Qazaqstandaǵy úkimettik emes uıymdar ózindik damý baǵyty, ustanǵan maqsaty bar irgeli qaýym
Bұl demokratııalyқ elderge қoıylatyn basty talap. Azamattyқ қoғam memleket tarapynan қoldaý taýyp, үkimettik emes ұıym өkilderi elde bolyp jatқan kez-kelgen protsesterge emin-erkin aralasyp nemese oғan өzindik үlesin қosa alatyn jaғdaıғa jetken kezde ғana azamattyқ қoғam қalyptasty deýge tolyқ negiz bar. Jalpy azamattyқ қoғam ұғymynyң anyқtamasy jeke tұlғanyң negizgi құқyқtary men erkindikterin zaң jүzinde қamtamasyz ete alatyn jәne saıası қorғalatyn, memleketten tys қatynastar salasy, үılesimdi damyғan қoғam degendi bildiredi eken. Endeshe demokratııalyқ damý baғytyn ұstanyp otyrғan Қazaқstanda azamattyқ қoғam tolyқ ornyқty dep aıta alamyz ba?
Ekonomıkasy damyғan Batys elderinde memlekettik maңyzy bar қoғamdyқ jұmystardyң teң jartysyn, tipti basym bөligin үkimettik emes ұıymdar atқarady eken. Al bizde әzirge үkimetik emes sektor memlekettik maңyzdy mәselelerdiң basym bөligin jүzege asyryp otyr dep aıta almaspyz. Үkimettik emes sektorda batystyң damyғan elderindegi kөrsetkishterge jetý үshin bizge әli қyrýar sharýa atқarý қajet sııaқty. Degenmen azamattyқ қoғam қalyptastyrýda memleket «aýyzdy қý shөppen sүrtip otyr» deýge taғy bolmaıdy. Өıtkeni bұl maқsatta elimiz tәýelsizdigin alғan jyldardan bergi atқarylғan is bүgin jap-jaқsy nәtıjesin berip otyr.
Jalpy azamattyқ қoғam ınstıtýttary elimiz tәýelsizdigin alғanғa deıin de, odan keıin de jұmys istep keledi. Al tәýelsizdiktiң alғashқy jyldarymen salystyrғanda olar san jaғynan da, sapa jaғynan da edәýir өsti. Aıtalyқ 1990 jyldardyң basynda Қazaқstanda 300 ben 400-diң arasynda үkimettik emes ұıymdar bolsa, keıingi jyldary olardyң sany 5 myңғa jýyқtaғan jәne atalmysh ұıymdarғa mүshe adamdar sany da kүn sanap artyp keledi. Olar kөterip jүrgen nemese aınalysyp jүrgen mәseleler de aýқymdy. Mysaly, үkimettik emes ұıymdardyң biri mүmkindigi shekteýli jandardyң mұңyn mұңdasa, endigi bireýleri zeınetkerler men tұtynýshylardyң joғyn joқtaıdy. Sondaı-aқ azamattyқ қoғamdy қalyptastyryp, ekologııa, әleýmettik saladaғy mәselelermen aınalysyp jүrgen ұıymdar da barshylyқ. Қoryta aıtқanda, Қazaқstandaғy үkimettik emes sektor osy ýaқytta bılik pen halyқ arasyndaғy baılanys қyzmetin atқaratyn, kөpshiliktiң talap-tilekterin joғaryғa jetkize alatyn irgeli ұıymғa aınaldy. Osyғan oraı қazir olar tarapynan atқarylyp jatқan jәne atқarylýy tıis mәseleler jeterlik. Eң bastysy, үkimettik emes ұıymdar өzara aýyzbirshilikte, yntymaқtasa jұmys istese bolғany. Bұlaı deıtinimiz, Қazaқstannnyң azamattyқ alıansynyң tөraıymy, Mәjilis depýtaty Aıgүl Soloveva aқparat құraldarynyң birine bergen sұhbatynda «үkimettik emes ұıymdar birlese қyzmet etken jaғdaıda үlken қoғamdyқ kүshke aınalyp, nәtıjeli jұmystar atқara alady» dep atap өtken edi. Depýtattyң sөzinshe, elde biri Үkimetten, endi bireýleri halyқaralyқ ұıymdardan granttar men tүrli kөlemde қarjy alyp, өz betterinshe jұmys istep jatқan ұıymdar jeterlik. Әrıne olardyң isterine sәttilik. Degenmen «jұmyla kөtergen jүk jeңil» ekendigin olardyң da biraýyқ eskergenderi jөn bolar edi. Jalpy azamattyқ қoғamғa қatysty eldegi jaғdaıdyң bұlaısha sıpat alýy Memleket basshysy Nұrsұltan Nazarbaevtyң elde jүrgizip otyrғan sarabdal saıasatynyң nәtıjesi.
Қazaқstan Prezıdentiniң bastamasymen dүnıege kelgen Azamattyқ forým bүginde үkimettik emes ұıymdardyң birlesip, ortaқ problemalaryn talқylaýғa arnalғan alaң jәne ol үkimettik emes sektordyң damýyna yқpal etip otyrғan irgeli sharalardyң biregeıi. Aғymdaғy jyldyң қazan aıynda Қazaқstannyң azamattyқ alıansy atalғan jıyndy tөrtinshi ret өtkizbek. Forýmnyң osyғan deıin ұıymdastyrylғan basқosýlarynda үkimettik emes sektordyң damýyna yқpal etken үlken jұmystardyң atқarylғandyғy belgili. Atap aıtқanda alғashқy forýmғa Elbasynyң өzi bastamashy bolyp, onda elde үkimettik emes ұıymdardyң bar ekendigin jәne olardyң қoldaýshylarynyң da jetkilikti ekendigi aıқyn boldy. ıAғnı қoғam өkilderiniң үkimettik emes sektorғa degen senimi, olarғa degen қyzyғýshylyғy paıda bola bastady. Sondaı-aқ alғashқy forým elimizde bılik pen bıznes arasynda da baılanys bar ekendigin dәleldep bergen jıyn boldy.
Ekinshi forým bұdan da nәtıjeli, jemisti boldy. Onda 500-den astam үkimetttik emes ұıymdardyң basyn biriktiretin Қazaқstannyң azamattyқ alıansy құryldy. Sondaı-aқ osy jıynda azamattyқ қoғamdy damytýdyң tұjyrymdamasy қabyldanyp, ony Memleket basshysy bekitti. Bұl құjatty jүzege asyrý jospary da қabyldandy. Osy oraıda aıta ketetin mәsele, үkimettik emes ұıymdar osy ýaқytta belgilengen jospar boıynsha atalmysh tұjyrymdamanyң birinshi kezeңin jүzege asyryp ta үlgerdi. Osy baғyttaғy jұmystardyң nәtıjesinde үkimettik emes ұıymdar bүginde өzindik damý baғyty, ұstanғan maқsaty bar, el өmirindegi birshama mәselelerdiң sheshilýine ұıytқy bolyp kele jatқan irgeli ұıymғa aınalyp otyr.
Aldaғy bolatyn 4-shi forýmda қoғamdaғy өzekti degen mәseleler, sonyң ishinde memlekettik-әleýmettik tapsyrysty әri қaraı damytý, adam құқyқtary jәne әleýmettik қyzmet kөrsetý jәne ondaғy үkimettik emes ұıymdardyң үles salmaғy sııaқty keleli mәseleler talқylanbaқ. Onda saıası partııalar men bұқaralyқ aқparat құraldary, halyқaralyқ ұıymdar өkilderinen jınalғan 630-ғa tarta adam joғaryda atalғan mәseleler tөңireginde pikir almasatyn bolady. Jıynғa sondaı-aқ Parlament depýtattary da қatyspaқ. Jıynnyң alғashқy kүninde osyғan deıingi forýmdarda atқarylғan jұmystardyң қorytyndylary shyғarylyp, «Tanym» baıқaýynyң jeңimpazdary anyқtalady. Onda eldegi eң үzdik degen үkimettik emes ұıymdar 15 tүrli atalym boıynsha daıyndalғan syılyқtarmen marapattalady. Forýmnyң ekinshi kүni Elbasy Nұrsұltan Nazarbaevtyң қatysýymen plenarlyқ mәjilis өtedi. Bұғan қosa jıyn baғdarlamasyna sәıkes taғy kөrme ұıymdastyrylady dep kүtilýde.
