Qazaqstannyń qorǵanys ónerkásibi damýdyń jańa deńgeıine shyǵyp keledi - Áset Qurmanǵalıev
- Áset Qabıuly, mınıstrlik bir jarym jyl buryn qurylǵany belgili. Memleket basshysy vedomstvo aldyna ǵylymı-ónerkásiptik keshendi damytý boıynsha naqty maqsattardy júktedi. Osy oraıda salanyń qazirgi jaǵdaıyna toqtalsańyz?
- Qazirgi ýaqytta mınıstrlik tarapynan salanyń normatıvtik-quqyqtyq bazasyn qurý boıynsha jumystar iske asyrylýda. Bul óz kezeginde qorǵanys pen el qaýipsizdigin qamtamasyz etý turǵysyndaǵy qadamdardy tıimdi iske asyrýǵa múmkindik beredi. Búginde qorǵanys ónerkásibine qatysty zań jobasy QR Parlamentiniń qaraýynda jáne onda memlekettik qorǵanys tapsyrysyn qalyptastyrýdyń jańa tetikteri aıqyndalyp, otandyq qorǵanys ónerkásibi keshenin qoldaýdyń sharalary eskerilgen. 2018 jyldan bastap qorǵanys tapsyrysynyń bıýdjeti Qorǵanys mınıstrliginen QR Qorǵanys jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligine beriledi. Osy oraıda Qarýly Kúshter organdaryn ózine tán emes qyzmetterden bosatyp, qorǵanys ónerkásibi kásiporyndaryn damytýǵa múmkindik beriledi. Bizdiń mınıstrlik tarapynan salany damytýdyń tujyrymdamaly negizderi daıarlanýda.
Atap aıtqanda, 2028 jylǵa deıin Qorǵanys jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi damýynyń strategııasyn ázirleý júrgizilip jatyr. Qujatta basqarýdyń jańa modeli bazasynda salany keshendi damytý aıqyndalady. Mınıstrlik jumysynyń negizgi basymdyqtaryna toqtalatyn bolsam, onda qarýlanýdyń, tehnıkanyń sońǵy býyndy ári perspektıvaly túrlerin óndirýdiń tolyq kezeńin basqarý qamtylǵan. Sonymen qatar, qorǵanys pen ulttyq qaýipsizdik salasynda maqsattardy júzege asyrý úshin qyzmetterdi usyný basty nazarda bolady. Munymen qosa, qorǵanys ónerkásibi keshenin damytý jumystary otandyq kásiporyndarǵa qazirgi zamanǵy áskerı maqsattaǵy ónimderdi shyǵarýǵa múmkindik berdi.
Búginde otandyq qorǵanys ónerkásipteri tehnıka men jabdyqtardy óndirýmen qatar, servıstik qyzmetterdiń tolyq spektrin ıgerý múmkindigine nazar aýdarýy qajet dep sanaımyn. Bul sharalardyń barlyǵy qorǵanys ónerkásibi kesheni kásiporyndarynyń tabystylyǵyn arttyrýǵa baǵyttalǵan. Osy maqsattardy sheshý arqyly Qazaqstannyń qorǵanys ónerkásibin sapaly jańa deńgeıge shyǵarýǵa jol ashylady.
- Qorǵanys ónerkásibi kesheniniń ǵylymı zertteý deńgeıine qandaı baǵa berer edińiz?
- Biz ǵylymı zertteýlerge aıryqsha ekpin qoıyp otyrmyz, sebebi osy baǵyt qorǵanys ónerkásibi kesheniniń negizi ekeni anyq. Ótken jyly mınıstrlikte Ǵylymı-tehnıkalyq keńes qurylyp, ol - qorǵanys, ǵarysh jáne kıberqaýipsizdik salasynda úzdik jobalardy qarastyrady ári irikteıdi. Búginde 3,3 mlrd teńgege 19 perspektıvaly joba irikteldi. Sonymen qatar syrtqy naryqtarda bizdiń kásiporyndardyń kóshbasshy ornyn saqtaý úshin elimizde tehnologııalyq jańǵyrý júrgiziledi.
Taıaý jyldary Qazaqstanda qorǵanys ónerkásibiniń 9 kásipornynda tehnologııalyq jańǵyrtý iske asyrylyp, bul óz kezeginde elimizdegi kásiporyndardyń tórtten bir bóligin qamtıdy. Eksporttyq áleýetti eskere otyryp, perspektıvaly ónim túrlerin shyǵarýǵa negizdelgen árbir kásiporyndy jańǵyrtýdyń jol kartalary ázirlenedi.
Statıstıkaǵa súıensek, qazirgi kezde qorǵanys ónerkásibi óndirisi 2016 jylǵy deńgeıge qaraǵanda 14 paıyzǵa ósti. Ónim eksporty 2 esege artty.
- Bıyl 23-26 mamyr aralyǵynda Astanada «KADEX-2018» V Halyqaralyq qarý-jaraq pen áskerı-tehnıkalyq múlik kórmesi ótedi. Bıyl kórme nesimen erekshelenedi?
- Ózderińiz bilesizder, kórme 2010 jyldan beri ótkizilip keledi jáne bul alań búginde óziniń tıimdiligimen erekshelenip otyr. KADEX kórmesi bıyl alǵash ret QR Qorǵanys jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrliginiń uıymdastyrýymen ótedi. Oǵan qorǵanys ónerkásibi men ǵarysh salasyndaǵy otandyq ári sheteldik kásiporyndar, aldyńǵy qatarly konstrýktorlyq bıýrolar men ǵylymı-zertteý ınstıtýttary qatysady. Búginde Reseı, Frantsııa, QHR, GFR, Túrkııa, BAÁ, Serbııa, Armenııa, Belarýs jáne basqa da birqatar elderden 50-den astam kompanııa kórmege keletindikterin rastady. Bıylǵy sharaǵa aldyńǵy qatarly óndirýshilerden qarý-jaraq pen áskerı tehnıka usynylady.
«KADEX - 2018» kórmesine kelýshiler qorǵanys ónerkásibi kesheni men ǵarysh salasyndaǵy sońǵy ǵylymı jańalyqtarmen tanysa alady. Shara barysynda aýqymdy ǵylymı-iskerlik baǵdarlama qarastyrylady. Osy oraıda shetelden kelgen mamandar ózekti máseleler boıynsha pikir almasyp, kıberqaýipsizdiktiń qazirgi problemalaryn talqylaı alady.
Kórmeni ereksheleıtin baǵytqa toqtalsaq, onyń aıasynda «Qazaqstandaǵy ǵarysh kúnderi» halyqaralyq forýmy, «Cyber and Digital Security» konferentsııasy, «Advanced Def Tech» ǵylymı-tájirıbelik konferentsııasy uıymdastyrylady. Bul rette qatysýshylar kórmeniń ortalyq dıalog alańynda úzdik tájirıbelermen tanysýǵa múmkindik alady.
Budan bólek, UQShU-nyń áskerı-ekonomıkalyq yntymaqtastyǵy jónindegi memleketaralyq komıssııa ókilderiniń, sondaı-aq UQShU-ǵa múshe elder qorǵanys mınıstrleriniń úılestirý keńesi jetekshileriniń otyrysy josparlanǵan.
Jalpy, resmı sharalar men iskerlik baǵdarlamadan bólek, birqatar eldermen áskerı-tehnıkalyq yntymaqtastyq salasynda memorandýmdar men sharttarǵa qol qoıý josparda bar. ıAǵnı, bir sharanyń aıasynda «teorııa men tájirıbeniń sımbıozyn» ótkizý kózdelip otyr. Bul óz kezeginde áskerı-tehnıkalyq yntymaqtastyq, kıberqaýipsizdik jáne ǵaryshty birlese ıgerý salalarynda seriktestik qatynastardy damytýǵa yqpal etedi.
Atap aıtqanda, «KADEX - 2018» kórmesi bıznes ókilderiniń, jobany ázirleýshiler men áskerı maqsattaǵy ónimdi óndirýshilerdiń, salalyq mınıstrlikterdiń konstrýktıvti dıalogy úshin tıimdi alań bolyp otyr.
Sondyqtan «KADEX-2018» otandyq qorǵanys ónerkásibi kesheni kásiporyndary, ǵarysh pen kıberqaýipsizdik salalary úshin aýqymdy oqıǵa bolýǵa qaýqarly. Osy oraıda bul baǵyttardy halyqaralyq arenada damytýda tyń serpin bermek.
- Áset Qabıuly, mınıstrliktiń negizgi qyzmeti «qupııa» ekeni, ıaǵnı keńinen jarııalanýǵa jatpaıtyny anyq. Degenmen de, aldaǵy josparlar týraly aıtyp berseńiz?
- Naqty josparlarǵa toqtalsaq, biz qorǵanys ónerkásibi kesheni salasynda Reseı, Belarýs, Ispanııa, Izraıl jáne basqa da eldermen yntymaqtastyq ornattyq. Aǵymdaǵy jyly áskerı-kóliktik avıatsııasyna, maıdan avıatsııasyna tehnıkalyq qyzmet kórsetýdiń jáne QR Qarýly Kúshteri qajettigine ushqyshsyz apparattardy qurastyrýdyń qazaqstandyq ortalyǵyn qurýdy josparlap otyrmyz.
Otandyq tikushaq ındýstrııasyn damytýdaǵy qadamdardyń biri týraly aıta keteıin. Bul turǵyda «№ 405» avıajóndeý zaýytynyń bazasynda «Mı» tikushaqtaryn qurastyrý boıynsha jobany júzege asyrý eskerilgen. Bul óz kezeginde ónerkásiptik damýdyń jańa deńgeıine shyǵýǵa múmkindik beredi, sonymen qatar Qazaqstandy tikushaq qurastyrý naryǵynda alǵa jyljytýǵa yqpal etedi.
Munymen qosa, qorǵanys ónerkásibi kesheninde servıstik qyzmetterdi damytýǵa erekshe mán beriledi. Bıyl Mı-8/17/171 tikushaqtaryn servıstik qamtamasyz etý men tehnıkalyq qoldaý jumystary ıgeriledi. «Evrokopter Qazaqstan ınjınırıng» kásiporny bazasynda
«AIRBUS HELICOPTERS» jeńil tikushaqtarǵa qyzmet kórsetýdiń óńirlik ortalyǵyn qurý kózdelip otyr.
Quryshty tanktik qarýlaný men tehnıka salasynda, áýe shabýylyna qarsy qorǵanys baǵytynda da jobalar bar. ıAǵnı bizdiń qorǵanys ónerkásibi kesheninde jobalar az emes ekenin eskere otyryp, Qazaqstannyń qorǵanys ónerkásibi damýdyń jańa deńgeıine shyǵyp kele jatqanyn senimmen aıtýǵa bolady. Bizdiń maqsat otandyq qorǵanys ónerkásibi kesheni ónimderin álemdik naryqtaǵy básekege qabilettigin arttyrýǵa negizdelip otyr.
-Áńgimeńizge rahmet!