«QazMunaıGaz»: bolashaqqa qadam
Halyqaralyq standart - ulttyq kompanııalarymyzdyń basty talaby. Álemdik naryqqa shyǵý jáne keleshekte Qazaqstannyń DSU-ǵa kirýi - elimiz tek alǵa ǵana jyljýy qajet ekenin ańǵartady. Buǵan qosa, bıznesti halyqaralyq standartqa saı júrgizýdiń arqasynda menedjerler sózdiginde «corporate social responsibility» sózi paıda boldy. ıAǵnı, korporatıvtik áleýmettik jaýapkershilik (KÁJ).
Ǵalymdar bul uǵymdy árqıly tápsirleıdi. Degenmen, túpki máni bir, mán-mazmuny, mańyzy men maǵynasy aıqyn. Bul degenimiz - ýaqtyly salyq tóleý, jańa jumys oryndaryn ashý ári saqtaý, jumyskerler quqyǵyn qorǵaý, jumyskerlerge áleýmettik qoldaý kórsetý, ýaqytynda tólemaqysyn tóleý, jas jumyskerlerdi jumysqa turǵyzý, áleýmettik mańyzy bar bastamalardy júzege asyrý jolynda memlekettik organdar jáne azamattyq uıymdarmen birlese jumys jasaý degen sóz. Alaıda, iri bıznes ókilderi, ara-tura orta toptaǵy tutynýshylar ózine yńǵaıly prıntsıpterdi ǵana jaqtap, shyntýaıtynda áleýmettik baǵyt-baǵdar ustansa da, KÁJ-diń normalary kóp kompanııanyń aınymas zańyna aınala qoımaǵanyn eskergen jón. Memleket iri kompanııalarmen shartqa otyrarda basty eskeretin nárseniń biri retinde KÁJ-ge qarjy bólý qajettigi kórsetilgen. Eń mańyzdysy, ol emes, negizgisi - KÁJ-ge degen jalpy kompanııalardyń kózqarasyn ózgertip, sanaly túrde tyqpalanatyn dúnıe retinde emes, kerisinshe, KÁJ-diń baǵdarlamalaryn strategııalyq ınvestıtsııa retinde paıdalaný ári júzege asyrý ekenin uǵyný. Osy oraıda, atalǵan ulttyq kompanııanyń qalypty damý saıasaty men áleýmettik turaqtylyq tájirıbesi biz úshin mańyzdy ekenin jasyra almaımyz. «QazMunaıGaz» UK» AQ KÁJ-diń kóptegen kózge kórinbeıtin ishki aǵysynan qasha otyryp, ulttyq kompanııa sol bir altyn arqaýyn taýyp, bet-beınesin qalyptastyryp, qarjyny tıimdi jıyp jáne túrli áleýmettik qıynshylyqtardy aınalyp ótýdiń jolyn tapty desek bolady... «QazMunaıGaz» AQ munaı-gaz kesheniniń betke ustary, qazba baılyqtardy basqarý júıesiniń ulttyq bólshegi, jalpymemlekettik strategııanyń josparlaryn júzege asyrýǵa mán beretin organ ekeni aıtpasa da belgili. Ulttyq kompanııa degende áleýmettik turaqtylyq, aımaqtarǵa qoldaý kórsetý, turaqty damý degen uǵymdar qatar júretinin bireý bilse, bireý bilmes. Jergilikti uıymdardy qoldaý strategııasyn júzege asyrý, jumyskerleriniń áleýmettik hám jumys jaǵdaıyna kóńil bólý baǵdarlamasyn iske asyrý, ekologııalyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý sekildi mańyzdy jumystardy «QazMunaıGaz», Qazaqstan basshylary áleýmettik-ekonomıkalyq saıasat aıasynda bıznestiń áleýmettik jaýapkershiligin arttyrý baǵdarlamasyn qabyldamaı jatyp-aq bastap ketken. Dál osy baǵyttaǵy jumystardy atqarýǵa ulttyq operator erekshe ekpinmen kiristi. Jyl saıyn jańa belesterdi baǵyndyryp, jańa nátıjelerge qol jetkizýdi basty maqsat etip qoıdy. Búginderi «QazMunaıGaz»-dyń ishinde qarjy tabýǵa ári jalpyadamzattyq rýhanı qundylyqtardyń saqtalýyna negizdelgen ekonomıkalyq birigý elementi tetiginiń iske qosylýynyń arqasynda áleýmettik baǵytty damytýshy memlekettiń modeli jasaldy. Atap ótetin nárse, «QazMunaıGaz» bastabynda KÁJ-di memleket pen qoǵam júktegen qosymsha júk retinde emes, kerisinshe, strategııalyq ınvestıtsııa men múmkindik retinde qarastyrǵan edi. Sóıtse, ulttyq kompanııa alǵan baǵytynan jańylmapty. «Ondyqqa» dóp tıipti... Kóbine ekologııaǵa kóp qarjy bóletin, jumys jasaýǵa jaǵdaı jasaıtyn, eńbekaqy tóleýdiń jańa prıntsıpterin engizetin, áleýmettik sala jumysynyń jańa formalaryn jańǵyrtatyn, eńbekti qorǵaý jáne tehnıkalyq qaýipsizdikti saqtaıtyn kompanııalar kapıtaldanatynyn ýaqyttyń ózi kórsetip berdi. Kezinde Rokfeller aıtqan: «Sizdiń ál-aýqatyńyz ári jetistigińiz ózińiz qabyldaǵan sheshimge baılanysty» degen klassıkalyq strategııany «QazMunaıGaz» júzege asyrdy. Ulttyq operatordyń sońǵy jyldaǵy sheshimtaldyǵy týraly aıtar bolsaq, onda korporatıvtik áleýmettik jaýapkershilik atty qıyn jáne uzaq jolmen júrýdiń mashaqaty az emes ekenin baıqatady. «QazMunaıGaz» álemdik standartqa saı kompanııa bolǵysy keletindikten, ol tehnıkalyq jetistiktermen qatar, damyǵan elderdegi áleýmettik qaqtyǵystar men qoǵamdyq aýyzbirshilikti júzege asyrý sekildi ozyq úlgilerimen qarýlanýǵa májbúr boldy. Ulttyq operator BUU Álemdik kelisimshartyna qol qoıǵan elimizdegi tuńǵysh kompanııanyń biri. Onda basymdyq KÁJ-ǵa beriledi. Kompanııada korporatıvtik áleýmettik jaýapkershilikti júzege asyrýdaǵy ozyq jetistiktermen qosa, sarapshylyq birlestikterdiń oı-pikirleri eskerilgen. Máselen, osydan úsh jyl buryn KÁJ-diń Qazaqstandaǵy tájirıbesin zerttegen norvegııalyq sarapshylar «Munaı-gaz salasyndaǵy iri kompanııalar taýar tasymaldaý men qyzmet kórsetý boıynsha jergilikti organdarmen birge jumys jasaýyna bolady...» degen tujyrymǵa keldi. Olardyń oıynsha, bul sol óńirdiń óndirisine oń yqpalyn tıgizip, ekonomıkalyq ál-qýatyn arttyryp, sonymen qatar, jumys barysynda kompanııanyń ýaqyt pen shyǵynyn azaıtýǵa óz septigin tıgizip, tutynýshylarǵa degen baǵanyń tıimdi bolýyna jol ashady. «QazMunaıGaz» mundaı tıimdi baǵany áldeqashan ornyqtyryp qoıǵany kóńilge qýanysh uıalatady. Mysaly, 2012 jyly qazaqstandyq ónimdi satyp alý jáne qyzmet kórsetý 64 paıyzdy qurasa, 2013 jyly 66 paıyz, al ótken jylmen salystyrsaq bul kórsetkish, «QazMunaıGaz» UK» AQ dırektorlar keńesiniń tóraǵasy Saýat Myńbaevtyń málimdeýinshe, 73 paıyzdy qurapty. «Bul joǵary kórsetkish. Bálkı, munaı-gaz kompanııalarynyń ishindegi eń joǵary kórsetkish te bolsa kerek!..» - dedi ol. Munymen qatar, kompanııa munaı-gazǵa qajetti mashına qurylysyn júzege asyrý baǵdarlamasyn iske asyryp, jańa qurylǵylardy ıgerýdiń tyń túrlerin qolǵa aldy. Bul tek ınvestorlar izdep, qarjyny ulttyq taýar óndirisin damytýǵa baǵyttalǵan belgili bir jobaǵa salýǵa ǵana emes, sonymen qatar, jas mamandardyń tyń ıdeıalaryn kompanııanyń aýmaǵynda is-tájirıbeden ótkizý arqyly júzege asyrýǵa múmkindik týdyrdy. Atap ótetin basty nárse, «QazMunaıGaz» KÁJ-diń álemdik ozyq úlgisin paıdalyp júr. Kompanııa ustanymy bolashaqta júzege asyrylýǵa tıisti jobalardy saralaýǵa negizdelgen. Mundaı jumystar bıznes-strategııalardyń qalyptasýyna jáne onyń kemshin tustaryn túzeýge baǵyttalady. Osynaý tájirıbeniń qanshalyqty tıimdi ekenine jýyrda ǵana kózimiz jetti. Ótken jyldyń kókteminde KÁJ-diń damýyna baılanysty Ulttyq ekonomıkalyq palata «álemdik ekonomıkalyq daǵdarystyń kelesi tolqynyn» kompanııa jumysyna kedergi keltiretin faktor retinde atap ótip, bul KÁJ-diń qazirgi tájirıbesine, ulttyq operatordyń ishki ónimine áser etetinin qadap aıtty. Sóıtse, kompanııa zamana kóshi bulaı aýatynyn aldyn-ala sezip, túrli sharalar qabyldap qoıypty. «Tómen baǵalar ulttyq operatordyń jumysyna keri áserin tıgizip jatqany aıtpasa da belgili. Biraq soǵan qaramastan biz qyzmetker sanyn qyspartpaımyz ári olardyń tólemaqysyn da azaıtpaımyz...» - dedi «QazMunaıGaz» UK» AQ dırektorlar keńesiniń tóraǵasy Saýat Myńbaev. «Mamandar bárin sheshedi» degen uǵym kompanııanyń aınymas ustanymyna aınaldy. «QazMunaıGaz» - myqty maman kompanııanyń órkendeýine tikeleı septigin tıgizetinin erte uǵynǵan uıym. Ulttyq operatordyń oń tustaryn atap ótý úshin qoldaǵy saýsaq jetpeıdi. Olardyń ishindegi negizgileri mynalar - jumyskerlermen uzaq ýaqytqa, ıaǵnı turaqty jumys jasaý, ósip-órkendeýge barynsha múmkindik týdyrý, kásibı deńgeıi óte joǵary bolýyn baqylaý, qyzmetkerlerdiń muń-muqtajyn qanaǵattandyrý, bilim men tájirıbeni aldyǵa qoıý, mamandardyń damýyna, bilim alýyna jaǵdaı jasaý. Kadrlyq saıasat kompanııanyń qaryshtap damýyna tikeleı baılanysty ekeni beseneden belgili. Naqtyraq aıtsaq, «QazMunaıGaz» kompanııasynyń toby eńbekaqyny tóleýdiń biregeı júıesin engizdi. Sonyń nátıjesinde birinshiden, eńbekaqyny esepteýdiń ádistemesi barynsha túzelip, óz jumysyn adal atqaratyndarǵa kategorııa boıynsha tez kóterilýge múmkindik týdy. Ekinshiden, jumyskerlerdi áleýmettik qoldaýdyń úlgilik zańdary qabyldanyp, sonyń nátıjesinde biregeı áleýmettik paket túzildi. Onyń ishine anaǵa kómek, áleýmettik járdemaqy, ótemaqy, áleýmettik kepildikter kiredi. Úshinshiden, osynaý biryńǵaı ishki kommýnıkatsııa júıesi jemisti jumys jasap jatqanyn kórsetti. Júıe óte yńǵaıly qurylǵany sonshalyq kez kelgen qyzmetker kásiptik odaq arqyly nemese kompanııa basshylarymen bolǵan jıynda kókeıkesti másele kóterip, áleýmettik-eńbek ahýalynyń durystalýyna óz yqpalyn tıgize alady. Taǵy bir erekshe eskere ketetin jaıt, «QazMunaıGaz» negizinde arnaıy dıalog alańy qurylǵan. Ol keńeste belgili bir problema talqyǵa túsip, onyń tez arada sheshimin tabýǵa tyrysady. Bul kompanııa KÁJ tájirıbesindegi jańa dúnıeni ıgerýden paıda bolǵan nárse. Burynǵy jumys tásili de óte tıimdi jáne jemisti ekenin atap ótken jón. «QazMunaıGaz»-dyń basty basymdyǵy - mamandardy oqytý, bilimin jetildirý. «Qyzmetkerlerimizdiń sapasy - básekelestigimizdiń bir nyshanyna aınalý kerek...», degendi Saýat Myńbaev turaqty túrde aıtady. Osy baǵytta kompanııa jyl saıyn 3 mıllıard teńge bóledi. Basqa bıznes qurylymdarmen salystyrǵanda bul shyǵyndar kompanııada isteıtin jeke adamdardy arnaıy joba aıasynda oqytýǵa saı júzege asyrylady. «QazMunaıGaz» UK» AQ KÁJ-diń prıntsıpterin engizýdegi basty basymdyqtardyń biri - ótken jyly jastar isi keńesi qurylyp, onyń quramyna 25 enshiles jáne baǵynyshty uıymdar kirdi. Kompanııa dırektorlar keńesiniń tóraǵasy Saýat Myńbaevtyń sózine súıensek, «Jańa uıym ulttyq «QazMunaıGaz» kompanııasyndaǵy eńbek birlestikterindegi áleýmettik jańǵyrtýdy júzege asyratyn sýbektige aınalýy tıis. Óz birlestikterindegi munaı-gaz salasynyń bolashaq jas mamandaryna qoldaý kórsetý qajet» ekenin erekshe atap ótti. Oǵan qosa, «QazMunaıGaz» memleket-jekemenshik seriktestiginiń turaqty qatysýshysy retinde óziniń jergilikti jerlerdi damytýǵa septigin tıgizýge daıar ekenin anyq ańǵartty. Kompanııa ómirimizdiń barlyq salasyndaǵy ári bıznestiń áleýmettik jaýapkershiligin qoldaý aıasyndaǵy qanshama jobalarǵa qarjylaı qoldaý kórsetetinin sanamalap shyǵýdyń ózi qıyn. Mańǵystaý oblysyn aýyz sýmen qamtamasyz etýden bastap, arnaıy jabdyqtalǵan medıtsınalyq kómek kórsetýge baǵyttalǵan «densaýlyq poıyzdaryna» deıingi aralyqta tarıh, mádenıet, ádebıet, sport sekildi iri-iri salalar bar. «QazMunaıGaz» UK» AQ KÁJ-diń prıntsıpterin engizý men ishki enshiles qurylymdaryndaǵy ózgerister týraly aıtar bolsaq, demeýshilik pen qaıyrymdylyq kompanııa qyzmetiniń negizgi baǵytyna aınaldy. Bul - Uly Otan soǵysyna qatysqan ardagerlerge, jetim-jesir, joq-jitik, múgedekterge qoldaý kórsetý degen sóz. On úsh jyl boıy «QazMunaıGaz» «Intellektýaldyq olımpıadalar» telejobasyna jáne on jyldan beri «Svetoch» balalar úıine, birshama ýaqyttan beri respýblıkalyq boks federatsııalaryna, velosıped sportyna, jyl saıynǵy respýblıkalyq jáne halyqaralyq deńgeıdegi sport sharalaryna, shyǵarmashylyq birlestikterge demeýshilik jasaýmen keledi. Qaperge alatyn taǵy bir dúnıe - ulttyq kompanııa Penklýbpen birlesken joba aıasynda qazaq ádebıetiniń AQSh-ta tanymal bolýyna úlken yqpalyn tıgizip, qoldaýyn aıaǵan emes. «QazMunaıGaz» UK» AQ KÁJ-diń prıntsıpterin engizýdegi kóptegen tásilder oń nátıjesin berýde. Ony Elbasymyz N.Á.Nazarbaev ta ózge kompanııalarǵa mysal retinde keltirip, onyń áleýmettik baǵyt-baǵdaryn erekshe atap júr. Kompanııa júzege asyryp kele jatqan áleýmettik jaýapkershilik ishki jáne syrtqy turǵydan alǵanda úlken nátıjeler berdi. Tutynýshylar men ınvestorlar úshin KÁJ prıntsıpterin ustanatyn ulttyq operator mundaı joldy ustanbaıtyn ózge kompanııalardan oq boıy oza shyǵyp, ınvestıtsııa men halyqaralyq arenada óz ornyn aıqyndaý úshin eń negizgi aspekt - áleýmettik turaqtylyqty ornata aldy!..
