Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesi 80 jyl buryn qandaı edi
TÚRKІSTAN. KAZINFORM – Kazinform agenttiginiń 105 jyldyǵyna oraı arhıvtegi sırek tarıhı fotosýretter kópshilik nazaryna usynyldy. Onyń arasynda 1956 jyly Túrkistandaǵy Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesinde júrgizilgen restavratsııa kezindegi buryn-sońdy jarııalanbaǵan kadrlar da bar.
Mamandardyń aıtýynsha, bul fotosýretter — asa qundy tarıhı derekkóz sanalady.
Qoja Ahmet ıAsaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetiniń professory, tarıh ǵylymdarynyń doktory Muhtar Qojanyń málimdeýinshe, sýretterde soǵysqa deıingi kezeńniń, atap aıtqanda 1937–1941 jyldar aralyǵyndaǵy jaǵdaılar da beınelengen.
— Bul fotolardy naǵyz tarıhı qujattar dep aıtýǵa bolady. Mysaly, keıbir kadrlarda kesene aınalasynda eki qatar qorǵannyń bolǵany kórinedi. Sol qorǵandardyń qaldyqtary da beınelengen. Sondaı-aq, sol kezdegi meshit bóliginiń artqy jaǵynda tórt tireý turǵany baıqalady. Keıingi jóndeý jumystary kezinde olardyń bireýi alynyp tastalyp, úsheýi ǵana saqtalǵan, — deıdi tarıhshy.
Ǵalymnyń aıtýynsha, qalpyna keltirý jumystaryna shetelden arnaıy sheberler tartylǵan. Olardyń arasynda áıelder de bolǵan.
Sýretterde sheberlerdiń qysh qalap jatqany, áıel jumysshylardyń saz ıleý protsesine qatysqany anyq kórinedi.
Sonymen qatar, 1956 jyly túsirilgen keseneniń aldyńǵy kórinisindegi bir fotosýrette tehnıkalyq qatelik oryn alǵan. Foto plenka qaǵazǵa teris basylǵan.
— Bul jerde kesene beınesi aınadaǵydaı keri kórinis bergen. Aıaq jaǵynda tireý orny bir jaqta ǵana bolýy kerek edi, biraq sýrette eki jaǵynda turǵandaı áser qaldyrady, — deıdi Muhtar Qoja.
Restavratsııa jumystary kezinde paıdalanylǵan qurylys materıaldarynyń ornalasý tártibi men jumys tásilderi de fotosýretterden anyq baıqalady.
Ǵalymnyń aıtýynsha, sol kezde jerdi arshý úshin traktor qoldanylyp, 2 metrge deıingi topyraq qabaty alynǵan. Alaıda bul topyraq qabatynda mańyzdy arheologııalyq jádigerler de bolǵan.
— Sol kezeńdegi jóndeý jumystary men qurylys ádisterin beıneleıtin bul sýretter — óte qundy derek. QazAqparat arhıvinen alynǵan bul materıaldar elimizdiń mádenı-tarıhı muralaryn zertteýge úlken úles qosady. Bul fotosýretter tarıhshylar men ǵalymdar úshin taptyrmas aıǵaq sanalady, — dedi professor.
Túrkistan oblystyq aqsaqaldar keńesiniń tóraǵasy, qalanyń qurmetti azamaty Jarylqasyn Áziretbergenov sol kezdegi tarıhı sátterge kýá bolǵan azamattardyń biri.
Aqsaqal 1956 jyldy bylaısha eske aldy:
— Ol kezde men pedagogıkalyq ýchılışede oqyp júrgenmin. Kesene mańynan jıi ótetinbiz. Túrli ult ókilderinen quralǵan sheberler restavratsııa jumysymen aınalysyp jatty. Tas pen topyraqty syrtqa shyǵaryp, úlken daıyndyq júrgizilgenin óz kózimizben kórdik. Ol kezde kesenege kelýshiler óte sırek bolatyn, — deıdi aqsaqal.
Aıta keteıik, budan buryn Kazinform agenttigi 105 jyldyq mereıtoıyna oraı jeke arhıvten Medeý muz aıdynynyń sırek fotolaryn jarııalaǵan bolatyn.