Qazaqstannyń damýyna úles qosqan áıelder róli kez kelgen salada baıqalady – Qýanysh Saılaý
ASTANA. KAZINFORM — Elimizde túrli salada qyzmet etip júrgen tanymal áıelder jobalardy nemese bastamalardy júzege asyrýǵa belsendi úles qosyp keledi. Bul názik jandardyń elimizdiń damýy jolyndaǵy orny qandaı? Osy oraıda QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstan strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń aǵa sarapshysy Qýanysh Saılaý pikir bildirdi.
«Áıelderdiń elimizdegi róli kóshpendi qoǵamdardyń egalıtarlyq qurylysynan bastama alyp, 20 ǵ. genderlik tepe-teńdikti qamtamasyz etý sharalarymen jalǵasyp, búgingi kúni de erekshe ári mańyzdy orynǵa ıe. Táýelsiz Qazaqstannyń damýyna úles qosqan áıelderdiń rólin kez kelgen saladan baıqaýǵa bolady jáne eldiń órkendeýin tek áıelderdiń zor eńbegin eskere otyryp qana elestetýge bolady. Bir maqalamen biz Qazaqstannyń damýyna jáne onyń órkendeýine atsalysqan áıelderdiń bárin qamtıtyndaı múmkindigimiz joq, ol úshin tipti bir kitaptyń kólemi de jetkiliksiz bolar. Osyǵan oraı, tórt mańyzdy saladaǵy ataqty áıelderdiń qosqan úlesterine shaǵyn taldaý jasaýǵa tyrysaıyq: ǵylym, qoǵam-saıasat, sport jáne óner», - dedi Q. Saılaý.
Onyń aıtýynsha, ǵylymdaǵy áıelderdiń úlesi jyl saıyn artyp keledi. Keıbiri, ıaǵnı medıtsına, áleýmettik-gýmanıtarlyq jáne jaratylystaný baǵyttarynda ǵylymı qyzmetkerlerdiń 50 paıyzdan astamy – áıel. 2023 jyly ǵylym doktory ataǵyna ıe bolǵan áıelder sany ótken jyldarǵa qaraǵanda ósip, 714-ke jetti. Ǵylymı dárejelermen shektelmeı, basqarýshy rólderinde de áıel ǵalymdardyń sany artyp jatyr. Sondyqtan da (basqa salalarǵa qaraǵanda) ǵylym salasynda tanymal ári zor úles qosqan jeke tulǵalardy tańdaý ábden qıyn.
«Qazaqstan ǵalymynyń bastamasynda turǵan tulǵalardyń arasynda Ulttyq ǵylym akademııasyn basqarǵan tuńǵysh áıel, molekýlalyq jáne medıtsınalyq genetıka, etno jáne paleogenomıka, ǵaryshtyq bıologııa jáne bıotehnologııa salalaryna zor úles qosqan Naǵıma Aıthojınany jáne monokrıstaldardy ıadrolyq reaktsııalardaǵy kóleńkeli effektini ashyp zerttegen fızık ǵalym Bella Ahmetovany ataýǵa bolady. Qazirgi kezde ataqty bıolog, QazVac vaktsınanyń damý jobasyna jetekshi bolǵan jáne Naǵıma Aıthojınanyń isin jalǵastyryp Ulttyq ǵylym akademııasyna basshy bolǵan Kúnsulý Zakarııanyń orny erekshe.Jalpy, ǵylymı jańalyq ashqan hanymdar az emes. Máselen, 30-dan astan patenti bar jaratylystanýshy Marııam Alımardanova, ıadrolyq qarýlardy synaý saldaryn zertteıtin medıtsınalyq ǵylymdar ókili Madına Madıeva, gastroenterologııa baǵytynda eleýli eńbek atqaryp jatqan Almagúl Kúzgibekova, qazaq dástúrlerin zerdelegen mádenıettanýshy Zıra Naýryzbaeva sekildi ǵalymdar ulttyq ǵylymdy ilgeriletýmen qatar, bolashaq urpaqqa da úlgi bolyp jatyr», - dedi sarapshy.
Atap aıtqanda, Qazaqstannyń damýyna at salysyp, adal eńbek atqaryp júrgen hanymdar az bolmaǵan. Máselen, táýelsiz Qazaqstannyń bastapqy kezeńinde eńbek sińirgen saıasatkerlerdiń biri – elshi hanym, Qazaqstannyń BUU janyndaǵy turaqty ókili jáne kóptegen nagradalar ıesi Aqmaral Arystanbekovany atap ótken jón. Sonymen qatar, BUU janyndaǵy turaqty ókili qyzmetin Birǵanym Áıtimova da atqarǵan bolatyn.
«Kóshbasshy hanymdar arasynda oblys deńgeıinde ákim laýazymyna alǵash ıe bolǵan Gúlshara Ábdiqalyqovanyń orny erekshe. Jalpy, túrli deńgeıde ákim bolyp qyzmet atqaryp júrgen áıelderdiń úlesi artyp keledi jáne aýyl men aýdandyq deńgeıde saılaýda úmitker retinde qatysý jaǵynan da áıelder belsendilik tanytyp jatyr. Ár deńgeıde áıel ákimderdiń sany ósken saıyn, jaqsy úlgi retinde áıel ákimder ornyqqan saıyn bul laýazymǵa umtylatyn basqa da úmitkerler sany ósedi. Qazirdiń ózinde memleketke adal qyzmet etip júrgen kóptegen saıasatkerlerdi ataýǵa bolady. Olardyń arasynda sarapshylar jumysyn joǵary baǵalaıtyn Joǵary aýdıtorlyq palatanyń tóraǵasy Natalıa Godýnova, adam quqyqtaryn qorǵaýda eńbek atqarǵan jáne byltyrdan beri Konstıtýtsııalyq sotqa basshy bolǵan Elvıra Ázimova, sondaı-aq Májiliste jemisti jumys istep otyrǵan Aıgúl Quspan, Dánııa Espaeva, Juldyz Súleımenova sekildi áıel depýtattar, Úkimet quramyna engen Tamara Dúısenova, Aıda Balaeva, Svetlana Jaqypova men Aqmaral Álnazarova sekildi áıel mınıstrler bar. Osylaısha, bıliktiń barlyq tarmaqtarynda (atqarýshy, zań shyǵarýshy men sot) áıelderdiń qatysýy qamtamasyz etilip jatyr», - dedi Qýanysh Saılaý.
Munymen qosa sarapshy álemdik sport alańdarynda jetistikke jetip, memlekettiń atyn shyǵaryp, Qazaqstan rámizderin dúnıejúzine tanymal qylǵan názik jandar az emes ekenin aıtty. Osy jolda áıelder asa zor úles qosyp, sporttyń damýyna sebepshi boldy.
«Otandyq sportta jetistikter az emes. Jeńil atletıka juldyzy, Sıdneıdegi Jazǵy Olımpıadada altynǵa ıe bolǵan Olga Shıshıgına týraly barshamyz bilemiz. Áıelder arasynda Qysqy oıyndardyń júldegerin de ataǵan jón, ıaǵnı Lıýdmıla Prokasheva bul salada eleýli jetistikke jetti. Bir emes, úsh Olımpıadadan medalmen qaıtyp kelgen Olga Rypakovanyń da qazaqstandyq jeńil atletıkadaǵy rólin atap ótýge bolady. Olımpıadaǵa qatysqan barlyq sportsmender bıik shyńdardy baǵyndyryp, onymen shektelmeı, sport federatsııalaryn basqaryp, sport ortalyqtaryn ashyp, onyń balalar men jastardyń qatysýyna septigin tıgizdi.
Olımpıadamen qatar Qazaqstan áıelderiniń sońǵy jyldarda shahmat pen tennıstegi jetistikterin atap ótýimiz kerek. Dınara Sadýaqasova, Bıbısara Asaýbaeva men Jansaıa Ábdimálik – aq-qara taqtaly oıynnyń memlekettik emes, álemdik deńgeıde aty shyqqan sheberleri, halyqaralyq reıtıngilerdiń kóshbasshylary. Olar da óz sportynyń Qazaqstanda tanymal bolýyna at salysyp jatyr. Al halyqaralyq saıystar pen reıtıngilerde Elena Rybakınanyń tabystaryn kórgen qazaqstandyqtar tennıs sportyna belsendi túrde kóńil aýdara bastady», - dedi QSZI mamany.
Qazaq óner sahnasyn álemdik deńgeıde dańqy shyqqan Bıbigúl Tólegenova nemese Qazaqstannyń halyq ártisi, esimi ár qazaqstandyqqa málim Roza Baǵlanova sekildi tulǵalarsyz elestetý múmkin emes.
«Qazirgi kezde halyqaralyq sahnalarda ónerin kórsetken opera ánshisi Zarına Altynbaeva men Marııa Mýdrıak jáne Astana Opera teatrynyń baletmeısteri Altynaı Asylmuratova sekildi talantty názik jandardyń arqasynda opera men balet óneri tabysty jalǵasyn taýyp jatyr. Kınematografta ataqty rejısser Darıǵa Tinálınanyń izbasarlary arasynda Sharıpa Orazbaeva sekildi tulǵalar halyqaralyq kınofestıvaldarda Qazaqstannyń kınosy kórermenniń ǵana emes, krıtıkterdiń nazaryna túsip jatqanyn jáne mańyzdy máselelerdi kótere alatynyn kórsetedi», - dedi sarapshy.
