Qytaıda kerqulan sany 900-den asty

ASTANA. KAZINFORM – Qytaıda kerqulan sany 900-den asty, bul týraly kerqulannyń tarıhı otanyna oralýynyń 40 jyldyǵyna oraı Úrimjide ótken saltanatty jınalysta málim etildi, dep habarlaıdy Sınhýa agenttigi. 

Agenttiktiń jazýynsha, Qazirgi kúnde dúnıejúzindegi kerqulannyń jalpy sanynyń úshten bir bóligi Qytaıǵa tıeseli. Halyqaralyq qaýymdastyq Qytaıdyń kerqulan popýlıatsııasyn qalpyna keltirý tájirıbesin sırek túrlerdi qaıta jersindirýdiń tabysty úlgisi retinde baǵalaıdy. Búginde Qytaıdyń Shyńjań, Gansý, Nınsıa, Іshki Mońǵolııa sııaqty óńirlerinde kerqulandardy tabıǵatqa qaıtarý jáne taǵylandyrý jumystary turaqty túrde júrgizilip keledi.

- Evolıýtsııalyq tarıhy 60 mln jyldan kem emes Prejevalskıı jylqysy – jabaıy jylqynyń búginde jer betinde saqtalyp qalǵan jalǵyz tuqymy, onyń tarıhı otany – elimizdiń Shyńjań óńirindegi Jońǵar oıpaty men Mońǵolııanyń qurǵaq shóleıt dalasy. Kerqulan – Qytaıda I sanatta qorǵalatyn jáne álem boıynsha joıylý qaýpi tónip turǵan jabaıy janýarlar qataryna jatady,-dep jazady Sınhýa.

Qytaı 1970 jyldary kerqulannyń jeke túr retinde tabıǵattan múlde joıylǵanyn jarııalaıdy. Sırek túrdiń tuqymyn saqtap qalý maqsatynda, Qytaı úkimeti 1985 jyly «Prejevalskıı jylqysyn tarıhı otanyna qaıtarý» jobasyn qolǵa aldy. Shetelden ákelingen kerqulandardy jersindirý úshin Shyńjań men Gansý aýmaǵynan tuıaqtylardy kóbeıtý ortalyqtary quryldy. Jońǵar oıpatynyń Qaramaıly jotasyndaǵy tuıaqtylar qoryǵy aıryqsha geografııalyq jáne ekologııalyq erekshelikterimen kózge túsip, kerqulannyń Qytaıdaǵy basty mekenine aınaldy. Qoryqta tuıaqtylardy qorǵaýdyń ǵylymı strategııasy engizilip, mamandandyrylǵan monıtorıng júıesi qalyptastyryldy, tabıǵat ekologııasy jaqsartylyp, tabıǵatqa qaıtarý men taǵylandyrý jumystary júıeli túrde júrgizildi. Sonyń arqasynda kerqulan sany birtindep kóbeıdi.

Qytaılyq mamandardyń aıtýynsha, Shyńjańda kerqulandy qaıta jersindirýdiń qorada ósirý, jartylaı erkin jiberý jáne tabıǵatqa jumsaq tásilmen qaıtarý sııaqty úsh kezeńnen turatyn júıeli ádisi qalyptasqan. Shyńjań jabaıy jylqy tuqymyn kóbeıtý-zertteý ortalyǵy búginge deıin 800-den astam kerqulan ósirip, onyń 146 basyn qaıta taǵylandyrdy.

Agenttiktiń jazýynsha, sońǵy jyldary Qytaı kerqulannyń tirshilik aımaǵyn keńeıtýdi jedeldete túsken. Mysaly, Qaramaıly qoryǵynan Mońǵolııaǵa, sondaı-aq eldiń Gansý, Nınsıa jáne Іshki Mońǵolııa aımaqtaryna kerqulannyń 41 darabasy jiberilgen.

Buǵan deıin Qytaıdyń kerqulandy Helanshan taýynyń qaptalyna qaıta jersindirý jobasyn qolǵa alǵany týraly jazǵan edik.