Kedendik odaq aıasynda óz múddemizdi qorǵaýda eshkimge de ese jiberip jatqan joqpyz - Tımýr Súleımenov
Olardyń biri Qytaı, ekinshisi Reseı, úshinshisi ońtústik óńirdegi kórshi elder. Alaıda bolashaǵyn oılaıtyn eshbir el Qytaımen ne ekonomıkalyq, ne ózge de tyǵyz yqpaldastyqqa baryp otyrǵan joq. Sondyqtan Qazaqstanǵa búgin logıkalyq turǵydan alǵanda eń tıimdi áriptes Reseı men Belarýs. Bul memlekettermen bizdiń mádenı, gýmanıtarlyq, ekonomıkalyq jáne ózge de salalar boıynsha baılanystarymyz óte jaqsy jáne olar uzaq ýaqyttan beri jalǵasyn taýyp keledi. Bul baılanystar Kedendik odaqtyń qurylýyna oraı barynsha qarqyn ala túsedi jáne onyń ekonomıkalyq turǵydan alǵandaǵy serpini de qarqyndy bolady. Sondyqtan búgin memleket ózgelermen yqpaldasýy qajet pe, joq pa degen másele turmaýy tıis. Áńgime kimmen yqpaldasatyndyǵymyzda. «Al logıkaǵa salyp qaraıtyn bolsaq, Qazaqstanǵa geografııalyq ornalasý jaǵynan alyp qaraǵanda, eń tıimdi áriptes Reseı bolmaq. Reseı bizge ekonomıkalyq damý jaǵynan da, jan basyna shaqqandaǵy kiris pen ekonomıka qurylymy jaǵynan da jaqyn», dedi keshe naýryzdyń 30-y kúni on-laın rejıminde ótken konferentsııa barysynda Ekonomıkalyq damý jáne saýda vıtse-mınıstri Tımýr Súleımenov.
Onyń pikirinshe, bizdiń ońtústik kórshilerimizdiń ekonomıkasy negizinen aýyl sharýashylyǵyna yńǵaılanǵan. Olardaǵy jan basyna shaqqandaǵy kiris áldeqaıda tómen. Osy turǵydan alǵanda myqty kórshimen yqpaldastyqqa túsken kimge de bolsa tıimdi. Bul baılam aqylǵa qonymdy. Óıtkeni ol naqty ekonomıkalyq jetistikterge negizdelgen. Búgingi Kedendik odaqty osylaı dep túsiný qajet. «Ókinishke qaraı búginde atalmysh odaq tóńireginde kóptegen teris kózqarastar qalyptasyp otyr. Solardyń biri eger elimiz Kedendik odaqqa enetin bolsa, memleket qorjynyna jyl saıyn túsip otyratyn ondaǵan myń dollarlardan qaǵylady-mys. Buǵan jaýap retinde aıtarymyz, keshe ǵana Memleket basshysy respýblıkalyq bıýdjetti naqtylaý jónindegi qujatqa qol qoıdy. Oǵan sáıkes, respýblıkalyq bıýdjettiń ımporttalatyn taýardan kedendik salyqtar arqyly túsetin kiristeri 62 mıllıardqa jýyq teńgege jetetindigin aıtqan bolatyn. Bul naqty ári tikeleı jaýap dese bolady. ıAǵnı Kedendik odaq arqyly memlekettiń bıýdjeti azaımaı, kerisinshe, arta túspek. Osynyń nátıjesinde elimizdiń eńbekkerleriniń aılyq jalaqylary artady», dedi vıtse-mınıstr.
Onyń sózine qaraǵanda, Kedendik odaqqa qatysty kópshilik tarapynan daý týdyryp otyrǵan mańyzdy máselelerdiń biri odaqqa múshe eldermen kelissózder barysynda ulttyq múddeniń eskerilý jaıyna qatysty bolyp otyr. Mınıstrdiń orynbasary bul máseleni bylaısha túsindiredi. Kedendik odaqqa qatysty máseleniń mańyzdylyǵy, onyń aýqymdylyǵy jáne jaýaptylyǵy sonshalyq, oǵan qatysty júrgiziletin kelissózderge elimizdiń kóptegen mınıstrlikteri men memlekettik organdarynyń qyzmetkerleri atsalysýda. Bul top Kedendik odaqqa qatysty óte tıimdi jumystar júrgizip jatyr dep nyq senimmen aıtýǵa bolady. «Sońǵy ýaqytta kópshilik arasynda Qazaqstan ylǵı Reseıge upaı jiberedi degen áńgime aıtyla bastady. Bul múldem shyndyqqa janaspaıdy. Biz búgin óz aldyna táýelsiz, jeke, derbes memleketpiz. Osyǵan qaraı bizdiń qorǵaıtyn óz múddelerimiz bar. Bul bálkim, kelissózder júrgizip otyrǵan top músheleriniń talap qoıa biletindiginen bolar, bálkim bul bizdiń betkeustar saıasatkerlerimizdiń yqpaly bolar, qalaı bolǵan kúnde de qazaqstandyqtardyń oı-pikirimen ózgeler sanasady. Bul rette aıta ketetin másele - qazir bizdiń bastan ótkergen jaǵdaılarymyzdy reseılikter de kórip otyr. Olar da biz sııaqty ózderiniń ustanymdaryn naqty dáleldermen, naqty tsıfrlarmen qorǵaı bilýleri kerek. Al Reseı odaqqa múshe ózge elderge betaldy dóńaıbat kórsetedi degen bos sóz. Árıne kelissózderdiń basym bóligi Reseı astanasynda ótip jatyr. Bul tek joldy qysqartý maqsatynda ǵana qoldanylyp otyrǵan shara. Qoryta aıtqanda, biz óz múddemizdi qorǵaýda eshkimge de ese jiberip jatqan joqpyz», dedi mınıstrlik ókili.
Bul másele boıynsha osy ýaqytta qalyń kópshilikti eń tolǵandyrǵan saýal tóńireginde az-kem sóz qozǵaǵan ol elde Kedendik odaqtyń qurylýyna oraı azyq-túlik taýrlaryna degen baǵanyń kóterilmeýi tıistigin atap ótti. Kerisinshe, búginge deıin elimizdiń Reseı men Belarýstan ımporttaıtyn taýar túrlerine degen baǵa birqatar kedendik baqylaý sharalarynyń alynyp tastaıtyndyǵyna baılanysty arzandaı túsedi degen boljam bar. «Kedendik odaqqa qatysty qalyptasyp otyrǵan taǵy bir másele elimizdiń kedendik tarıfterine qatysty bolyp otyr. Kópshilik arasynda Qazaqstan ókilderi tarıfterdi reseıdikine yńǵaılaı saldy degen alyp-qashpa áńgime taraǵan. Bul da shyndyqqa janaspaıdy. Sebebi syrtqy ekonomıkalyq qyzmettegi taýar baǵamdaryn alyp qaraıtyn bolsaq, biz olardyń 45 paıyzyn burynǵysynsha qaldyryp, 5 paıyzy boıynsha kerisinshe tómen baǵaǵa qol jetkizip, al 2-3 paıyzyna azdaǵan ózgerister engizdik. Jalpy tarıfter boıynsha júrgizilgen jumystardyń 50 paıyzy Reseıdiń, 50 paıyzy Qazaqstannyń talaptaryna negizdeldi. ıAǵnı tepe-teńdik saqtalyp otyr. Osy rette tutynýshylar úshin mańyzy zor: un, sary maı, mıneraldy sýlar men shujyq ónimderi, irimshik, makaron ónimderine degen salymdar múldem ózgermeıtin bolady, ıaǵnı olardyń baǵasy sol qalpynda qalady. Al Kedendik odaqtyń jalpy ekonomıkalyq ıgilikterine keletin bolsaq, bul rette birinshi kezekte elde tutynýshy naryǵy keńeıedi. Biz óz aramyzda elimizde taýar óndirýshiler múldem joq degen birjaqty kózqaras qalyptastyryp alǵanbyz. Shyn máninde bizde ónim óndiretin, tipti osy ýaqyttyń ózinde-aq reseılik kásiporyndarmen jumys istep jatqan ujymdar bar. Olarǵa osy ýaqytqa deıin kóptegen tarıftik kedergiler tejeý bolyp keldi. Endi biz, ıaǵnı Kedendik odaqqa kirgennen keıin, kedendik salyqtardan bosatylyp, kóptegen ruqsat qaǵazdary men qujattar odaqqa múshe elderde jalpyǵa birdeı bolady. Basqasha aıtqanda, Qazaqstanda berilgen qujattyń Reseı men Belarýsta ta kúshi júredi. Bul ónim óndirýshi úshin óte tıimdi shart», dedi T.Súleımenov.
Onyń pikirinshe, Qazaqstannyń Kedendik odaqtan utatyn eń úlken basymdyǵy ınvestıtsııaǵa qatysty bolyp otyr. Qazaqstan 16 mıllıon ǵana turǵyny bar el. Onyń turǵyndary ushy-qıyry joq keń dalanyń túkpir-túkpirinde qonystanǵan. ıAǵnı halqy kóp jáne bir jerge shoǵyrlanǵan, jeri shaǵyn, logıstıkalyq múmkindikteri zor el izdep júrgen ınvestorlar úshin Qazaqstan sonshalyqty qyzyǵatyn aımaq bola qoımasy anyq. Al Qazaqstan men Reseıdiń arasyndaǵy kedendik kedergiler azaıǵan soń bul másele sheshimin tabady. Sebebi eki eldiń shekaralarynda bir-birimen jaqyn ornalasqan eldi-mekender óte kóp. Aıtalyq Petropavl nemese Pavlodar qalalary Reseıdiń Omby, Novosıbırsk, Barnaýl sııaqty qalalaryna jaqyn ornalasqan. Bul aımaqta 5 mıllıonnan astam azamat turady. ıAǵnı osynsha kólemdegi tutynýshylar bar. Olardyń barlyǵy aınalasy 200-300 sharshy metr aımaqty qamtıdy. Osy aımaqtan óziniń óndiris ornyn ashqan ınvestor 5 mıllıon adamǵa taýarlaryn tarata alady. «Onyń ústine Qazaqstanda ruqsat berý júıesi ózgelerden áldeqaıda jeńil. Biz osylaısha ınvestorlarǵa yńǵaıly bıznesklımatty qalyptastyra otyryp, osy ınvestıtsııalardyń elimizge barynsha kóp aǵylýyna jol ashamyz. Al ınvestıtsııa degenimiz qosymsha jumys oryndary men úlken múmkindikter», dep qorytty sózin T.Súleımenov.
