Qazaqstannyń respýblıkalyq bıýdjet kirisi 1,4 trln teńgege artty

ASTANA. KAZINFORM — Bıyl 9 aıdyń qorytyndysy boıynsha eldiń fıskaldyq jaǵdaıy ekonomıkalyq belsendiliktiń jedeldeýi, salyq bazasynyń keńeıýi jáne tutynýdyń turaqty ósýiniń arqasynda aıtarlyqtaı jaqsardy. Bul týraly Qazaqstan qarjygerler qaýymdastyǵynyń analıtıkalyq ortalyǵy habarlaıdy. 

Alaıda, ósim ekijaqty sıpatqa ıe, óıtkeni, irgeli faktorlarmen qatar joǵary qurylymdyq táýeldiliktiń saqtalýyn da qamtıdy dep otyr sarapshylar.

Jalpy salyq túsimderi eki tańbaly ósim kórsetip, memlekettiń aǵymdaǵy fıskaldyq pozıtsııasyn edáýir nyǵaıtty. Barlyǵy 19,1 trln teńge salyq jınaldy, bul kórsetkish ótken jyldyń 9 aıymen salystyrǵanda 15,5 paıyzǵa artyq.

Salyq túsimderiniń eń joǵary ósimi respýblıkalyq bıýdjette tirkeldi (+1,8 trln teńge). Onyń 90%-dan astamy QQS (qosylǵan qun salyǵy) túsimderi, (+727 mlrd teńge), korporatıvtik tabys salyǵy (+713 mlrd teńge), iskerlik belsendilik pen ınflıatsııanyń ósý kórsetkishteri, odan ári munaı óndirisi (13,2%-ǵa artty) jáne 75,7 mln tonnaǵa jetýine baılanysty kedendik bajdar (+206 mlrd teńge).

Jergilikti bıýdjetter boıynsha (+915 mlrd teńge) negizgi ósim jeke tabys salyǵy (+312 mlrd teńge), áleýmettik salyq (+204 mlrd teńge) jáne aktsızder (+143 mlrd teńge) esebinen qamtamasyz etildi.

Joǵaryda atalǵan ýaqyt ishinde jalaqy deńgeıi (+11,3%), jumyspen qamtý (+103 myń adam) artqany baıqalady. Sondaı-aq 2025 jylǵy 1 qańtardan bastap áleýmettik salyq mólsherlemesiniń 11%-ǵa deıin ulǵaıýy áser etti. Sonymen qatar shaǵyn jáne orta bıznes sýbektileriniń salyq bazasy 119,8 myńǵa keńeıdi. Odan bólek jekelegen aktsızdik taýarlarǵa ishki tutyný da ósken.

Alaıda, Ulttyq qorǵa túsetin salyq túsimderi 5 paıyzǵa nemese 153 mlrd teńgege tómendedi. Bul negizinen rentalyq salyq pen korporatıvtik tabys salyǵynan túsimderdiń azaıýy esebinen boldy, ıaǵnı munaı baǵasynyń tómendeýimen tikeleı baılanysty. Soǵan qaramastan respýblıkalyq jáne jergilikti bıýdjetterge túsetin joǵary salyq túsimderiniń arqasynda eldegi jyldyq salyq jınaý josparynyń oryndalýy 68 paıyzǵa jetti (byltyr 61 paıyz bolǵan).

Respýblıkalyq bıýdjettiń shyǵystaryna kelsek, 7,6 paıyzǵa nemese 1,3 trln teńgege ósti. Bul qarajat áleýmettik kómek pen qamsyzdandyrýǵa, transfertterge jáne qaryzdy jabýǵa baǵyttaldy. Jergilikti bıýdjet shyǵystary 15,7 paıyzǵa nemese 1,6 trln teńgege artqan, salalarǵa kelsek, bilim berý, turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq jáne qarjy aktıvterin satyp alý.

Shyǵystardyń ósimi kiristerden ozyq bolǵandyqtan, jıyntyq shyǵys kiristen 5,8 trln teńgege asyp tústi, bul bıýdjet tapshylyǵyn joıý men qaryzdardy óteý úshin jedel qaryz alýǵa ákeldi. Tapshylyqty joıý úshin 6,5 trln teńge jańa qaryz tartyldy (1,2 trln teńgege ósim). Jyldyq jospar 75 paıyzǵa oryndaldy.

Sondaı-aq 9 aı ishinde Ulttyq qordan respýblıkalyq bıýdjetke 4,2 trln teńge transfert bólindi, bul jyldyq jospardyń 80 paıyzyn quraıdy. Qarashadaǵy ótinimdi eskersek, jeltoqsan aıyna shamamen 700 mln dollar kólemindegi qarajat alynbaı qalady. Ulttyq qor aktıvteriniń 6,6 paıyzǵa ósip, 62,7 mlrd dollarǵa jetýi salyq túsimderiniń azaıýyna qaramastan, tek ınvestıtsııalyq tabystyń joǵary bolýymen 2025 jyldyń toǵyz aıynda 6,5 mlrd dollarmen qamtamasyz etildi.

Ulttyq qor aktıvteri fıskaldyq emes, naryq faktorlarynyń esebinen ósip otyr, bul óz kezeginde jahandyq qarjy konıýnktýrasyna táýeldi etedi.

— Respýblıkalyq bıýdjettegi negizgi salyq túrleri boıynsha ósim ishki tutynýdyń jandanýyn jáne syrtqy ekonomıkalyq belsendiliktiń artýyn, sonyń ishinde munaı óndirýdiń ósýin kórsetedi. Alaıda qosylǵan qun salyǵynyń (QQS barlyq salyqtyń 43 paıyzy) jáne shıkizat sektorynyń (21 paıyzy) joǵary úlesi uzaq jyldar boıy ortalyq bıýdjettiń ishki tutynýshylyq suranys pen eksporttyq konıýnktýraǵa táýeldiligin kórsetetin qurylymdyq osaldyq, — delingen habarlamada.

Jergilikti bıýdjetterge túsetin salyqtardyń ósýi neǵurlym turaqty áleýmettik-ekonomıkalyq sıpatqa ıe. Bul degenimiz jumyspen qamtýdyń artýy, naqty jalaqynyń jáne salyq mólsherlemeleriniń ósýi, sondaı-aq shaǵyn jáne orta bıznestiń fıskaldyq bazasynyń keńeıýi. Sarapshylardyń aıtýynsha, bul óńirlik ekonomıkanyń jalpy fıskaldyq turaqtylyqqa qosqan úlesiniń artyp kele jatqanyn, qarjyny ortalyqsyzdandyrý, jergilikti atqarýshy organdardyń derbestigin arttyrý jáne salyq bazasyn keńeıtý jónindegi sharalardyń tıimdiligin kórsetedi. Aıta keteıik, jergilikti bıýdjetterge salyq jınaý boıynsha jyldyq jospardyń oryndalýy 79 paıyzǵa jetti, bul respýblıkalyq bıýdjettegi 66 paıyz kórsetkishten joǵary.

— Degenmen munaı baǵasynyń tómendeýi Ulttyq qordyń syrtqy qubylmaly jaǵdaıǵa osaldyǵyn taǵy da kórsetti. Salyq túsimderiniń barlyǵy derlik azaıýy aıasynda josparly transfertterdiń joǵary deńgeıde saqtalýy qor balansyna qysymdy kúsheıtedi jáne onyń aktıvteriniń ósýin aıtarlyqtaı tejeıdi. 2026 jyly Ulttyq qordan beriletin transfertterdiń qysqarýy (2025 jylǵy 5,3 trln teńgeden 2,8 trln teńgege deıin) onyń aktıvteriniń ósýin qoldap qana qoımaı, bıýdjet saıasatynyń yntalandyrý modelinen neǵurlym jınaqy ári turaqty tásilge aýysqanyn bildiredi. Bul sheshim bıýdjet saıasatynyń strategııalyq ózgerisin, ıaǵnı bıýdjettiń kiris bóliginiń derbestigin arttyrýdy jáne Ulttyq qor transfertterine táýeldilikti azaıtýdy kórsetedi. Sonymen birge ekonomıkaǵa quıylatyn qarjy kóleminiń qysqarýy salyqtyq ákimshilendirýdi kúsheıtýdi, munaıǵa qatysy joq túsimderdi ulǵaıtýdy jáne shekteýli memlekettik qarajatty basym sektorlar men áleýmettik turaqtylyqty qoldaýǵa neǵurlym tıimdi ári nysanaly baǵytta jumsaýdy talap etedi, — dep qorytyndylady sarapshylar.

Eske sala ketsek, osy jazda Premer-mınıstrdiń orynbasary — Ulttyq ekonomıka mınıstri Serik Jumanǵarın endi respýblıkalyq bıýdjet tek iri jobalarǵa bólinetinin aıtqan edi. 

Al qazanda Májilis óńirlerdiń respýblıkalyq bıýdjet qarajatyna táýeldiligin tómendetýge qatysty zańdy qabyldady.