Kez kelgen túlektiń UBT synaǵyn tapsyrýǵa quqyǵy bar
QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi Bilim jáne ǵylym salasyndaǵy baqylaý komıtetiniń bas sarapshysy Zınash Jandıldınanyń aıtýynsha, aǵymdaǵy jyldyń 19 naýryzynda mınıstr Baqytjan Jumaǵulov ótkizgen keńeıtilgen alqa jıynynda UBT máselesi keńinen talqylanǵan. Sol alqanyń sheshimi boıynsha ereje qabyldanǵan. QR Úkimetiniń qaýlysymen aqpannyń aıaǵynda mamandyqtar boıynsha granttardyń sanyna memlekettik tapsyrys engizilgen. Endi túlekterdiń mamandyqty tańdaýyna aıqyn baǵyt berildi. Bul JOO qyzmetkerleriniń stýdentterdiń qataryn tolyqtyrý maqsatyndaǵy úgit jumystaryn júrgizýine de qolaıly bolýda. Memlekettik bilim berýdi damytýdyń 2011-2020 jylǵa arnalǵan baǵdarlamasynda da ulttyq testileýge qatysty naqty jazylǵan.
Atap óterligi, bıyl UBT segizinshi ret ótkizilgeli otyr. UBT elimiz boıynsha 154 pýnktte ótedi. 2010-2011 oqý jylynda respýblıka kólemindegi mektepterde shamamen 160 myńǵa tarta oqýshy oqıdy.
Búginde 10 naýryzdan bastap jergilikti jerlerdegi bilim mekemelerine UBT-ǵa qatysýǵa tilek bildirýshilerden ótinishter qabyldanýda. Alaıda bas sarapshynyń aıtýynsha, ótken jyly elimiz boıynsha mektep bitirýshilerdiń 80 paıyzy osyndaı ótinish bergenimen, solardyń tek 77,9 paıyzy ǵana UBT-ǵa qatysqan. Oǵan túrli sebep bolǵan. Sonyń biri - muǵalimder mekteptiń abyroıyn kóterý úshin nashar oqıtyn oqýshylardy UBT-ǵa qatystyrmaı, mektepte emtıhan tapsyrýǵa úgittegen. Ótken jyly mınıstrlikke sáýir, mamyr aılarynda bul turǵyda ata-analar, oqýshylar tarapynan kóptegen jedelhattar túsken. «Mundaı áreket mektepterdegi bilim sapasynyń qandaı dárejede ekenin anyqtaýǵa múmkindik bermeýde. Kózboıaýshylyq jasap, ony jasyrǵannan paıda joq. Kez-kelgen oqýshynyń UBT tapsyrýǵa quqyǵy bar. Oǵan eshkim kedergi jasamaýy tıis», - dedi Zınash Jandildáqyzy.
Bıylǵy UBT da ádettegishe 1-10 maýsym aralyǵynda ótedi. Paraq úlgisi sol qalpynda. Bul talapkerlerdiń jergilikti jerde test tapsyryp, joǵary nátıjege jetkenderiniń elimizdiń kez-kelgen JOO-syna túsýine múmkindik berip otyr. Test suraqtary tereń taldanyp, tolyq saraptaýdan ótkizilgen. Test suraqtaryna tek mektep baǵdarlamasyndaǵy suraqtar engizilgen. Olardyń ishinde jeńil suraqtar azaıǵan, ortasha deńgeıdegi suraqtar kóbeıtilgen, kúrdeli degenderi ózgerissiz qaldyrylǵan. Berilgen ýaqyt - 3,5 saǵat. Tańdaǵan mamandyǵynan 7 baldan joǵary, qalǵan pánderden 4-ten kem emes ball jınaǵanda ǵana memlekettik grantpen oqýǵa túsý úshin konkýrsqa qatysa alady. Sońǵy úsh jyldaǵy jaǵymdy jańalyq - talapkerlerdiń tehnıkalyq mamandyqqa degen yqpaly artyp, fızıka, hımııa, bıologııa pánderin tórtinshi pán retinde tańdaý kóbeıgen. Buǵan memlekettik tapsyrystyń, granttyń kóbeıýi de áser etýde.
Bes pán boıynsha tıesili 125 suraq berilgen. Sertıfıkatqa burynǵydaı tórt emes, bes pánniń ball nátıjesi tolyq jazylady. Alaıda JOO tapsyrǵanda burynǵysha tórt pánniń qorytyndy nátıjesi alynady. JOO-ǵa túsý úshin shekti deńgeı barlyq mamandyq boıynsha 50, al jalpy medıtsına úshin 55 ball. Ótken jyly 11,596 talapker shekti deńgeıden de tómen ball alǵan. Degenmen, kolledjge túsýge nıet etse, talapker sol oqý ornynyń qabyrǵasynda emtıhan tapsyryp, baǵyn synaı alady.
Test tapsyrýǵa kirer aldynda talapkerlerdi ІІD qyzmetkerleri komıssııa músheleriniń qatysýymen metall izdegish arqyly tekserip ótkizedi. Oǵan qosa UBT ótip jatqan 3-4 saǵat merzimge uıaly baılanysty qabyldaýǵa múmkindik bermeıtin qondyrǵy ornatý máselesi qaralý ústinde (Bul eksperıment retinde ońtústik oblystarda qoldanylǵan).
Sońǵy eki jyldy salystyrǵanda túlekterdiń UBT-daǵy bilim kórsetkishi orta eseppen alǵanda birden 10 paıyzǵa kóterilgen (2009 jyly - 74,9, 2010 jyly - 84,9 paıyz). 2009 jyly UBT -ǵa qatysqan 11174 oqýshynyń 10,7 paıyzy, ótken jyly 24277 túlektiń 22,6 paıyzy 100-den astam ball jınaǵan. Bul bir jaǵynan qýantarlyq nátıje bolsa, onyń ekinshi «qyry» da anyqtalyp otyr. Atap aıtqanda, UBT kezinde túlekterdiń uıaly telefondy paıdalanǵany anyqtalǵan. Oǵan qosa «Keri baılanys» júıesi iske qosylǵan. Atap aıtqanda kózden tasa bir «býnkırde» aýdannyń betke ustar myqty muǵalimderin otyrǵyzyp qoıyp, uıaly telefonmen baılanys jasaý nátıjesinde «symsyz baılanys» úlgisiniń ozyq tásili qoldanylǵan. Sóıtip kezekshilikke qoıylǵandardyń kómegimen talapkerlerge durys jaýaptardyń jetkizilýi qamtamasyz etilgen. Bul mınıstrlikke deıin jetken naqty derek. Sondyqtan segiz aýdannyń bilim basshysy, kóptegen mektep dırektorynyń jumysynan bosatylýy, joǵarydaǵydaı «Tapqyshbekterdiń» jumystan qýylýy basqalarǵa sabaq bolýy tıis. Mine, osyndaı «janashyrlardyń» jolyn kesý úshin bıylǵy UBT-ny ótkizýge qatysty qatań talap qoıylýda.
«UBT - óte jaýapty shara. Ony oıdaǵydaı ótkizý memlekettik komıssııa tóraǵasynan bastap, soǵan qatysty árbir adamǵa baılanysty. Sondyqtan bıyl olarǵa úlken jaýapkershilik júktelgen», - dedi mınıstrlik ókili. Elimiz boıynsha UBT ótetin 154 pýnkttiń 49-ynda memlekettik komıssııa tóraǵasy bolyp JOO rektorlary taǵaıyndalǵan. Komıssııa quramy da tereń saraptamadan ótedi. Atap aıtqanda, balasy UBT-ǵa qatysatyndar komıssııa múshesi bola almaıdy. UBT kezinde qurylǵan táýelsiz komıssııa músheleri sol aýdıtorııada bastan-aıaq otyrýy tıis. Onyń quramyndaǵy ata-ana, ÚEU, BAQ ókilderi óz balalary otyrǵan aýdıtorııaǵa jiberilmeýi tıis. Ár túlektiń bolashaǵyna jol ashatyn bilim saıysy kezinde olarǵa moraldyq-psıhologııalyq demeý beretin kezekshilerdiń tegi saraptalyp, olar bilim basqarmasy basshylyǵynyń buıryǵymen bekitiledi. Kezekshiler tarapynan tártip buzýshylyq bolsa, oǵan memlekettik komıssııa tóraǵasymen birge bilim basqarmasy da tikeleı jaýap beredi.
Bıylǵy ereje boıynsha eger talapker test tapsyrý kezinde tártipsizdik jasasa (otyrǵan ornyn aýystyrsa, paraqty jalǵastyrsa, uıaly telefondy paıdalansa, syrtqa shyǵyp ketip, uzaq ýaqyt oralmasa t.b.), ol aýdıtorııadan shyǵarylyp, mınıstrdiń ókili akt jasaıdy da, ol talapkerdiń bilim nátıjesiniń bári joıylady. Aktige memlekettik komıssııanyń tóraǵasy, táýelsiz baqylaýshylar, kezekshiler qoldaryn qoıady. Obektıvti túrdegi sońǵy sheshimdi QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń ókilderi qabyldaıdy.
Zınash Jandıldına osyndaı tolyqqandy málimettermen tanystyra otyryp, batysqazaqstandyq túlekterdiń bilim deńgeıiniń joǵary ekenin, olardyń alǵashqy ondyqtyń ishinen kórinýi mektep ustazdary men bilim basqarmasynyń jemisti eńbeginiń nátıjesi ekenin atap ótti.
