Qazaqstandyq ǵalymdar kómirden gaz almaq
«Qazaqstan kómir kenderine óte baı. Qazir elimizde 126 kómir kesheni jumys isteıdi. Jylyna 100 mıllıondaı kómir óndirip, onyń 30 mln tonnasyn eksportqa jiberemiz. Jyldan-jylǵa kómir óndirý kólemi qysqarý ústinde. Kómir sapasynyń nashar bolýy, onyń qorshaǵan ortaǵa tıgizer áseriniń kóp bolýy sebebinen óńdeýdiń jańa tehnologııasy qajet. Kómirdiń ár tonnasynan qansha energııa alsaq, sonshama kólemde biz qorshaǵan ortany lastaımyz. Sondyqtan qazirgi kezdegi mańyzdy másele kómir kenishterin ıgerý úshin tehnologııalar kerek. Eger kómirdiń quramyndaǵy sýtegini 14 paıyzǵa jetkizer bolsaq, onda kómir suıylady. Osylaısha odan gaz alýǵa bolady», - dedi ǵalym.
Sonymen qatar ol kómirden gaz alý jobasyna qatysty keńinen toqtalyp ótti.
«Bul jobamen aınalysqanyma biraz jyl boldy. Endi atalǵan tehnologııanyń ereksheligine toqtalaıyn. Biz kómirdi jaǵý arqyly odan gaz alamyz. Bul protsess gazıfıkator quralynda júrgiziledi. ıAǵnı, kómirdi gazıfıkatorda jaǵamyz ári ondaǵy otteginiń mólsherin baqylap, biz «janǵysh gazdy» alamyz. Ol - kómirdiń totyǵynan jáne sýteginen turady. Bir másele - janǵysh gazdardyń qýattylyǵy. Árıne, tabıǵı gazǵa qaraǵanda kómirden alynǵan gazdyń janý qýaty azdaý. Biraq janǵysh gazdan jylý alýǵa, ony kúndelikti turmystyq qajettilikke paıdalanýǵa bolady. Bul joba ekologııalyq jaǵynan tıimdi. Gazıfıkator degenimiz - reaktor. Tsesternaǵa uqsaıdy. Biraq oǵan kómir salynady. Astynan aýa jiberiledi. Aýa sýdyń býyn aıdaıdy. Osylaısha kómir janady. Sosyn janǵysh gaz paıda bolady. Bul - avtotermııalyq protsess», - dedi Ermaǵambet.
Onyń aıtýynsha, bul joba Baıanaýyl aýdanynda júzege asyrý kózdelýde. Óıtkeni osy aýdanǵa qarasty Maıkóbe kenishiniń kómirinen gaz alýǵa bolady.
«Jobanyń qunyn biz áli eseptegen joqpyz, esepteý ústindemiz. Tıimdi bolatynyna senemin. Joba iske assa Baıanaýyl, Toraıǵyr aýyldaryn jáne Maıqaıyń kentin kómirdi óńdeý arqyly alynǵan gazben qamtamasyz etýge bolady. Bul jobamyzdy Pavlodar oblysynyń ákimdigine usyndyq. Jobany júzege asyrý ákimdiktiń quzyrynda. Sondaı-aq, qarajatqa da baılanysty. Qazirgi tańda barlyǵy tabıǵı gazdy paıdalaný kerek deıdi. Biraq tabıǵı gazdy Batys Qazaqstannan alyp kelý kerek. Ol úshin gaz qubyryn júrgizý qajettigin týyndaıdy. 1 myń shaqyrym qubyrǵa, mysaly, Astana, Kókshetaý, Petropavl qalalaryn gazben qamtamasyz etý úshin 1 trln teńge ketedi. Bul qomaqty qarjy. Sondyqtan óńirlerdi damytý úshin jańa ınnovatsııalyq jobalar kerek», - dedi hımııa ǵylymdarynyń doktory.
