Qazaqstannyń halyq ártisi Qanabek Baıseıitovtiń týǵanyna 120 jyl

ASTANA. KAZINFORM — Búgin qazaqtyń opera óneriniń irgetasyn qalap, álemdik dárejege kótergen maıtalmandardyń biri Qazaqstannyń halyq ártisi Qanabek Baıseıitovtiń týǵanyna 120 jyl toldy.

Ol 1905 jyly Almaty oblysynda týǵan. Jastaıynan án salyp, «ánshi bala» atanady. 1920 jyldan qyzmetke aralasa bastaıdy. Aýyldaǵy saýat ashý mektebinde oqytýshy bolady. Qazaq pedagogıkalyq tehnıkýmyn bitirgen. Osy tehnıkýmda oqyp júrgende, 1926 jyly tehnıkým ónerpazdary qoıǵan J.Shanınniń «Arqalyq batyr» spektaklindegi Arqalyq rólin oınap, akterlik talantyn baıqatady. 1927 jyly uıymdastyrylǵan jastar teatrynyń rejısseri boldy. 1929 jyly Qazaq drama teatryna qabyldandy. Akterlik qyzmetimen qatar, pesalar («Ozbyr bolys», «Záýre», «Tartys», «Kelinshek», t. b.) jazyp, orys jazýshylarynyń birneshe pesasyn qazaqshaǵa aýdardy.

Qazirgi Abaı atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynda M.Áýezov pen I.Kotsyktyń «Aıman — Sholpanynda» Arystannyń tulǵasyn sahnalady. Tólegen, Tarǵyn, Abaı, Arystan han sııaqty túrli sıpattaǵy operalyq obrazdardy somdady. Ol Qazaq opera jáne balet teatrynyń (Abaı atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatry) alǵashqy rejıserleriniń biri retinde «Abaı», «Qamar sulý», «Qyz Jibek», «Dýdaraı», «Daısı», «Evgenıı Onegın», «Knıaz Igor» operalaryn sahnaǵa shyǵardy. Kóptegen kınofılmderde oınap, dramatýrgııa salasynda da jemisti eńbek etti. «Beý, qyzdar-aı», «Oı, jigitter-aı» komedııalarynyń, «Dostyq jolymen» baletiniń jáne «Aısulý», «Altyn taýlar» atty operalardyń lıbrettolaryn (Q.Shańǵytbaevpen birge) jazdy. Onyń «Qushtar kóńil» kitaby qazaq, orys tilderinde jaryq kórdi. 1979 jyly qaıtys bolǵan. Eńbek Qyzyl Tý, «Qurmet Belgisi» ordendermen, medaldarmen marapattalǵan.

Qazaqstannyń halyq ártisi Káýken Kenjetaev kózi tirisinde bergen suhbattarynyń birinde áriptesi jaıly bylaı dep eske alady: «Qanabek Baıseıitov sahnada úlken rolderdi somdaǵanmen rejısserlik qyrynan kóbirek tanylǵan jan. Óner sańlaǵynyń san qyrly daryndylyǵy, asqan uıymdastyrýshylyq sheberligi Máskeýde ótken 1936 jylǵy qazaq óneri men ádebıetiniń onkúndigi tusynda jarqyrap kórindi. Halqymyzdyń bulbuly atanǵan jubaıy Kúláshpen birge «Qyz Jibek» operasyndaǵy Tólegen men Jibektiń obrazyn somdaǵany úshin eńbegi elenip, sol jyly Qanabek Baıseıitov Qazaqstannyń halyq ártisi ataǵyna ıe boldy. Qazaq óneriniń maqtanyshy Qanabek Baıseıitovtiń esimi kınoakter retinde de keńinen tanymal. Buǵan onyń «Qazaqfılm» stýdııasynda túsirgen «Amangeldi», «Jambyl», «Tynyshtyq», «Myltyqty adam», «Botagóz», «Shabandoz», «Daladaǵy qaıyń», «Asaý Ertis jaǵasynda» atty fılmderi aıǵaq. Bir boıynda ánshilik, akterlik, rejısserlik ónerdi qosa alyp júrgen Qanekeń dramatýrgııa salasyna da qalam terbedi. Qanekeń Qýandyq Shańǵytbaevpen birlesip, «Sáýle», «Beý, qyzdar-aı» pesalaryn sahnaǵa qoısa, «Qushtar kóńil» atty kitabyn jazyp, kópshilikke ózi jaıly bir úzik syrdy jarııa etti».