Qazalydaǵy noǵaı-tatar kópesi saldyrǵan tarıhı nysandar jaıly ne bilemiz
QYZYLORDA. KAZINFORM — Halyq arasynda «Kerýen saraıy» atalyp ketken Ǵanıbaı úıi Qyzylorda oblysy Qazaly aýdanynyń Qazaly qalasynda ornalasqan.
Oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıiniń qor saqtaýshysy Álibek Seralynyń aıtýynsha, qos qabatty ǵımaratty Qazannan kelgen noǵaı-tatar kópesi Ǵanıbaı Hýsaınov XIX ǵasyrdyń 60-70 jyldary «P» úlgisinde saldyrǵan.
— Aqtóbe oblysynyń Mártók aýdanynan kóshirip ákelingen Aýyl sharýashylyǵy tehnıkýmy Ǵanıbaı úıine ornalasqan. Tehnıkým 1971 jylǵa deıin jumys istep, sol jyly Syrdarııa aýdanyna qonys aýdarady. Kerýen saraıyna orys, evreı, ózbek saýdagerleri, sondaı-aq Prjevalskıı, Semenov Tıan-Shanskıı sııaqty ataqty saıahatshylar, kontr-admıral Býtakov, teńiz zertteýshisi Lev Berg toqtaǵan. Orta Azııa men Qazaqstandaǵy jastar qozǵalysynyń jalyndy uıymdastyrýshysy Ǵanı Muratbaevtyń esimin ákesi osy ataqty kópestiń qurmetine qoıǵan. Mektep jasyna kelgende áke amanatymen bala Ǵanı sonyń úıinde jatyp oqyǵanyn óz estelikterinde jazyp qaldyrǵan, — dedi Álibek Seraly.
Aýyzsha derekterde Ǵanıbaı Hýsaınovtyń alys-jaqyn shet eldermen saýda jasaǵany, asa baı bolǵany, tipti Germanııaǵa deıin teri, jún jiberip turǵany aıtylady.
Mýzeı qyzmetkeriniń sózinshe, asyp-tasyǵan dáýletiniń belgisi retinde ol qyzdaryna arnap kerýen saraıynyń ústińgi qabatynan Syrdarııa ózenine deıin aǵashtan serýendeıtin aspaly kópir saldyrǵan.
Alaıda onyń izi de qalmaǵan.
Al 1887 jyly Ǵanıbaı Hýsaınov óz qarjysy esebinen osy mekenge meshit saldyrady. Qurylys toqtap qalyp, 1894 jyly halyqtyń kúshimen aıaqtalǵan.
— 1900 jyly 2 jeltoqsanda óńirdegi eń alǵashqy kitaphana ashylyp, ol osy ǵımaratqa ornalasady. Alǵashqy jyly qorynda 437 kitap, 113 oqyrmany bolǵan. Qazaq dalasyna Reseıden jer aýdarylǵan orystyń sotsıal-demokrattary kitaphanaǵa qyzyǵýshylyq tanytady. Qolda bar ádebıetterin berip, qazaq jastarynyń uıymdasyp oıyn-saýyq qoıýyna, odan túsken qarjyǵa kitaptar satyp alýyna muryndyq bolady. Orta Azııaǵa sapar shekken ataqty saıahatshy Semenov-Tıan-Shanskıı de Qazaly qalasynda bolǵan kezinde 200-deı kitapty qoltańbasymen syıǵa tartqan. Qazaq zııalylary da kitaphana qoryn tolyqtyrýǵa úles qosqan, — dedi Álibek Seraly.
Ǵanıbaı meshiti kezinde oqýshylar saraıy da boldy. Respýblıkalyq mańyzdaǵy bul tarıhı-arhıtektýralyq eskertkishter bertinde restavratsııadan ótip, qaıtadan qalpyna keltirildi.
Budan buryn biz Qyzylorda oblysynyń Qazaly aýdanyndaǵy 164 jyldyq tarıhy bar № 16 mektep-lıtseı ǵımaraty týraly jazǵanbyz.
