Qajylyq sapar Qazaqstanda nege qymbat - Jándilla Bekjigitovpen suhbat
Atalǵan maqsatta Bas múftı bastaǵan delegatsııa elimizden shamamen 3200 adam qajylyqqa barady dep josparlap, osy sanǵa kvota alyp kelisimshartqa otyrǵan edi. Sodan keıin Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy qajylardy aparatyn 18 týrıstik kompanııaǵa senim artty. Búginde qasıetti saparǵa attanǵan otandastarymyz elge oralyp jatyr. Osy oraıda qajylyq sapar qalaı uıymdastyrylǵandyǵy, azamattarymyzdyń qaýipsizdigi qalaı qorǵalǵandyǵy, qajylyq sapardyń baǵasy qansha bolǵandyǵy jaıynda QMDB Qajylyq bóliminiń meńgerýshisi Jándilla Bekjigitovten surap bilgen edik.
- Jándillá Mamythanuly, qasıetti saparǵa attanǵan otandastarymyzdy túrli aýrýlardan, ásirese menıngokokk ınfektsııasynan qorǵaý maqsatynda arnaıy vaktsınalaý júrgizildi me?
- Iá, QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń uıytqy bolýymen Saýd Arabııasyna qajylyqqa baratyn azamattarǵa qajettilik úshin menıngokokk ınfektsııasyna qarsy Mensevaks (ACWY) jáne Nımenrıks (ACWY) vaktsınalaryn egý sharalary qolǵa alyndy. Ekpe salýdy júzege asyrýǵa lıtsenzııasy bar medıtsınalyq uıymdar Nur-Sultan, Almaty jáne Shymkent qalalarynda, sondaı-aq Atyraý, Jambyl, Qaraǵandy, Qyzylorda jáne Mańǵystaý oblysynda jumys istedi.
Saýd Arabııasynyń talaptaryna saı qajylyqqa barýǵa nıet bildirgen azamattardyń QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligi usynǵan arnaıy medıtsınalyq uıymdardan vaktsına alǵandyǵy Qazaqstan qajylyq mıssııasy arqyly qadaǵalandy. Sebebi otandastarymyzdyń atalǵan ekpeni saldyrǵandyǵyn rastaıtyn sertıfıkaty Koroldiktiń shekarasynan óterde sol eldiń Densaýlyq saqtaý mınıstrligi tarapynan jiti tekseriledi.
- Otandastarymyzdyń úlken saparǵa rýhanı daıyndyǵy qalaı júrgizildi?
- Respýblıkamyz boıynsha 2630-ǵa jýyq meshit bolsa, sonyń 530-y - aýdandyq, qalalyq, oblystyq statýstaǵy meshitter. Osy 530 meshitte qajylyq saparǵa baılanysty semınar-sabaqtar júrgizildi. Onda qajylyqtyń paryzdary, jalpy qajylyq rásimi qalaı atqarylady, qurbandyq shalý, táýap etý, Arafat taýy, mına jazyǵyndaǵy amaldar syndy barlyq jasalatyn sharttar túsindirildi. Semınarda arnaıy beınejazbalar kórsetilip, suraqtarǵa jaýaptar berildi. Ihram kııý, shash aldyrý sııaqty sharıǵı dúnıeler jaıynda aıat-hadıster keltirilip, qajylarǵa mańyzdy málimetter berildi.
Sonymen qatar Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń «Qajylyq qory» esebinen Úlken qajylyqty óteýge baratyn árbir qajyǵa úlken kómekshi qural bolatyn «Qajylyq jáne umra úkimderi» atty kitap pen «Qajylyq jáne umra duǵalary» atty kitapsha daıyndalyp úlestirildi.
Qajylyqty uıymdastyrý – zor mártebe ári úlken jaýapkershilik. «Halqymyz «qajy» degen atty qurmettep, qajylyqqa barǵan azamattardy ardaqtap, olarǵa iltıpat kórsetip keledi. Qajylyqqa barǵan qajylarymyz da jaýapkershilikti túsiný qajet. Muhammed Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) bir hadısinde: «Jaqsy adam – qoǵamǵa paıdasy tıgen pende» – degen. Demek, qoǵamǵa paıdaly bolǵanyń – jaqsy musylman bolǵanyń. Qoǵamǵa paıdasy tııýde qasıetti mekendi zııarat etip kelgen qajylarymyz aldyńǵy qatarda turýy tıis. Óziniń ónegesimen, kórkem minezimen, adaldyǵymen, ádildigimen qashanda ónege bolý tıis». Osy maqsattyń oryndalýy úshin qajylyq sapary kezinde ýaǵyz-nasıhat jumystary barynsha jan-jaqty júrgizilýin Dinı basqarma qolǵa aldy. Árbir azamattyń qajylyq saparǵa úlken daıyndyqpen baryp, boıyna qasıetti mekenniń áserin ýaǵyz-nasıhatpen sińirip jaqsy keıipte ózgerip qaıtýyn mindet sanaǵan din qyzmetkerleri úzdiksiz qajylarǵa qyzmet kórsetti. Soǵan saı QMDB elimizdiń ár aımaǵynan iriktelgen bilikti ımamdardy qajylyqqa attandyrdy.
- Qajylardyń barý-qaıtý ýaqytyna qatysty málimettermen bólisip ótseńiz...
- Qajylyq maýsymy kezinde jerlesterimizge otandyq «Scat» pen Saýd Arabııasynyń «Flynas» áýe kompanııalary qyzmet kórsetip, 50/50 sharty boıynsha qajylardy tasymaldady. Osy eki áýe kompanııanyń ushaqtary Nur-Sultan, Almaty, Shymkent, Aqtaý qalasynan jerlesterimizdi tikeleı Saýd Arabııasyna qajylyqqa alyp baryp, keri qaıta alyp keldi. Saýd Arabııasynyń «Flynas» áýe kompanııasy 400 oryndyq bortpen 4 reıs jasaý arqyly 1600 otandasymyzdy tamyzdyń 2-5 aralyǵynda jetkizip, 17-20-tamyz kúnderi Qazaqstanǵa alyp qaıtyp jatyr.
Al otandyq «Scat» áýe kompanııasy 290 jáne 149 oryndyq áýe kemelerimen Shymkentten 5, Aqtaýdan 2 reıs, Nur-Sultannan 1, Almatydan 1 reıs jasap, 1600 otandasymyzdy jalpy 9 reıs jasaý arqyly Saýd Arabııasyna 30 shilde men 5 tamyz aralyǵynda alyp baryp, 19-23-tamyz aralyǵynda alyp kelýde.
- Qazaqstan qajylyq mıssııasynyń jumysy qandaı baǵytta júrgizildi?
- Qazaqstan qajylyq mıssııasynyń negizgi quramynda 12 kisi bar. Onyń ishine basshylyq quram, ýaǵyzshy-ımamdar, pátýashy-ǵalymdar, jýrnalıster men dárigerler kiredi. Mıssııa óz jumysyn uıymdastyrýshylyq, ýaǵyz-nasıhat, aqparat jáne alǵashqy dárigerlik kómek baǵyty boıynsha atqardy.
Negizgi jumystar «Qajylyq-2019» maýsymyn uıymdastyrýshy qajylyq kompanııalarynyń jumysyn úılestirý, qadaǵalaý sharalary aıasynda órbdi. Al elimizden baratyn 3200 qajynyń densaýlyǵyna qaraý mıssııa quramyndaǵy dárigerlerge júkteldi. Mekke jáne Medına qalalarynan jáne Mına jazyǵy men Arafat aımaǵynan elimizge tyń aqparat jetkizý, qajylarmen suhbat qurý mıssııa quramyndaǵy BAQ ókilderine tapsyryldy. Sondaı-aq mıssııa qataryndaǵy ýaǵyz-nasıhat tobynyń músheleri men mańyzdy sharıǵı suraqtarǵa jaýap beretin pátýashy-ǵalymdardyń da atqaratyn jumystary bekitildi.
- Bıyl qajylyq saparynyń baǵasy qansha boldy?
- Musylmannyń bes paryzynyń biri – qajylyq. Aqyl esi tolyq, balıǵat jasyna tolǵan, qajylyqqa baryp kelýge qarjylaı shamasy jetetin jáne sapardan oralǵansha otbasynyń nápaqasy bar múminge qajylyqqa barý mindet.
Búgingi tańda kópshiliktiń qajylyqqa degen yntasy men nıeti jyl ótken saıyn artyp keledi. Degenmen qajylyq baǵasynyń qymbat bolýy halyq arasynda túrli pikir týdyrýda. Munyń árıne, birneshe sebepteri bar. Búgingi tańda kvota alǵan 18 qajylyq kompanııasy óz kezeginde ekonom, standart jáne joǵary sanattaǵy paket túrlerin qajylarǵa usynady. Ár sanattyń qyzmet sapasy men shyǵynyna oraı baǵasyn ár kompanııa ózi belgileıdi. Bul jerde basty aıtatyn másele qaı sanat bolmasyn qajylyq jasaýshydan kompanııa shamamen 50 myń teńgege jýyq paıda kóredi. Qajylyq jasaýshydan alynǵan qalǵan qarajat qajynyń shyǵyndaryna jumsalady. Eger qajylyq jasaýshydan kompanııa ókilderi 50-60 myń teńgeden astam paıda kózdeıtin bolsa, sapaly qyzmet kórsete almaıdy. ıAǵnı talǵamy joǵary qazaqstandyq qajylarǵa tıisti deńgeıde qyzmet kórsetilmese, durys qonaq úı, jańa avtobýs, mına-arafatta jaıly shatyrlar alynbasa, otandyq qajylardyń narazylyǵyn týdyrady. Demek talap kúsheıip, talǵam ósken jerde qajylyq baǵasynyń qymbat bolýy da zańdylyq.
Shyndyǵynda kórshiles eldermen salystyrǵanda bizdegi qajylyqtyń quny 1000-1500 AQSh dollaryna joǵary. Biraq osy qarajatty otandyq kompanııalar qaltasyna basyp jatyr deý qısynsyz. Kerisinshe, árbir tólengen artyq qarajatqa saı olar da sapaly qyzmet alyp jatyr. Óıtkeni keı memleketter de baǵa arzan bolǵanymen, Qasıetti orynǵa barǵanda tamaq, jatyn oryn, tasymal jaǵy tym tómen ekeni baıqalady. Bıylǵy qajylyq maýsymynda qyzmet kórsetken 18 týrıstik fırmanyń altaýy ǵana qajylarǵa óte joǵary sanattaǵy (VIP) paket túrlerin usyndy. Osy ozyq úlgide qyzmet kórsetetin týrıstik fırmalarǵa adamdar qajylyq maýsymy ashylmaı turyp, ondaǵy qajylyqtyń baǵasyna qaramaı jazylyp qoıady. ıAǵnı mundaı quny da, sapasy da joǵary týrıstik fırmalarmen barý kez kelgen qajyǵa buıyra bermeıdi. Oryndary shekteýli týrıstik fırmalarmen barǵysy keletin joǵary talǵamdy talap etetin qajylar óte kóp. Aqıqatynda qajylyqqa nıet etken adam keminde eki aı buryn ózine yńǵaıly fırmaǵa qujat ótkizip, uly saparǵa daıyndalǵany abzal. El aýzynda júrgen kórshiles elderdegi qajylyq qunymen otandyq týrıstik fırmalar da paket túrlerin usyna alady. Biraq ondaı arzan baǵadaǵy paket túrlerine jalpy barýshylar arasynda suranys az.
Alla taǵalanyń qajylyq saparyn qarjylaı múmkinshiligi jetetin pendesine paryz etkeni aqıqat. Sol jaqtaǵy ýaqyftardyń (qaıyrymdylyq mekemeleri) tegin qonaq úılerinde jatatyn kórshi elderdegi qajylyq qunyn mysal qylyp, máseleni syrttan izdegimiz keledi. Amerıka men Eýropanyń birqatar elderinen keletin qajylardyń joǵary sapany talap etý sebebinen 20-30 myń AQSh dollaryn qınalmaı tóleıtinin aıta ketýimiz kerek. Sapa talap etilgen jerde qajylyqtyń quny tómen bolýy múmkin emes.
- Sózińizde kórshi elderge qaraǵanda Qazaqstanda qajylyq baǵasynyń qymbat ekenin aıttyńyz. Sonyń sebebin naqty túsindirip berseńiz.
- Saýd Arabııasynda Qajylyq mınıstrligine qarasty mekeme (mýassasa) negizgi jumysty júrgizedi. Osy mekeme buryn ekonom qyzmet túrimen kelgen qajylardan múldem aqy almaıtyn. Búginde ekonom paketimen kelgenderdiń árqaısysynan 300 AQSh dollary kóleminde baǵa belgiledi. Al standart paketine baǵa 2 esege ósti. Olar muny osydan 3 jyl buryn ózderiniń ishki zańdaryna ózgerister engizý arqyly negizdep aldy.
Otandastarymyzdy áýe jolymen tikeleı tasymaldaý máselesi sheshilgennen keıin áýe qatynasynyń qyzmet baǵasy da ósti. Mysaly, buryn qajylarymyz Ystanbul, Shardja, Dýbaı arqyly sapar shekse, búginde elimizdiń Almaty, Nur-Sultan, Shymkent sııaqty iri qalalarynan tikeleı charterlik reıster ashyldy. Áýe kompanııalarynyń ushaqtary osy shaharlarǵa bos ushyp kelip, bizdiń adamdarymyzdy Saýd Arabııasyna tasymaldaıdy. Bir baǵytqa jolaýshysyz ushatyn bolǵandyqtan bul da baǵaǵa áser etpeı qoımaıdy. Munyń barlyǵy qajylarymyzǵa minsiz qyzmet kórsetý úshin jasalǵan sharalar. Sondaı-aq, jolaýshylardy áýejaılardan qonaq úılerge jetkizý, qala ishinde jáne Mına men Muzdalıfaǵa tasymaldaý quny da 3 esege ósti. Alaıda qyzmet etý sapasy da edáýir artty.
2015 jyldan bastap elimizde teńgeniń erkin aınalymy engizilip, ulttyq valıýtamyz 1 AQSh dollaryna shaqqandaǵy baǵasy 180 teńgeden 380 teńgege deıin kóterilip, buryn-sońdy bolmaǵan dárejede qunsyzdandy. Saýd Arabııasynyń qyzmet túrleriniń barlyǵy AQSh dollarymen esepteledi. Bul jaǵdaı da baǵanyń kóterilýine óz áserin tıgizip otyr.
Halyq arasynda kórshi elderde qajylyq qyzmetiniń baǵasy bizge qaraǵanda arzandaý degen pikir qalyptasqan. Alaıda, muny tikeleı sapaǵa baılanysty dep aıtýǵa bolady. Mysaly, qyrǵyz eli birtalaı jyldardan beri Saýd Arabııasynyń ýaqyptar qorynyń tegin qonaq úılerin paıdalanyp keledi. Olardyń ornalasqan jeri Haramnan (Qaǵba) óte alys jerde. Ózbekstandaǵy baǵany da bizden arzan deýge kelmeıdi. Qazaqstanda ortasha baǵa 4500-5000 AQSh dollary bolsa, Ózbekstanda da osymen shamalas. Al Reseı qajylary qazaqstandyq qajylar talap etetin qyzmet sapasyn suramaıdy. Sondyqtan edáýir arzan qonaq úı alady, charterlik reısten 400-500 AQSh dollarǵa arzan reıstik áýe ushaqtarymen tasymaldanady.
- Suhbatyńyzǵa raqmet!
