Qyrǵyzstan temekige tosqaýyl qoıý úshin salyqty arttyrmaq
ASTANA. KAZINFORM — Qyrǵyzstannyń Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń basshysy Erkın Checheıbaev el halqynyń qoǵamdyq densaýlyǵyn jaqsartý maqsatynda temekige salynatyn aktsızdik salyqty arttyrýdy usyndy, dep habarlaıdy Kazinform tilshisi.
Vedomstvonyń málimetinshe, Qyrǵyzstanda temeki tutyný — ólim men múgedektiktiń negizgi sebepteriniń biri.
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń (DDSU) baǵalaýynsha, Qyrǵyzstanda temeki tutynýdan týyndaıtyn aýrýlar saldarynan jyl saıyn 30 jastan asqan 6 myńnan astam adam qaıtys bolady (shamamen 5 myń er adam jáne 1 myń áıel). Bul ólim-jitim jaǵdaılarynyń jartysynan astamyn júrek-qan tamyrlary aýrýlary quraıdy. Temeki shegýden týyndaıtyn tek júrek-qan tamyrlary aýrýlaryna baılanysty ekonomıkalyq shyǵyndar 17 mıllıard somnan asady.
Sondaı-aq Qyrǵyzstanda 35–69 jas aralyǵyndaǵy er adamdardyń 30%-ǵa jýyǵy temeki tutyný saldarynan qaıtys bolady, bul jas tobynda kútiletin ómir súrý uzaqtyǵy 21 jylǵa qysqarady.
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy zertteýlerine sáıkes, salyqtardyń artýy temeki ónimderiniń baǵasyn qymbattatyp, eresekter, jastar jáne jasóspirimder arasynda temeki tutyný deńgeıin tómendetýge yqpal etedi. Damýshy elderde temeki baǵasynyń naqty 10%-ǵa ósýi balalar men jasóspirimder arasyndaǵy shylym shegýshiler sanyn 8%-ǵa azaıtady.
2015 jyly Qyrǵyzstanda juqpaly emes aýrýlardan kelgen ekonomıkalyq shyǵyndar 17,1 mıllıard somdy (eldiń jyldyq JІÓ-niń 3,9%-y) qurady. Osy aýrýlardan bolatyn mezgilsiz ólim el ekonomıkasyna 10,4 mıllıard som shyǵyn ákeledi. Temeki tutynýdy azaıtýǵa baǵyttalǵan sharalardyń quny nebári 0,14 mıllıard somdy quraıdy. Al júrek-qan tamyrlary aýrýlary men qant dıabetin azaıtýǵa 175 mıllıard som jumsalǵan.
Qyrǵyzstannyń Densaýlyq saqtaý mınıstri Erkın Checheıbaev temekige qoljetimdilikti shekteýden qoryqpaýǵa, salyqty arttyrý arqyly naqty qadam jasaýǵa shaqyrdy.
— Qyrǵyzstan bul turǵyda TMD keńistiginde kóshbasshy elge aınala alady. Bul eldiń ósip kele jatqan urpaǵyn aman alyp qalýǵa múmkindik beredi. Qumar shylymqorlar temeki qansha tursa da shege beredi, biraq joǵary baǵa balalar men jasóspirimderdi oılanýǵa májbúr etedi, — dedi mınıstr.
Buǵan deıin Qyrǵyzstanda sógis alǵan sheneýnikterge shetelge issaparlarǵa shyǵýǵa tyıym salynǵany anyqtaldy.