Qazaqstannyń ken oryndaryn ıgerýge sheteldikterdiń qatysýyn shekteý kerek – sarapshy
ASTANA. KAZINFORM – Qarjy sarapshysy Rasýl Rysmambetov qazaqstandyq ken oryndaryn ıgerý isine sheteldikterdiń qatysýyn 49 paıyzǵa deıin shekteý týraly bastama kóterdi. Ol tek osylaı ǵana memleket ishki óńdeýdi damyta alatynyn alǵa tartyp otyr.
Usynystyń mánine toqtalsaq, memleket nemese otandyq ınvestor belgili bir depozıttiń keminde 51 paıyzyna ıelik etýi kerek. Sonymen qatar, bul depozıtterdi satyp alýda eń birinshi kezekte memlekettik nemese jergilikti ınvestordyń quqyǵy basym bolýy qajet.
Rasýl Rysmambetovtyń aıtýynsha, mundaı standarttar qazirdiń ózinde Qazaqstandaǵy birqatar aktıv úshin qarastyrylǵan. Biraq kóp jaǵdaıda sheteldik ınvestordyń úlesi qomaqty bolyp jatady. Mundaı jaǵdaıda bar sharýa bastapqy óńdeýsiz shıkizatty eksporttaýmen ǵana shekteledi.
«Árıne, shıkizat eksportynyń paıdasy zor, alaıda onyń ekinshi jaǵy da bar, biz ony qaıta óńdeı almaımyz. ıAǵnı, paıdanyń bári basqa elge ketedi. Bizdiń óz ónerkásibimizdi damyta almaı otyrýymyzdyń sebebiniń biri osy», - dep túsindirdi sarapshy.
Ol eger Qazaqstandaǵy kenishterdi ıgerýde sheteldik qatysýdy shekteý týraly másele kóterile qalsa, ol qoldanystaǵy kelisimsharttarǵa qatysty bolmaýy kerek ekenin atap ótti.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstan ózindik qaıta óńdeýdi damytýy kerek. Osy rette, otandyq kásiporyndar jergilikti ken oryndarynan alynatyn shıkizatpen qamtamasyz etilýi tıis. Ol buǵan deıin munaı eksportyna baj salyǵy salynǵan Reseıdi mysalǵa keltirdi. Salyq jetkizý qunynan 4-5 ese kóp boldy. Nátıjesinde qazir Reseıde ártúrli kólemdegi 100-den astam munaı óńdeý zaýyttary bar. Óıtkeni, jergilikti bıznes shıki munaı jetkizilimine ulǵaıtylǵan salyqty tóleýden góri janar-jaǵarmaı eksporttaý tıimdirek ekenin túsindi.
Rasýl Rysmambetov sheteldik qatysýǵa shekteýler engizilse, bul birinshi kezekte sheteldik bıznes ókilderiniń narazylyǵyn týdyrady dep esepteıdi.
– Halyq ınvestıtsııalyq ahýaldy joǵaltyp jatyrmyz deýi múmkin. Alaıda biz qaıta óńdeý úshin óz shıkizatymyzǵa ózimiz ıelik etýimiz kerek. Qazaqstandyq ınvestıtsııalyq ahýal tek jer qoınaýyn paıdalanýǵa qolaıly. Kóptegen basqa salalarda bul «ańyz» desek te bolady. Tikeleı sheteldik ınvestıtsııanyń 80%-ǵa jýyǵy munaı-gaz jáne metallýrgııa salalaryna baǵyttalýy beker emes. Al jergilikti bıznes qashanda ekinshi orynda turady nemese óziniń shaǵyn nemese orta kásipornyn iri bızneske aınadyrýǵa qaýqarsyz bolyp qalady», - dep túsindirdi ol.
Onyń aıtýynsha, qazir Qazaqstanda múlde ıgerilmeıtin nemese az mólsherdegi ınvestıtsııamen ıgerilip jatqan ken oryndary bar. Mundaı kenishterdiń ıeleri ózderiniń úlesin memleketke op-ońaı sata alady. Qazaqstanda shıkizat óndirgisi keletinder óte kóp, olar sheteldikterdiń qatysýyn shektegen kúnniń ózinde azaımaıdy. Óıtkeni, 49% óz ınvestıtsııasyn óteýge jetkilikti.
Buǵan deıin QR Energetıka vıtse-mınıstri Ashat Hasenov 2024 jyly Qazaqstanda 80 izdeý jáne barlaý uńǵymalaryn burǵylaý josparlanǵanyn aıtqan bolatyn. Ol munaı óndirý kóleminiń jyl saıynǵy tómendeýin eskere otyryp Qyzylorda oblysynyń ken oryndarynda 2024 jyly munaı jáne gazdyń perspektıvalyq qurylymdaryn ashý maqsatynda Torǵaı paleozoı aımaǵynda tereńdigi 5,5 myń metr bolatyn tereń barlaý uńǵymasyn burǵylaý bastalatynyn jetkizdi. Sondaı-aq 2024 jyly Kaspıı teńiziniń qazaqstandyq sektoryndaǵy Abaı teńiz qurylymynda barlaý uńǵymasy burǵylanady.
«Búginde 2023 jyly geologııalyq barlaýǵa salynǵan ınvestıtsııanyń kólemi 152,4 mlrd teńgeni qurady. Bul – ótken jylmen salystyrǵanda 12%-ǵa artyq (2022 jyly 135,7 mlrd teńge). Jalpy, geologııalyq barlaýǵa salynatyn ınvestıtsııa jyl saıyn 200 mlrd teńgege jetedi dep kútilýde», – dedi Ashat Hasenov.