Kenjebolat Joldybaı: QazAqparat - elimizdi álemge tanytýǵa eń kóp úles qosqan agenttik
Shynaıy jáne jedel aqparat berip otyratyn zamanmen úndes Agenttik bir ǵasyr bederinde bir sátte tolastamaı, jylt etken jaqsy jańalyqtardyń jarshysy, tyń izdenister men jańasha paıymdaýlardyń uıytqysy bola bildi, óz ómirinde ot pen sýǵa myń túsip, myń shyqqan kezeńderdi de basynan ótkerdi, qıyn-qystaý kúnderde halyqtyń jaǵynda turdy, halyqtyń sózin sóıledi, el qamyn oılap, birlik pen tirlikke únder materıaldarmen tabystyrdy. Osy oraıda «QazAqparat»-tyń ardageri, belgili qalamger, Bas redaktorlar klýbynyń vıtse-prezıdenti Kenjebolat Joldybaımen az-kem áńgime órbitken edik.
- 2007 - 2011 jyldar aralyǵynda «QazAqparat» Halyqaralyq aqparat agenttigi» vıtse-prezıdenti qyzmetin atqarǵan ekensiz. Búgingi kúni bir ǵasyrlyq jasqa kelgen ujymyńyzǵa aıtar tilegińizdi tyńdasaq.
- Búginde danagóı abyzdyń jasyna jetip, júz belesten asqan Agenttik eń aldymen elimizdiń egemendigin betke ustaǵan, Táýelsizdikti Temirqazyq etip ustaǵan otandyq aqparat keńistigindegi birden bir aqparat kózi desek, áste qatelespeımiz. Jáne de «QazAqparat» memlekettik organdardyń qyzmeti týraly resmı aqparattyń negizgi qaınar kózi, sondaı-aq eldiń halyqaralyq bedeliniń oń ımıdjin qalyptastyrý, Qazaqstandy álemde keńinen tanytý baǵytyndaǵy eldiń kópqyrly saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik jáne mádenı ómirin jedel kórsetip otyrǵan bedeldi de belsendi aqparattyq agenttigi.
Qazaqstanda eń alǵashqy bolyp halyqaralyq mártebe alǵan Agenttik qazir óz habarlaryn otandyq jáne sheteldik aqparat keńistiginde qazaq tilinde latyn álipbıimen jáne tóte jazýmen tól aqparat taratýda. Munyń syrtynda el ómirindegi barlyq mańyzdy jańalyqtar orys, aǵylshyn, qytaı jáne ózbek tilderinde de taratylady. Sonymen qatar, QazAqparattyń elimizdiń barlyq óńirlerin qamtıtyn menshikti tilshileri, Reseı, Qytaı, Túrkııa, Ázerbaıjan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Eýropa, Iordanııa elderinde ornalasqan ókildikteri Agenttikke elimizde jáne shetelderde bolyp jatqan oqıǵalardan shynaıy da tolyqqandy aqparat taratýǵa múmkindik týǵyzýda.
Bir sózben aıtqanda, «QazAqparat» HAA» AQ zamana lebimen múlde jańa deńgeıge kóterilip, mazmuny men sapasy turǵysynan aıtarlyq dárejede jetistikterge qol jetkizip, naryqqa negizdelgen aqparat keńistiginde aıtýly orny bar ekenin moıyndatyp otyr. Kezinde osynaý irgesi berik ujymda qyzmet atqarǵanymdy maqtan tutamyn ári sol jyldardy erekshe jylylyqpen esime alyp júremin. Aldaǵy ýaqytta da Agenttiktiń atqarar jumystarynyń aýqymy zor bola beretinine, elimizdi kórkeıtip, órkenıet kóshine ilestirýge ólsheýsiz úles qosatynyna bek senimdimin.
Kenjebolat Mahmutuly,«QazAqparat» Halyqaralyq aqparat agenttigi» ujymynda júzege asyrǵan jobalaryńyz ben este qalǵan estelikterińizben bólisseńiz?
Álemdik tájirıbe kórsetip otyrǵanyndaı, álemdik qoǵamdastyq shynaıy, naqpa-naq berilgen aqparattar arqyly elderde bolyp jatqan tyń ózgeristerden, saıası-áleýmettik jáne ekonomıkalyq jetistikterden qulaǵdar bolyp otyrady. Tyǵyz áriptestik, ózara yntymaqtastyq ornata bilýdiń nátıjesinde qyzmetterin tabysty jalǵastyryp, halyqaralyq deńgeıge kóterilgen aqparattyq birlestikter de bar. Mysaly, Azııa jáne Tynyq muhıt elderi aqparattyq agenttikteriniń uıymyn, sondaı-aq Eýropalyq baspa agenttikteriniń alıansin ataýǵa bolady. Al TMD aqparat agenttikteriniń keńesine kelsek, TMD úkimetteri basshylary keńesiniń 2003 jyldyń 13 qyrkúıegindegi otyrysynda Dostastyqqa qatysýshy memleketterdiń ulttyq aqparat agenttikteri arasynda materıaldar almasý, tótenshe jáne tehnogendik jaǵdaılarda, sondaı-aq tótenshe jaǵdaılardyń saldaryn joıý jáne zardap shekkenderge kómek kórsetýge baılanysty aqparattar almasý týraly kelisimderge qol qoıylǵan bolatyn. Mine, osy qujattarda naqtylanǵan máselelerdi oryndaý maqsatynda 2003 jylǵy 23 qyrkúıekte TMD-ǵa qatysýshy memleketterdiń ulttyq aqparat agenttikteriniń qaýymdastyǵy qurylǵan edi. «Qazaq aqparat agenttigi» ulttyq kompanııasy« aktsıonerlik qoǵamy búginde osy qaýymdastyqtyń belsendi múshesi bolyp tabylady. Biz osy iıgilikti istiń basynda boldyq.
Kenjebolat Mahmutuly, «QazAqparat» agenttigi kezinde Qazaq SSR- indegi jalǵyz telegraf agenttigi bolǵan QazTAG-tyń murageri. Júz jyldyq tarıh! Bizge siz kózben kórgen keıingi kezeńder týraly derekterdi aıtyp berseńiz?
1997 jyly QazTAG qaıta uıymdastyrylyp, Qazaq aqparat agenttigi bolyp qurylǵan tus onyń qarjy tapshylyǵy men naryq qyspaǵyna túsken kúrdeli kezeńge dóp kelgen edi. Degenmen, agenttik naryq jaǵdaıyna beıimdelip qana qoımaı, barlyq jaǵynan sapalyq deńgeıge kóterile bildi. Zaman aǵymynyń aqparattyq aǵynyna ilese alatyn kásibı tilshiler quramy qalyptasyp, aqparattar sany da, sapasy da artty. Internet jelisine shyǵý arqyly bizdiń jańalyqtardy oqyp tanysatyn turaqty tutynýshylar geografııasy respýblıka aýmaǵynan asyp, tórt tarapta da ulǵaıdy. Jańalyqtar taratý qyzmetiniń aýqymy keńeıip, el ekonomıkasy men áleýmettik-mádenı ómirindegi barlyq mańyzdy jańalyqtardy qazaq tilinde ǵana emes, aǵylshyn jáne orys tilderinde taratyp kelemiz. Agenttiktiń eń basty ereksheligi de, basqalardan aıyrmashylyǵy da, mine, osynda jatyr dep oılaımyn.
Qazaq aqparat agenttiginiń qarqyndy ósip-órkendeýi úshin birinshi kezekte memleket tarapynan qoldaý jasaldy. Agenttiktiń qyzmeti Qazaqstannyń álemdik ishki jáne syrtqy saıasatyn aqparattyq qoldaýdy, elimizdiń álemdik qaýymdastyq aldyndaǵy oń kelbetin qalyptastyryp, geosaıasattaǵy orny men bedelin nyǵaıtýdy basty nysana etip ustandy. Bul oraıdaǵy habarlardyń tek aqparattyq sıpatta emes, zaman talabyna saı aqparattyq-saraptamalyq ta mánge ıe bolǵanyn aıtýym kerek. Buryn memleket ómirindegi barlyq oqıǵalar men jańalyqtar jelisi boıynsha ǵana taralsa, sol jyldary derekter men dáıekter tóńiregindegi oı-tolǵamdar men tujyrym, pikirler de qamtylyp, kólemdi saraptamalyq materıaldar túrinde «QazAqparat qonaǵy», «Ózekti pikir», «Aptalyq sholý» sekildi aıdarlarda kórinis taýyp otyrdy.
Agenttik munyń syrtynda syrtqy saıasatty, sonyń ishinde geosaıası múddelerimizdi aqparattyq qoldaý maqsatynda óziniń shetelderdegi tilshiler qosynyn da birtindep keńeıtti. Agenttiktiń menshikti tilshileri Nıý-Iork, Brıýssel, Beıjiń, Máskeý, Magdebýrg, Tashkent, Baký, Bishkek sekildi qalalardan turaqty habar berdi.
Jalpy, men qyzmet etken kezderi agenttiktiń qazaq, orys, aǵylshyn tilderindegi saıttaryna kúndelikti jeti-segiz myńdaı oqyrman kiretin. Al úsh tildegi bul jańalyqtardy Reseı, Qytaı, Kanada, AQSh, Avstralııa, Ulybrıtanııa, Japonııa, Sıngapýr, Túrkııa, taǵy basqa 50-ge jýyq elderden táýligine 800-1000-daı adam turaqty túrde oqyp turdy. Munyń syrtynda agenttiktiń saıtyna 30-dan asa memlekette turatyn qazaq baýyrlarymyz oqyrman retinde tirkelgenin de aıta ketkenim jón.
Esteligińiz ben qutyqtaýyńyzǵa rahmet.
Avtor Mahat Sadyq
