Qazir dárigerge júgingen balaǵa kem degende 3 dıagnoz qoıylady - pedıatr
AQTÓBE. KAZINFORM — Aqtóbe oblystyq balalar aýrýhanasyna táýligine kem degende 300-ge jýyq bala em-dom izdep keledi. Statıstıkaǵa júginsek onyń 60% shuǵyl kómekti, 40% ambýlatorly em men dıagnostıkany qajet etedi. Bul emdeý ornyna qosymsha salmaq salyp tur. Aqtóbe oblystyq balalar aýrýhanasy qabyldaý bóliminiń meńgerýshisi, pedıatr Aıdana Seıitqalıeva Kazinform tilshisine suhbat berdi.
— Aqtóbe oblystyq balalar aýrýhanasy bútin bir oblystaǵy ahýaldy baǵamdaýǵa múmkindik beretin emdeý orny. Qazirgi kezde balalar arasynda qandaı aýrýlar jıi kezdesedi?
— Birinshi orynda JRVI tur. Barlyq naýqastyń 60% osy dertke shaldyǵyp, kómek suraıdy. Al ekinshi orynda — dene jaraqaty. Balalar travmatologqa jıi qaralady. Úshinshi orynǵa túrli asqazan-ishek joldary aýrýlaryn qoıamyz. Balalardyń ishi ótip, qusyp, jedel ish, ishek ınfektsııalarymen jıi keledi. Tórtinshiden, qulaq aýyrsynýy men irińdi aýrýlary, allergııa sımptomdary, aýyz qýysy men bet-jaq aýrýlary turady. Pedıatr JRVI, bronhıt, pnevmonııa, jańadan paıda bolǵan barlyq aýrý túrlerin alǵashqy 2-3 kúnde qaraıdy. Bul degenimiz, naýqastardyń teń jartysy. Al qalǵan 30% — travmatologqa, 20% — hırýrgqa júginedi.
— Aqtóbede kómek surap kelgen ár balaǵa em júrgizip, ota jasaýǵa múmkindik bar ma?
— Iá, balalar arasynda kezdesetin aýrýdyń 85% osy óńirde emdeledi, qajet kezde ota jasalady. Aqtóbe kópsalaly balalar aýrýhanasy úshinshi sanatta kómek kórsetetin medıtsınalyq mekeme. Al respýblıkalyq deńgeıde kómek kórsetetin aýrýhanalarǵa qalǵan 15% jiberiledi. Olarǵa oblystyq aýrýhana emes, emhanalar, aýdandyq aýrýhanalar da joldamamen baǵyttaı alady.
— Jaz mezgilinde polıtsııa, tótenshe jaǵdaı qyzmetimen birge dárigerler de jıi eskertip, ata-analarǵa qulaqqaǵys etip otyrady. Sebebi dál osy shaqta terezeden qulap ketedi, oıyn alańdarynda mertigip, jaraqat alady…
— Iá, jaz aılarynda mundaı derek kezdesedi. Balalar arasynda turmystyq jaǵdaıda jaraqat jıi kezdesedi. Bala qulap qalady nemese oınap júrgende ústine ústel, shakf qulap ketedi. Al terezeden, balkonnan sekirý, qulap ketý deregi jıi kezdespeıdi, biraq bul da bar, odan da saqtaný kerek. Sonymen birge balalar ıt-mysyqpen oınaıdy, keıbiri qýalap júrip, janynan tastamaıdy. Kóshedegi tanymaıtyn úı janýarynyń qaýipti ekenin eskertip otyrǵan durys dep oılaımyn. Sebebi balalardy ıt qaýyp, mysyq tyrnap alatyn jaǵdaılary da jıi kezdesedi.
— «Ushyqtap jiberip», ýaqyt ótkizip alatyndar bola ma?
— Ara-tura kezigip qalady. Olar travmatologtarǵa júginedi. Kóbine kúndiz ata-analary jumysta bolady, balasynyń jaǵdaıyn keshkilik qana kóredi. Ol kezde turǵylyqty mekenjaıy boıynsha emhanaǵa barýǵa ýaqyt kesh, keıin oblystyq aýrýhanaǵa kelip, kómek suraıdy. Qatty aýyrǵanda, janyna batqanda kómek suraıtyny jasyryn emes.
— Emhanalarda, aýrýhanalarda ashyq esik kúni ótkizilip turady. Ata-analar osy ashyq esik kúnine kele me? Kelse olar buryn bilmeıtin, biraq emdeýdi qajet etetin aýrýlary týraly alǵash ret estigen kezi boldy ma?
— Mundaı jaǵdaı óte sırek bolady. Ata-analar balalary ómirge kelgen kúni-aq perzenthanada tekserilipp, qajet em jasalatynyn biledi. Keıin em alady, sol baǵytta dáriger baqylaýynda bolady. Al derti aýyr, respýblıkadaǵy beldi emdeý orny mamandarynyń keńesi qajet bolǵanda ashyq esik kúnine kelip, em baǵytyn biledi. Aıaq astynan bir jeri aýyryp, ózin jaısyz sezingender, qabyldaý bóliminde dıagnozyn biledi. Ondaı aýrýǵa qany azdyq, allergııa, asqazan-ishek joldary derti jatady.
Shyn máninde bala 1 jasqa tolǵansha 12 ret pedıatrǵa barýy tıis. Sonymen birge nevropatolog, LOR dárigeri, kóz dárigerine qaralýy kerek. Ýaqytyly barmasa, dert asqyna bastaýy múmkin. Aýrýhanaǵa ózge dertimen kelip, ekinshi aýrýyn anyqtaıtyn kezder de kezdesedi. Osydan 5-6 jyl buryn qabyldaý bóliminde tekserip, dıagnoz qoıǵanda tek bir aýrýdy jazsaq, qazirgi kezde bir balada keminde 3 dıagnoz turady. Bul pedıatr mamannyń jetispeýshiliginen nemese ýaqytyly emhanaǵa barmaǵannan, qaralyp, tekserilmegennen bolýy yqtımal.
— Pedıatr mamandyǵy jabylyp, arada birneshe jyl ótken soń qaıta ashyldy. Endi oń áserin tıgizip, másele sheshiler me eken?
— Iá, qazir pedıatrlardy qaıta oqyta bastady. Biraq eki aralyqty qaıta jalǵaý úshin 8-9 jyl ýaqyt kerek bolady. Pedıatrlardy 2024 jyldan bastap qaıta oqytty desek, olar 7 jyl bilim alady keminde. Al emhanalarda jańa týǵan náreste 6 jasqa tolǵansha pedıatr qaraıdy. 6 jastan 18 jasqa deıin jalpy tájirıbeli dárigerlerge beriledi. Bala anasymen birge úıge shyqqan soń arada úsh kún ótkende pedıatr úıine barady. Balanyń uıqysy tynysh pa, qalaı tamaqtanyp jatyr, denesinde sary daq bar ma, týa bitti patologııasy týraly derekter jınalady. Anyqtaıtyn da, ári qaraı durys ósip-jetilýi de áser etetin de bilikti pedıatr desep artyq aıtpaspyn.
— Pedıatrııa salasynda qandaı qıyndyqtar, problema bar?
— Pedıatrııa ekige bólinedi. Birinshisi ambýlatorly-emhanalyq pedıatrııa. Buǵan qaladaǵy emhanalar, aýbýlatorııa jatady. Ekinshisi statsıonarly pedıatrııa. Bul degenimiz balalarǵa alǵashqy kómek kórsetý, jedel aýrýlardy emdeý. Ambýlatorlyq emhanalyq deńgeıde pedıatrlar bala ómirge kelgennen bastap jumys isteıdi. Olardyń kútimi men ekpelerin durys alýy, fızıkalyq damýy sol mamandardyń jaýapkershiligine baılanysty. Al aýrýhanaǵa aýrý asqynsa, em nátıje bermese jiberedi.
Qazirgi kezde jan-jaqty tekserip, dıagnoz qoımaı-aq aýrýhannyń qabyldaý bólimine jiberedi. Analız alý, rentgen túsirý sekildi múmkindik qolda bar bolsa da emhana qabyldaý bólimine baǵyttaýdy qup kórip otyrady. Bul aýrýhanynyń qabyldaý bólimindegi júkti arttyra túsedi. Munda keminde táýligine 300 balany qabyldap, em-dom jolyn aıtamyz, kórsetemiz. Patologııasy bar, aýrý balalarǵa kóńil bólinbeı qalyp jatsa, sonyń bir sebebi osynda. Sondyqtan ata-analarǵa sabyr saqtap, aldymen emhanadan em alýdy usynamyz.
Aýrýdyń alǵashqy belgilerinen-aq óz mekenjaıyndaǵy pedıatrǵa júginse, mundaı qıyndyq bolmas edi. Aýrýhananyń qabyldaý bólimine kelgen balalardyń 70% úıine qaıtady, tek 30% jatyp, em qabyldaıdy. Keıde em izdep kelýshilerdiń ata-analary men dárigerler arasynda renish, túsinispeýshilik osydan týady. Saǵat 17:00–den saǵat 08:00–ge deıin adam kóp bolady.
— Ata-analarǵa keńes…
— Júktilikti josparlaý bolsa, kóptegen ınfektsııalyq aýrýdyń aldyn alýǵa bolady. Infektsııa balaǵa beriledi. Sonymen birge júkti áıel qany azdyq dertine shaldyqpaýy tıis. Anemııa bolsa bala durys damymaı qalady. Infektsııa men anemııa týa bitti dertke ákep soǵady. Taǵy bir keńes, bala ómirge kelgen soń ýaqytyly ýchaskelik pedıatrǵa qaralyp, balanyń kútimin bilse deımiz. Qaı kezde skrınıng ótkizetinin, analız tapsyratynyn bilgen jón. Balaǵa berer taǵamnyń quramy da mańyzdy. Et, sorpa berip, maıy men qanty kóp taǵamdy az tutyný kerek. Fastfýd múlde bolmaıdy. Dárýmendi tabıǵı jolmen alǵan mańyzdy. Bala tamaq ishken soń jarty saǵattaı dalada júrińiz.
— Belsendi qospa she?
— Keıbirinde onyń quramy belgisiz. Odan keri áseri bolatyn kezi de kezdesedi.