Qazaqstandyq jastardyń shetelde oqýǵa múmkindigi kóp – sarapshy pikiri
ASTANA. KAZINFORM — Qazaqstanda bıyl 10 sheteldik ýnıversıtettiń fılıaly ashylady. Bul týraly Jibek Joly arnasynyń «Búgin LIVE» baǵdarlamasynda Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek aıtqan edi.
«Qazaqstanda akademııalyq jáne zertteýshi hab qurý – maqsat» dedi mınıstr. Jastar bilimge umtylǵan zamanda álemniń úzdik joǵary oqý oryndary qandaı granttar usynyp otyr? Sarapshy maman jaýap berdi.
– Álemniń úzdik ýnıversıtetteri usynatyn granttarǵa qazaqstandyq jastardyń qol jetkizý múmkindigi óte joǵary. Sheteldiń joǵary oqý oryndary men memleketter tarapynan bólinetin granttar bar. Mysaly, memleketaralyq kelisimshart boıynsha Túrkııa Respýblıkasy jyl saıyn qazaqstandyq jastarǵa 200-den astam grant bóledi. Bul grant tek oqýdyń qarajatyn ǵana emes, shákirtaqyny, jatyn oryndy, medıtsınalyq saqtandyrýdy jáne ushý bıletterin de qamtıdy. Tanymaldyǵy jaǵynan ekinshi orynda Vengrııanyń Stipendium Hungaricum baǵdarlamasy tur. Bul baǵdarlama qazaqstandyq azamattarǵa jyl saıyn 250 grant bóledi. Vengrııada bakalavrıat, magıstratýra jáne doktorantýra boıynsha oqýǵa bolady, - deıdi Alma Qojan «Búgin LIVE» baǵdarlamasyna bergen suhbatynda.
Stýdııa qonaǵy ózge de kvotalarǵa toqtaldy.
– Sonymen qatar Italııa sııaqty eýropalyq elder de qazaqstandyq jastarǵa kóptegen kvota qarastyrady. Máselen, Italııada eger otbasynyń jyldyq tabysy 12 myń eýrodan tómen bolsa, stýdentterge jeńildikter qarastyrylǵan, keı jaǵdaıda tegin oqýǵa múmkindik bar. Buǵan qosa jylyna 7 myń eýro kóleminde shákirtaqy taǵaıyndalýy múmkin. Al Japonııa eli buryn tek 12 jyldyq bilimnen keıin qabyldasa, qazir 11-synypty bitirgen túlekterge de múmkindik berip jatyr, - deıdi bilim salasyndaǵy sarapshy.
Alma Qojan sheteldik grantqa qol jetkizý úshin ne isteý keregin aıtty.
– Kópshilik grant utyp alý úshin oqýshynyń baǵalary óte joǵary bolýy qajet dep oılaıdy. Alaıda bastysy – talapkerdiń yntasy. Ýnıversıtetter men sarapshylar motıvatsııalyq hatqa erekshe mán beredi. Óıtkeni basty suraq: «Sen ne úshin osy oqý ornyna barǵyń keledi?». Oqýshy óziniń tańdaǵan mamandyǵyn ne sebepti tańdaǵanyn, bolashaqtaǵy josparyn naqty kórsete alýy tıis. Jáı ǵana «shetelde oqyǵym keledi» degen jaýap qabyldanbaıdy, - deıdi ol.
Al qazaqstandyq jastar sheteldik granttardy utý úshin tyńǵylyqty daıyndalatyn kórinedi.
– Qazaqstandyq oqýshylar bul turǵyda jaqsy daıyndalady. Qazir IELTS-ke daıyndyq mektep kezinen bastalady. Bakalavrıatqa túsý úshin eń tómengi IELTS baly – 5,5. Ýnıversıtetterdiń 50-60 paıyzy talapkerdiń baǵalaryna qaraıdy, al qalǵany motıvatsııasyna jáne jetistikterine baılanysty. Halyqaralyq olımpıadalardan alǵan júldeler de artyqshylyq bolyp sanalady. Alaıda, yntasyn dáleldeı almaǵandyqtan, oqýshylardyń 50 paıyzdan astamy óte almaı qalady. Komıssııa ókilderiniń aıtýynsha, talapkerdiń yntasyn anyqtaý úshin nebári eki mınýt jetkilikti. Mysaly, «Nelikten Túrkııaǵa túskiń keledi?» degen suraqqa talapker alǵashqy eki-úsh sóıleminde naqty ári shynaıy jaýap bere alsa, onyń yntasy kórinedi, - deıdi maman.
Bilim salasyndaǵy sarapshy suranysqa ıe mamandyqtardy da tizip shyqty.
– Qazirgi tańda álemde IT salasy qarqyndy damyp jatyr. Injenerııaǵa da suranys joǵary. Mehanıkalyq, elektrlik, Software Engineering, Computer Engineering mamandyqtary qajet. Sonymen qatar agroındýstrııa men agroınjenerııa salasy da bolashaqta qarqyndy damıdy, - deıdi ol.
Stýdııa qonaǵy talapkerlerge mamandyq tańdaý úshin birneshe máseleni eskerý kerektigin jetkizdi.
– Kóptegen oqýshylar «matematıkadan nemese fızıkadan álsizbin, sondyqtan bıznes menedjment ne halyqaralyq qatynastardy tańdaımyn» dep aıtyp jatady. Biraq mamandyqty tańdaǵanda keleshekke qaraý mańyzdy. Eń bastysy – naqty maqsattyń bolýy. Eger maqsat aıqyn bolsa, kez kelgen sala boıynsha grant alýǵa múmkindik bar, - deıdi sarapshy.
Maman qazaqstandyq jáne sheteldik dıplomnyń aıyrmashylyǵyn da aıtty.
– Sheteldik grant ıegerleri oqýyn aıaqtaǵannan keıin elge qaıtyp kelýge mindetti emes. Olar taǵylymdamadan ótýge, ári qaraı bilimin jalǵastyrýǵa nemese jumys isteýge óz betinshe sheshim qabyldaıdy. Qazaqstandyq dıplomy bar túlek pen sheteldik dıplomy bar túlek birdeı qarastyrylady. Eger túlek qosymsha taǵylymdamadan ótpese nemese belgili bir salada sarapshylyq deńgeıi bolmasa, ol tek ýnıversıtet túlegi bolyp qala beredi. Aıyrmashylyq – shetelde oqyǵandar til biledi jáne jańa ortaǵa tez beıimdeledi, - deıdi Alma Qojan.
Stýdııa qonaǵy qazaqstandyq jastardyń talpynysyna joǵary baǵa berdi.
– Qazaqstandyq mektepterdiń deńgeıi joǵary bolǵandyqtan, túlekter sheteldik básekege jaqsy daıyndalady. Bizdiń jastarymyz 9-synyptan bastap daıyndala bastaıdy. Bul – maqtanysh, sebebi Eýropada kóptegen jastar mektepti bitirgen soń birden jumysqa ketýdi jón kóredi. Kóp elde stýdentterge shákirtaqy qarastyrylmaǵan. Sondyqtan stýdentter bir jyldan keıin 20 saǵattyq jumys isteý ruqsatymen ózderin qamtamasyz etedi. Al memleketaralyq granttar aıasynda shákirtaqy beriledi. Sonymen qatar túrli qorlar tarapynan da granttar bar. Qazaqstandyq jastar kóbine qymbat emes ýnıversıtetterge de túsip júr, - dep túıindedi ol.
Aıta keteıik, bıylǵy oqý jylynda 93 myńnan astam bilim granty bólindi.