly óńirge 308,9 mlrd teńge ınvestıtsııa tartylsa, 2024 jyly bul kórsetkish ınfraqurylymdyq jáne ınvestıtsııalyq jobalar esebinen 2 ese ósip, 639,5 mlrd teńge boldy.
– Sońǵy 3 jylda oblysta quny 100 mlrd teńge shamasyndaǵy 46 ınvestıtsııalyq joba júzege asyryldy. Atap aıtqanda, 2022 jyly qýaty jylyna 197 myń tonna ónim shyǵaratyn shyny zaýyty iske qosyldy. Ónerkásip salasynyń damýyna serpin beretin bul joba aıasynda 42 mlrd teńge ınvestıtsııa tartyldy. Odan bólek, shyny zaýytynyń ishinen energııa únemdeıtin 15 mln AQSh dollaryna 5 mln sharshy metrlik shyny shyǵarý jelisi (6,7 mlrd teńge), tamaq ónerkásibinde 5 joba (1,6 mlrd teńge), logıstıka salasynda 1 joba (1,6 mlrd teńge) iske qosyldy. Bul jobalardy qurylysynan bastap iske qosylýyna deıin «qolmen basqarý» rejıminde súıemeldedik, týyndaǵan máseleler der kezinde sheshildi. Úkimet tarapynan shyny zaýytyna kórsetilgen memlekettik qoldaý sharalaryna qytaılyq ınvestor qarsy mindetteme alyp, quny 55 mln AQSh dollary bolatyn qosymsha 2 jańa ınvestıtsııalyq jobany iske asyrýdy josparlap otyr. Olar – kvarts qumyn baıytý tsehy (2026 jyl, 200 myń tonna, 5 mln AQSh dollary) jáne fotogalvanıkalyq kún shynysyn óndirý tsehy (2027 jyl, táýligine 500 tonna, 50 mln AQSh dollary). Sonymen qatar qurylys ındýstrııasyn damytý baǵytynda «Qurylys-kólik kompanııasy» seriktestiginiń temir-beton buıymdaryn shyǵaratyn zaýyty ashyldy. Zaýyttyń barlyq ónimi kóppáterli turǵyn úı qurylysyna paıdalanylýda. Bul jerde saǵatyna 80 tekshe metr taýarly beton jáne kúnine 120 tekshe metr temir-beton buıymdary óndiriledi. Kásiporynda 100-ge jýyq jańa jumys orny ashyldy. Ótken jyly óńirimizde quny 37 mlrd teńge bolatyn 21 joba iske qosyldy. Mańyzdylarynyń biri – quny 20 mlrd 900 mln teńge kólemindegi «Qorqyt ata» áýejaıynyń jańa termınaly, - dedi basqarma basshysy Dáýren Ábilqaıyrov.
Termınal qurylysyna «Bolat Ótemuratov qory» áleýmettik jaýapkershilik sheńberinde qomaqty ınvestıtsııa salǵanyn aıtýǵa tıispiz. Nysan halyqaralyq talaptarǵa saı keledi, jolaýshylardyń ushyp-qonýyna jáne aıaldaýyna barlyq jaǵdaı jasalǵan. Jańa termınalda jylyna 2 mln jolaýshyǵa qyzmet kórsetýge múmkindik bar.
Basqarmanyń habarlaýynsha, ekonomıkany ártaraptandyrý maqsatynda 2025-2028 jyldary aımaqta quny 2 trln teńgege jýyq 89 ınvestıtsııalyq jobany iske asyrý kózdelgen. Jańa jobalar 11 myńnan astam jańa jumys ornyn ashýǵa yqpal etedi. Onyń ishinde bıyl 302,5 mlrd teńge qarjy esebinen 27 jobany iske qosý josparlanyp otyr.
Jobalardyń ishindegi eń aýqymdysy – túrik ınvestory «Aksa Energy» kompanııasy salyp jatqan 240 megavattyq jańa jylý elektr ortalyǵy. Quny – 215 mlrd teńge. Jańa stantsııa iske qosylǵanda oblys ortalyǵyn jylýmen, óńirdi elektr energııasymen tolyq qamtamasyz ete alady. Óndirilgen elektr energııasynyń artylǵan bóligin (60 MVt) ózge aımaqtarǵa satýǵa bolady. Salystyrý úshin aıtaıyq, eski jylýelektr ortalyǵy 67 MVt elektr óndirse, jańasynyń qýattylyǵy budan 3 eseden de asyp túsedi degen boljam bar.
– Zamanaýı kirpish zaýyty (5 mlrd teńge) jergilikti qurylys ındýstrııasynyń kirpish ónimderine qajettiliginiń 90 paıyzyn qamtamasyz etpek. Qýaty jylyna 1,1 mln tonna qıyrshyq tas shyǵarýǵa jetetin (17,3 mlrd teńge), 720 myń sharshy metr aına shyǵaratyn (1,5 mlrd teńge) óndirister iske qosylady. Mashına qurastyrý salasynda «Maral Nur» seriktestiginiń jylyna jolaýshylarǵa arnalǵan 740 vagon jóndeý kesheni (quny – 15,4 mlrd teńge, І kezeń – 5,4 mlrd teńge), qyzmet kórsetý salasynda jylyna 3,5 myń adamdy qabyldaıtyn túrik ınvestorynyń «Orhýn Medıkal» medıtsına ortalyǵy (5 mlrd teńge) iske qosylady. Azyq-túlik ónerkásibinde – nan-toqash, kondıter jáne makaron ónimderin óndirý kesheni, ónimi eksportqa baǵyttalǵan túıe sútinen jylyna 392 tonna qurǵaq untaq óndiretin zaýyt, eki shaǵyn ónerkásiptik aımaq (JK «Tumar», «Tehosnastka-Remservıs» JShS) bar. Túıe sútinen ázirlengen qurǵaq untaq ónimder Qytaı kompanııasymen jasalǵan offteık kelisimine sáıkes (10 jylǵa - 188,1 mln AQSh dollar) tolyǵymen Qytaıǵa eksporttalady. Budan bólek, búgingi kúni Qytaı tehnologııasymen jumys isteıtin tsement zaýytyn jobalaý (40,5 mlrd teńge) bastaldy. Sonymen qatar osy jyly quny 553,6 mlrd teńgeni quraıtyn 14 jobanyń qurylysy bastalady. Olar – kaltsıılengen soda zaýyty (146,4 mlrd teńge), «Shalqııa» ken baıytý fabrıkasy (215 mlrd teńge), kókónis pen jemis saqtaý, alma shyrynyn shyǵarý kesheni (2,5 mlrd teńge) jáne 150 orynǵa arnalǵan «Rixos» qonaq úıi (quny – 7 mlrd teńge). Onyń ishinde koreıalyq «Ýız ıÝ» kompanııasy naýryz aıynda turmystyq qatty qaldyq óńdeıtin zaýyttyń birinshi kezeńiniń qurylysyn bastady, - dedi Dáýren Ábilqaıyrov.
Zaýyt qoqysty órteý arqyly 20 MVt-qa deıin elektr energııasyn óndire alady. Joba aıasynda óńirge 34,5 mlrd teńge ınvestıtsııa tartylmaq. Ónerkásipti damytý qory nemis tehnologııasy boıynsha jylyna 220 mln shyny bótelke shyǵaratyn zaýyt qurylysyn qarjylandyrý múmkindigin qarastyryp jatyr. 2026-2029 jyldary quny 1,6 trln teńgeni quraıtyn 54 jobany júzege asyrý, 7 myń jumys ornyn qurý kózdelgen. Mamandar geografııalyq ornalasýy men klımattyq jaǵdaıyna baılanysty aımaqta kún men jel energııasyn óndirýge múmkindik baryn alǵa tartyp otyr. Búgingi kúni óńirde jalpy qýaty 89 MVt bolatyn 9 kún elektr stantsııasy jumys isteıdi. Bıyl jalpy qýaty 90 MVt bolatyn 3 nysan iske qosylady. Bul kórsetkish aldaǵy jyldary arta túspek. Mundaı jobalardyń arqasynda óńirimiz tolyǵymen «jasyl energetıkaǵa» kóshe alady. Alda jyl sońyna deıin josparlanǵan jobalardy iske qosý, bıylǵa bekitilgen 631,4 mlrd teńge ınvestıtsııa jáne 280 mln AQSh dollary kóleminde tikeleı sheteldik ınvestıtsııa tartý josparyn oryndaý mindeti tur.
– Osy oraıda sońǵy 3 jyldyń oń tájirıbesi negizinde qala jáne aýdan ákimdikterine meje bekitildi. Meje ádettegideı tolyǵymen oryndalady, tipti artyǵymen. Bıyl 5 aıda óńirge 229,8 mlrd teńge ınvestıtsııa tartyldy. Bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda ósim 27,1%-dy qurady (ındıkatordyń oryndalýy – 36,3 paıyz). Oblysta ınvestıtsııa tartý boıynsha oń kórsetkishterge qol jetkizý úshin qolaıly klımat qalyptasty dep aıtýǵa tolyq negiz bar. Óńirge ınvestıtsııa tartý, óndiristik kooperatsııany damytý, jańa jobalardy iske asyrý maqsatynda sheteldik kompanııa basshylary men dıplomatııalyq ókilderdiń oblysqa jumys sapary, onlaın kezdesýler udaıy túrde uıymdastyrylyp turady. Ótken jyly oblys ákiminiń Ispanııa koroldigine jumys sapary barysynda «Roka» kompanııasymen keramıka ónimderin shyǵaratyn zaýyt salý máseleleri talqylanǵan bolatyn. Nátıjesinde maýsym aıynda Premer-mınıstrdiń tóraǵalyǵymen ótken jınalysta Qyzylorda oblysynyń ákimdigi, Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligi jáne «Roca Group» kompanııasy arasynda ınvestıtsııalyq jobany júzege asyrý qaǵıdattary týraly negizdemelik kelisimge qol qoıdy. Jalpy ınvestıtsııa kólemi – 70 mln eýro. Zaýyt jylyna 500 myńdaı sanıtarlyq-tehnıkalyq ónim shyǵaryp, 300-ge jýyq jańa jumys ornyn ashýǵa múmkindik beredi, – dedi basqarma basshysy.
Oblys ákimi bastaǵan delegatsııanyń Qytaı Halyq Respýblıkasyna sapary barysynda 34 qytaılyq kompanııamen kelissóz júrgizildi. Nátıjesinde aýyl sharýashylyǵy men qurylys salalaryna ozyq tehnologııa engizý baǵytynda jalpy quny 10,8 mlrd teńge bolatyn 9 kelisimshartqa qol qoıyldy. Búgingi kúni 3 kompanııa qytaılyq ozyq tehnologııany óndiriske engizdi. Odan bólek, jýyrda «Ortalyq Azııa – Qytaı» forýmy aıasynda da taraptar qurylys ındýstrııasy, sý únemdeý, aýyl sharýashylyǵy jáne mashına jasaý salalarynda ýaǵdalastyq jasady. Onyń ishinde sý shyǵyndaryn esepteýge arnalǵan qurylǵy óndirý tsehy, aýyl sharýashylyǵy tehnıkalaryn jınaý jáne shyǵarý, kaltsıılengen sılıkatty taqtaısha óndirý, jylyjaı salý jobalary bar. Bastamany jalǵastyrý maqsatynda qala jáne aýdan ákimdiginiń ókilderi, aýyl ákimderi Qytaıda bolyp, «Bir úı – bir óndiris» baǵdarlamasymen tanysty. Aýyldardy qalalyq tıpte damytý, eldi mekenderdiń jergilikti brendin qalyptastyrý baǵytynda tájirıbe almasty.
Al jýyrda elimizde Úkimet qaýlysymen «Qorqyt ata» jańa arnaıy ekonomıkalyq aımaǵy quryldy. Qujat boıynsha ol Qyzylorda oblysynda «Batys Eýropa – Batys Qytaı» halyqaralyq kólik dálizine jaqyn 550 gektar aýmaqta ornalasady. Arnaıy ekonomıkalyq aımaqta zamanaýı ónimdiligi joǵary, básekege qabiletti óndiristerdi jedel damytý, qyzmet kórsetýdiń sapaly jańa deńgeıin qalyptastyrý, ekonomıka salasynda jańa tehnologııalar engizý, sondaı-aq halyqty jumyspen qamtýdy arttyrýǵa múmkindik jasaý josparlanǵan. Sonymen qatar biz sóz etip otyrǵan ınvestıtsııa tartý máselesi de tys qalǵan joq. Mamandar arnaıy ekonomıkalyq aımaqtyń Batys Eýropa-Batys Qytaı halyqaralyq kólik dálizine jaqyn bolýy Qazaqstan men Ortalyq Azııa naryǵynda ónimdi ótkizý tıimdiligin arttyrady dep esepteıdi.
