Qyrǵyzstandaǵy janarmaı tapshylyǵy qaýpi: mınıstrler kabıneti «V josparyn» ázirlep jatyr
BІShKEK. KAZINFORM — Sońǵy aptalarda Qyrǵyzstanda janar-jaǵarmaı materıaldary jetkiziliminiń turaqtylyǵy men otyn baǵasynyń ósýine qatysty alańdaýshylyq kúsheıe tústi. Úkimet ishki naryqty turaqtandyrý sharalaryn, onyń ishinde «V josparyn» ázirlep, baǵany memlekettik baqylaýdy engizý múmkindigi týraly eskertti, dep habarlaıdy Kabar.
Reseıden jetkizilý máseleleri
Shıelenisti týdyrǵan negizgi faktor Reseıden jetkizilim kóleminiń tómendeýi boldy. Ushqyshsyz basqarylatyn apparattardyń Reseı aýmaǵyna shabýylyna baılanysty keıbir munaı óńdeý zaýyttarynyń jumysy toqtady. Bul qazirdiń ózinde jetkizilim kólemine áser etip otyr. Máselen, kelisimshart boıynsha josparlanǵan 30 myń tonnanyń ornyna 15 myń tonnany ǵana jóneltile alady. Kelisimshartqa sáıkes, Reseı jyl saıyn Qyrǵyzstanǵa 650 myń tonna benzın men 550 myń tonna dızel jetkizedi.
V jospary: balama jetkizýshiler
Eger Reseı óz mindettemelerin tolyq oryndaı almasa, úkimet balama stsenarıı daıyndap jatyr. Rezervtik jetkizýshiler retinde Qytaı, Ázerbaıjan, Iran jáne Túrikmenstan qarastyryldy.
Tapshylyqtyń aldyn alý úshin osy elderden munaı ónimderin jetkizýdiń logıstıkalyq baǵyttary da ázirlenip otyr.
Іshki óndiris
Qyrǵyzstannyń óz munaı ónimderin óndirýi óte shekteýli. Negizgi óndiristik qýat «Djýnja» munaı óńdeý zaýytynda jáne Jalal-Abadtaǵy «Qyrǵyz Petroleým Kompanı» kásipornynda shoǵyrlanǵan. Alaıda bul nysandar ishki suranystyń shamamen 5 paıyzyn ǵana óteı alady.
Budan bólek, bul zaýyttardyń ónimderiniń sapasy tómen jáne negizinen eksportqa jiberiledi.
Baǵalar jáne retteý
Janar-jaǵarmaı baǵasynyń kóterilýi zaýyttardyń ózinde baǵanyń kóterilýimen túsindirilip otyr. Janar-jaǵarmaı materıaldary — bırjalyq taýar, onyń baǵasy álemdik naryqqa baılanysty. Qyrǵyzstanda salyq, aktsızder jáne QQS sııaqty ishki faktorlar ózgerissiz qaldy, janarmaı baǵasy álemdik betalystarǵa sáıkes ósip keledi.
Monopolııaǵa qarsy qyzmettiń málimetinshe, Qazaqstanda benzın baǵasy janar-jaǵarmaıdy bıýdjetten sýbsıdııalaý jáne óz óndirisi bar bolýy sebebinen arzan. Biraq eksportqa joǵary baǵamen satyp otyr. Sondyqtan Qyrǵyzstan úshin Qazaqstannan satyp alý tıimsiz. Al Ózbekstan men Tájikstanda janarmaı Qyrǵyzstanǵa qaraǵanda qymbat.
Eger munaı treıderleri baǵany negizsiz kóterse, el úkimeti AI-92 men dızel otynyna baǵany memlekettik retteýdi engizýge daıyn, óıtkeni bul ónimder áleýmettik mańyzy bar taýarlar tizimine kiredi. Kúndelikti kezdesýler men kelissóz negizinde munaı treıderlerimen mınımaldy marjamen jumys isteý týraly kelisim jasaldy.
Kóterme saýdaǵa salynǵan shekteýler
Janar-jaǵarmaıdyń kóterme saýdasy ýaqytsha toqtatyldy. Halyqqa qoljetimdilikti qamtamasyz etý úshin otyn tek bólshek saýda jelisi arqyly ǵana satylyp otyr.
Eske sala ketsek, ótken aptada Qyrǵyzstannyń mınıstrler kabıneti munaı men munaı ónimderin elden Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń kedendik aýmaǵynan tysqary jerlerge shyǵarýǵa ýaqytsha tyıym saldy. https://kaz.inform.kz/news/kirgizstan-munay-eksportina-tiyim-saldi-8bb2ae/