Qazaqstandyq parlamentarızmdi qalyptastyryp, damytýda Elbasy eńbegi eren - Halyqaralyq konferentsııa

ASTANA. 26 qarasha. QazAqparat - Búgin Astanada «Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti - Elbasy N.Nazar­­baev­tyń Qazaqstanda par­lamentarızmniń qa­lyp­tasýyndaǵy róli» atty taqyrypty qamtyǵan halyqaralyq konferentsııa bolyp ótti. Qazaqstandyq parlamentshilerden bólek, Vengrııa, Germanııa, Qyrǵyzstan, Reseıden jáne Túrkııa sarapshylary men ǵalymdary, depýtattar, dıplomatııalyq korpýs ókilderi qatysyp, Tuńǵysh Prezıdent kúni qarsańynda uıymdastyrylǵan sharaǵa oraı óz pikirlerin ortaǵa salǵan bolatyn.

Bıyl ekinshi ret atalyp ótilgeli turǵan mereıli merekege oraılastyryla uıymdastyrylǵan alqaly jıynda Tuńǵysh Prezıdenttiń tulǵalyq qasıetterine barynsha mán berildi. Máselen, Májilis spı­keri Nurlan Nyǵmatý­lın kirispe sózin Tuńǵysh Prezı­dent kú­nine qatysty pikiri­men bastady. «Bizdiń egemen elimizdiń árbir jetistikteri, eń aldymen, Tuńǵysh Prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń atymen tikeleı baılanysty. Sebebi Elbasynyń batyl qadamdary men eren erlikteriniń arqasynda Qazaqstan barlyq qıyndyqty jeńip, búkil álem tanyǵan abyroıly memleketke aınaldy», - dedi spıker. Sondaı-aq Májilis Tóraǵasy Elbasynyń ıdeıalary men maqsattarynyń qazaqstandyq ómir saltynyń negizin qalap, barlyq qazaqstandyqtar úshin jalpyulttyq qundylyqtarǵa aınalǵanyn tilge tıek etti. «Sondyqtan da tuńǵysh Prezıdent kúni barsha qazaqstandyqtardy Elbasynyń qasyna biriktiretin taǵy bir búkil halyqtyq mártebeli mereke bolyp tabylady»,- dedi Májilis Tóraǵasy. So­ny­men qatar Nurlan Zaırollauly Elba­sy­nyń osy jyldar ishinde álem nazaryn aýdarǵan túbegeıli reformalardy júzege asyr­ǵa­nyna, úlken jeńisteri arqyly halyq­aralyq saıası jáne tarıhı tulǵaǵa aınal­ǵanyna erekshe toqtaldy. «Ózderińizge belgili, 1991 jyldyń 1 jeltoqsanynda jalpyhalyqtyq saılaýda Qazaqstan halqy bir aýyzdan óziniń Tuńǵysh Prezıdentin saılady. Sózsiz Táýelsiz Qazaqstan memlekettiginiń qalyptasýynda, onyń memlekettik damýynda, halyqaarlyq bedeliniń artýynda Elbasy N. Nazarbaevtyń tarıhı róli zor. Qazaqstandaǵy prezıdenttik ınstıtýttyń qalyptasýyna demokratııalyq saıası júıe úshin mańyzdy qadam boldy. Memleket basshysynyń aıqyndaǵan strategııalyq baǵdarynyń nátıjesinde elimiz qol jetkizgen barlyq jetistikterdi eskere kelip, Qazaqstan Parlamenti Táýelsizdiktiń 20 jyldyǵynyń qarsańynda 2011 jyly 1 jeltoqsandy Tuńǵysh Prezıdent kúni retinde belgileıtin zań qabyldady. Búgin bul kún jalpyulttyq merekege aınalyp keledi», - dedi Nurlan Nyǵmatýlın. Sóz arasynda Májilis spıkeri Qazaqstandaǵy parlamentarızmniń qalyptasý joldaryna da nazar aýdardy. Onyń aıtýynsha, Táýelsizdiktiń alǵashqy kúninen bastap Nursultan Nazarbaev ulttyq memlekettilikti qurý men damytý úshin zańnamalyq bıliktiń róli men yqpalyn kúsheıtý qajettigin basa aıtqan bolatyn. Al el ómirindegi jańarý men keleli keleshekke betburys 1995 jyly referendým nátıjesinde qabyldanǵan jańa Konstıtýtsııamen tikeleı baılanysty. Dál osy negizgi zańda alǵash ret «parlament» túsinigi resmı bekitilip, onyń zańnamalyq qyzmetterdi júzege asyratyn elimizdiń joǵary zań shyǵarýshy organy bolyp tabylatyndyǵy anyq aıtyldy. «Shyn máninde Qazaqstan eki palataly parlamenttik júıege tańdaý jasaǵan keńestik kezeńnen keıingi alǵashqy ýnıtarly memleket boldy. Al osy qos palataly parlamenttik júıege ótý zań shyǵarmashylyq úderisiniń tıimdiligi men yqpaldylyǵyn arttyryp qana qoımaı, sondaı- aq, Qazaqstanda demokratııa ornatýdyń taǵy bir qadamyna aınaldy», - dedi N. Nyǵmatýlın. Onyń aıtýynsha, Elbasy Nursultan Nazarbaev bastamashy bolyp tabylatyn 2007 jylǵy konstıtýtsııalyq reforma Qazaqstanda parlamentarızmdi damytýdyń zańdy jalǵasy bolyp tabylady. Bul reforma nátıjesinde saılaýshylar jekelegen úmitkerlerge emes, partııalyq baǵdarlamalarǵa daýys berý múmkindigine ıe bolǵany belgili. Sonymen qatar, konstıtýtsııalyq reforma aıasyndaǵy basty jańalyqtarynyń biri Qazaqstan halqy Assambleıasyna elimizdiń qoǵamdyq-saıası ómirinde túrli etnostardyń ókildikterin qamtamasyz etetin uıym retinde konstıtýtsııalyq mártebe berilýi boldy. «Qazaqstan Parlamenti Joǵarǵy Keńesten eki palataly kásibı zańnamalyq organǵa deıingi kúrdeli joldan ótti. Parlamentarızmniń qazaqstandyq úlgisi óziniń tıimdi zań shyǵarmashylyq qyzmeti arqyly memlekettiń ekonomıkalyq órkendeýine, qoǵamdyq-saıası turaqtylyqty nyǵaıtýǵa, ulttyq kelisim men beıbitshilikti saqtaýǵa qabiletti ekenin dáleldedi»,- dedi Májilis spıkeri Nurlan Nyǵmatýlın. Sonymen qatar, sóz arasynda spıker búgingi parlamentarızmniń damý dańǵylyna da kóz júgirtti. Onyń aıtýynsha, kóppartııaly Parlamentti qalyptastyrý Qazaqstannyń demokratııa jolyndaǵy taǵy bir naqty qadamynyń kórsetkishi. Bul rette Nurlan Nyǵmatýlın Parlamenttiń qazirgi quramy týraly baıandaı kelip, zań shyǵarýshy organnyń Elbasynyń strategııasyn júzege asyrý jolyndaǵy syndarly jumysyna da toqtaldy. «Árıne, barlyq parlamentarııler ózderiniń saıası baǵdarlamalarynyń negizgi baǵyttaryn ustanady. Alaıda, partııalyq quramy men ıdeologııalyq alýandyqtarǵa qaramastan, Parlament ókilderi demokratııalyq rásimder negizinde ózara tıimdi is-qımyl jasaıtyndyǵyn kórsete bildi. Eń bastysy eki palata depýtattary da memleket pen halyqtyń múddesi jolynda sheshimder ázirlep, qabyldaıdy. Bul Qazaqstannyń zamanaýı saıası tájirıbesinde demokratııa mádenıetiniń negizgi qundylyqtaryn basshylyqqa alatyndyǵynyń aıshyqty belgisi», - dedi N. Nyǵmatýlın. Sonymen qatar, konferentsııa barysynda spıker qazirgi parlamenttik qyzmettiń negizgi baǵyttaryna da toqtalyp, bunyń eń aldymen Elbasy aıqyndaǵan «Qazaqstan - 2050» strategııasyn zań jaǵynan qamtamasyz etýge baǵdarlanǵanyn jetkizdi. Bul rette Májilis Tóraǵasy Elbasy baǵdary aıasynda qazirdiń ózinde jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytý, memlekettik basqarý organdary arasyndaǵy ókilettikterdiń arajigin ajyratý sekildi mańyzdy qujattar qabyldanǵanyn, memlekettik qyzmetterdi jetildirý jumystary atqarylyp, Kásipkerlerdiń ulttyq palatasyn qurýǵa zańdyq negizder qalanǵanyna toqtaldy. Budan bólek, zaman údesinen shyǵatyn salyqtyq jáne bıýdjettik kodeksterge ózgerister engizý máseleleri boıynsha zańdar da qabyldandy. «Búgingi kúni Qylmystyq, Qylmystyq is júrgizý, Qylmystyq-atqarýshylyq kodekster, ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeks, sondaı-aq, kásipodaqtar týraly, menshiktik quqyqty qorǵaýdy kúsheıtý, Sot sheshimderiniń júıesin jetildirý syndy mańyzdy zań jobalary jumysqa alyndy. Jalpy alǵanda, Parlament óziniń 20 jyldan astam qyzmetinde 2132 zań qabyldady. Olardyń qatarynda 3 konstıtýtsııalyq zań, 17 kodeks jáne 872 halyqaralyq sharttardy ratıfıkatsııalaý týraly zańdar bar. Orta eseppen alǵanda, bir shaqyrylym 500-ge jýyq zań qabyldady», - dedi spıker N.Nyǵmatýlın. Alqaly jıyn barysynda sheteldik sarapshylar da óz pikirlerin ortaǵa salyp, qazaqstandyq damý men osy dańǵyldyń qalyptasýyna Tuńǵysh Prezıdenttiń atqarǵan róline de erekshe mańyz berdi. Máselen, Germanııa Býndestagynyń depýtaty Karın Shtrents Táýelsizdik jyldarynda Qazaqstan qol jetkizgen jetistikterine joǵary baǵa berdi. «Tipti álemniń eshbir elinde Qazaqstan sekildi jetistikke qol jetken joq dese de bolady. Bul el qazir asa qarqyndy damyp keledi. Sonymen qatar, Qazaqstan halyqaralyq qaýymdastyqtyń jaýapkershilikti múshesi, álemdik arenada senimge ıe bolǵan memleket. Bundaı deńgeıde Tuńǵysh Prezıdent N. Nazarbaevtyń kóregen saıasaty arqasynda qol jetkenin de umytpaýymyz kerek. Qazaqstan - Ortalyq Azııa óńirindegi basym ról atqaratyn, sonymen qatar osy óńirdegi turaqtylyqtyń zákiri sanalatyn el», - dedi nemis depýtaty. Al Reseı Memlekettik dýmasynyń depýtaty Oleg Savchenko memleket ómirinde aıryqsha oryn alatyn qazaqstandyq saıası jáne konstıtýtsııalyq ınstıtýttardyń qalyptasýyna Elbasy N. Nazarbaev aıryqsha eńbek sińirgenin alǵa tartady. «Jalpy N.Nazarbaev óziniń búkil saıası karerasynda ózine tán dara damý dańǵylymen júrý quqyǵyn satylap ári tıimdi júzege asyryp kele jatqan búgingi zamannyń sanaýly memleket qaıratkerleriniń biri. Dál osy jolda memlekettik qurylys formýlasy, tıimdi ekonomıka men demokratııa qundylyqtary sekildi dúnıeler ulttyq kelisim, birlik pen turaqtylyq formýlasymen bite qaınasyp sátti damý ústinde dep sanaımyn», - deıdi ol. Sol sekildi Túrkııa Respýblıkasy parlamenti - Uly Ulttyq jıynynyń depýtaty Safı Ismaıl N.Nazarbaevtyń ozyq kóshbasshylyǵynyń arqasynda búginde Qazaqstan halyqaralyq arenada mańyzdy saıası-mádenı rólge ıe bolǵanyn aıtady. Onyń sózine qaraǵanda, qazirgi Qazaqstan túrkiniń ǵana emes, búkil álemniń jarqyn juldyzy bolyp qalyptasýǵa nyq qadamdar jasap jatyr. «Memlekettikti qalyptastyrýshy bas arhıtektor Nursultan Nazarbaev - Qazaqstannyń ǵana emes, búkil túrkitildes álemniń jalpyǵa moıyndalǵan kóshbasshysy hám aqsaqaly. Elbasy N. Nazarbaev - túrki áleminiń jasampazdyǵynyń úlgisi. Men Tuńǵysh Prezıdenttiń tulǵalyq qasıetin Qazaqstan jetistikteriniń eń basty faktorlarynyń biri retinde sanaımyn. Elbasy - bizdiń elderimizdiń jańa tarıhyndaǵy zamanaýı dáýirdiń sımvoly. Qazaqstan Prezıdenti búkil túrki jurty úshin jasampazdyq úlgisiniń jarqyn beınesi bola alady», - dedi túrkııalyq depýtat.