«Qyzǵylt qazan» — sút bezi obyryna qarsy kúres aıy
ASTANA. KAZINFORM — Jyl saıyn qazan aıynda tutas álemde sút bezi qaterli isigine qarsy aqparattyq naýqan ótedi. Bul aıda áıelder arasynda jıi kezdesetin qaýipti aýrýǵa nazar aýdarylyp, erte dıagnostıka men profılaktıkanyń mańyzy aıtylady.
«Ulttyq ǵylymı medıtsına ortalyǵy» AQ basqarma tóraǵasy Abaı Baıgenjın sút bezi obyry buryn sırek kezdesetinin, al qazir jıi dıagnostıkalanyp, qaterli isikter arasynda kósh bastap turǵanyn aıtyp otyr.
— Statıstıkalyq kórsetkishterge kelsek, 100 myń áıeldiń arasynda 14 áıel osy keselmen aýyrady. Bul kórsetkish iri qalalarda aıtarlyqtaı joǵary, 2021-2023 jyldary Astana men Almatyda 100 000 áıelge shaqqanda 56-58 jaǵdaı tirkelgen. Jyl ótken saıyn sút bezi obyry jas áıelderden de jıi anyqtalyp otyr. Ótken jyldary jasy qyryqqa tolmaǵan myńnan astam áıelge osy dıagnoz qoıyldy. Al tegin skrınıngter 40 jastan keıin bastalady. Bul derekter bizge qos birdeı mańyzdy máseleni kórsetedi: jańa jaǵdaılardyń turaqty ósimimen qatar, ólim-jitimniń azaıýy baıqalady. Bul densaýlyq saqtaý júıesiniń erte dıagnostıka men tıimdi emdeýdi jetildirý baǵytyndaǵy kúsh-jigeriniń nátıjesi, — dedi Abaı Baıgenjın Astanada ótken «Breast Cancer Meeting Astana 2025» halyqaralyq konferentsııasynda.
Onkolog, Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi Dılıara Qaıdarovanyń aıtýynsha, ótken jyly elimizde 5,5 myńnan astam áıelden sút bezi qaterligi isigi anyqtalǵan.
— Kóptegen áıel aýrýdyń aldyn alýdyń joldary bar ma dep suraıdy. Eń aldymen 40 pen 70 jastaǵy áıelder ár eki jylda mammografııa dan ótýi qajet. Skrınıngke deıingi jastaǵy áıelder ýltradybystyq zertteý jasaýy kerek, otbasylyq anamnezin bilýi qajet. Eger qaterli isikpen aýyrǵan jaqyn týysy bolsa, mindetti túrde tekserilýi kerek. Stress pen gormondyq buzylystar da — sút bezi qaterli isiginiń týyndaýyna áser etetin faktorlardyń biri. Olar da aýrýdyń damýyna túrtki bolýy múmkin. Sondyqtan áıelder mammologqa baryp, tekserilip, óz densaýlyǵyna muqııat bolýy kerek, múmkindiginshe kúızeliske túspeýi qajet, — deıdi maman.
Sonymen birge, bala týý jáne sábıdi emizý — aýrýdyń aldyn alýdyń taǵy bir tabıǵı joly. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń usynymy boıynsha, eki jyl boıy emizý — sút bezi qaterli isiginiń aldyn alýdyń tıimdi ádisi sanalady.
— HHІ ǵasyrda sút bezi qaterli isigin emdeýge bolady. Ol úshin aýrýdy erte kezeńde anyqtaý mańyzdy. Tegin skrınıngterden bólek, elimizde sút bezi qaterli isigin emdeýdiń barlyq zamanaýı ádisi bar. Eń aldymen hırýrgııalyq em, onyń ishinde rekonstrýktıvti-plastıkalyq otalar da jasalady. Áıel operatsııaǵa deıin de, keıin de óz tósin saqtap qalady, ol úshin arnaıy ımplanttar qoıylady. Budan bólek, gormondyq preparattar, targettik terapııa dárileri, ımmýnoterapııa sekildi barlyq qajetti emdeý quraly qoljetimdi. Barlyq emdeý hattamalary Eýropa men AQSh standarttaryna tolyq sáıkes keledi. Sondyqtan qazir sút bezi qaterli isigine shaldyqqan áıelderdi Qazaqstanda-aq tıimdi emdeýge bolady, bul úshin shetelge ketýdiń qajeti joq, — dedi Dılıara Qaıdarova.
Búginde Qazaqstanda aýrýlardyń 70 paıyzy bastapqy jáne birinshi kezeńde anyqtalady. Sonyń arqasynda áıelder sút bezi obyrymen ómir súre alady jáne olardyń ómir sapasy tómendemeıdi.
— Bizde «bes jyldyq ómir súrý kórsetkishi» degen túsinik bar. Osy dıagnoz qoıylǵannan keıin keminde bes jyl ómir súrgen áıelder sany esepteledi. Qazir Qazaqstanda alǵash ret tirkelgen obyr dıagnozynan keıin áıelderdiń 70 paıyzy bes jáne odan da kóp jyl ómir súredi. «Qazaqstan halqyna» qorynyń kómegimen úsh óńirge — Qyzylorda, Almaty jáne Aqtóbe oblystaryna mobıldi mammograftar satyp alyndy. Olar aýyl-aımaqtarǵa baryp, áıelderge sol jerde tekserilýge múmkindik beredi. Qazir basqa óńirlerge de osyndaı jyljymaly mammograftar satyp alý josparlanyp otyr. Aýyl áıelderi endi qalaǵa barmaı-aq, óz aýylynda tekserýden óte alady, — dedi Dılıara Qaıdarova.
Sonymen birge, Astanadaǵy Botanıkalyq baqta sút bezi qaterli isiginiń aldyn alý men erte dıagnostıkanyń mańyzdylyǵyna nazar aýdaratyn «Pink Run» is-sharasy ótti. Qatysýshylar 1,3 jáne 3,9 shaqyrym qashyqtyqty tańdaı aldy jáne estelik syılyqtar, dárigerlermen kezdesý men aqparattyq materıaldar usynylady.
Eske sala ketsek, elimizde 240 myńnan astam adam onkologııa boıynsha esepte tur. Qaterli isiktiń taralýynan sút bezi obyry birinshi tur, odan ári kolorektaldy obyr, ókpe, asqazan jáne jatyr moıny obyry keledi.
Ǵalymdardyń boljamy boıynsha, 2050 jylǵa qaraı álemde qaterli isikten bolatyn ólim-jitim sany 75%-ǵa artýy múmkin.