Qazaqstandaǵy sot júıesinde qandaı ózgerister bolady
Atalǵan qujatty Senat 15 naýryz kúni eki oqylymda qarap, qabyldaǵan bolatyn. Zań jobasyn talqylaý jáne ony ekinshi oqylymǵa daıyndaý barysynda mynadaı ózgerister men tolyqtyrýlar engizildi:
- shalǵaıdaǵy jáne az quramdy sottarda sot isin júrgizýdi uıymdastyrýdy júzege asyratyn «aǵa sýdıalar» ınstıtýty alynyp tastaldy;
- sýdıalardy konkýrstan tys taǵaıyndaý jónindegi kadrlyq ókilettikter Joǵarǵy Sottyń quzyretinen Joǵary Sot Keńesiniń júrgizýine berildi;
- zań jobasynyń jekelegen normalaryn qoldanysqa engizý merzimderi túzetildi.
Budan buryn habarlanǵandaı, elimizde aýdandyq sottardyń tóraǵalaryn saılaý elementi engizilmek.
«Aýdandyq sottyń tóraǵalaryn saılaý elementterin engizý usynylady. Bul máseleni birazdan beri zańgerlik qaýymdastyqtar, kásipkerler men sýdıalar kóterip keledi. Elordamyzda jáne oblys ortalyqtarynda 15 sot tóraǵasyz otyr», - dedi senator Andreı Lýkın Senattyń jalpy otyrysynda.
Depýtattyń atap ótýinshe, saılanbaly júıeni engizý jaǵdaıdy túzeýge septigin tıgizedi. Sýdıalar qoǵamynyń ózderi kandıdatty usyna alady.
«Áriptesteri bedeldi sýdıadan ózin-ózi usynýdy ótinedi. Aıqyndyq pen ashyqtyq qamtamasyz etiledi. Mansaptyq ósý júıesi túsinikti bolady. Joǵarǵy sottyń sýdıalaryn da Senat balama negizde saılaıdy. Senattyń keminde 2 sýdıanyń arasynan tańdaý múmkindigi bolady», - dedi ol.
Senatordyń sózine qaraǵanda, sýdıalarǵa qarsy arnaýly is-sharalardy Bas prokýrordyń sanktsııasymen ǵana júrgizý eskerilgen.
«Búginde quqyq qorǵaý organdarynda sýdıalarǵa yqpal etýdiń ózindik quraldary bar. Olar qylmystyq issiz kez kelgen sýdıaǵa qarsy arnaýly jedel izdestirý is-sharasyn júrgizýge quqyly. Tek oblys prokýrorynyń sanktsııasyn alsa jetkilikti. Sol sátten bastap kúshtik organ sýdıany tyńdaı alady, ol týraly jáne jeke ómiri jaıly málimetter jınaı alady. Sondyqtan sýdıalarda olardan qorqýǵa negiz bar», - dedi Andreı Lýkın.
Onyń atap ótýinshe, zań jobasyn Senatta talqylaý nátıjesinde sýdıalarǵa qatysty arnaýly jedel izdestirý is-sharasyn tek Bas prokýratýra ǵana sanktsııalaıdy dep aıqyndalǵan.
«Sondyqtanda bul kepildi Konstıtýtsııalyq zań deńgeıinde bekitý usynylyp otyr. Bul sýdıalardyń táýelsizdigin nyǵaıtady», - dedi senator.
Munymen qosa, Joǵarǵy sot keńesiniń róli men mártebesi kúsheıtiledi.
«Memleket basshysy Joǵarǵy sot keńesiniń róli men mártebesin naqty kadrlyq qyzmetteri bar tolyqqandy ınstıtýt retinde kúsheıtýdi tapsyrdy. Kadrlyq máselelerdiń bir bóligi 2019 jyldyń ózinde-aq Joǵarǵy sottan Joǵarǵy sot keńesine berilgen bolatyn. Qazir Joǵarǵy sot keńesine sýdıa kadrlaryn daıyndaý, biliktiligin arttyrý, shekti jasyn uzartý, is basyndaǵy sýdıalardyń ókilettigin toqtatý jáne uzartý máselelerin berý usynylady», - dedi depýtat.
Sonymen qatar Joǵarǵy sot keńesine Sot tóreligi akademııasy da berilmek.
«ıAǵnı, Joǵarǵy sot keńesi endigi ýaqytta sýdıalyq kadrlardy irikteýge, olardyń odan arǵy mansaptyq ósýine jáne qurmetti otstavkaǵa ketýine tolyqqandy jaýap beretin bolady», - dedi senator.
Budan bólek, elimizde apellıatsııa ınstıtýty reformadan ótedi.
«Memleket basshysy apellıatsııa ınstıtýtyn reformalaýdy tapsyrdy. Sottyń apellıatsııalyq satyda isti birinshi satyǵa qaıtarmaı, ıaǵnı, birinshi saty sotynyń erejesi boıynsha shyn máninde sheshim qabyldaýy usynylady. Sondyqtan eger sot apellıatsııalyq satyda isti shyn máninde qaraýdy bastaǵan jaǵdaıda, birinshi saty erejesi jumys isteıdi, onyń ishinde jańa dálelderdi usyný máseleleri de», - dedi senator.
Andreı Lýkınniń túsindirýinshe, osylaısha sot talqylaýdyń tolyqtyǵyn, jan-jaqtylyǵyn jáne shynaıylyǵyn qamtamasyz etedi.
Bul tetik sýdıa qateligi sanyn tómendetýge, sot aktileri sapasyn arttyrýǵa, sot tájirıbesiniń biregeıligin qamtamasyz etýge negizdelgen.
Sonymen qatar, azamattar men kásipkerlerdiń buzylǵan quqyqtaryn jyldamyraq qalpyna keltirýge múmkindik beredi.
Sonymen qatar, 15 naýryzda Senat «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine protsestik zańnamany jetildirý jáne sot júıesin reformalaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańyn qabyldady.
Senattyń Konstıtýtsııalyq zańnama, sot júıesi jáne quqyq qorǵaý organdary komıtetiniń málimetinshe, qujatty talqylaý jáne ony ekinshi oqylymǵa daıyndaý barysynda mynadaı ózgerister men tolyqtyrýlar engizildi:
- Joǵary Sot Keńesiniń turaqty músheleriniń ókilettik merzimin uzartý týraly túzetýler alynyp tastaldy;
- sýdıalardy konkýrstan tys taǵaıyndaý jónindegi kadrlyq ókilettikter Joǵarǵy Sottyń quzyretinen Joǵary Sot Keńesiniń júrgizýine berildi.
- Joǵary Sot Keńesi tóraǵasyna ımmýnıtet berý týraly norma alynyp tastaldy;
- shalǵaıdaǵy jáne az quramdy sottarda sot isin júrgizýdi uıymdastyrýdy júzege asyratyn «aǵa sýdıalar» ınstıtýty alynyp tastaldy.
Senat tóraǵasy Máýlen Áshimbaev atap ótkendeı, bul zańdar sot júıesin jáne sot isin júrgizý tártibin odan ári jetildirý jónindegi Memleket basshysynyń tapsyrmalaryn oryndaý úshin bir top Parlament depýtatynyń bastamashy bolýymen ázirlengen.
Naqty aıtqanda, atalǵan zańdar aýdandyq sottardyń tóraǵalaryn saılaýdyń jańa tetigin engizýdi jáne sýdıalarǵa eshkimniń qysym jasamaýyn qamtamasyz etýdi kózdeıdi. Sondaı-aq zańdarǵa apellıatsııalyq ınstıtýtty jetildirýge qatysty erejeler, Joǵary Sot Keńesiniń rólin arttyrýǵa baǵyttalǵan normalar jáne basqa da mańyzdy jańashyldyqtar engizilgen.
«Memleket basshysy elimizdiń sot jáne quqyq qorǵaý júıelerin jetildirýge qatysty birqatar mańyzdy mindetti aıqyndap berdi. Búgin qabyldanǵan zańdar – keıingi jyldary osy baǵytta júıeli túrde iske asyrylyp jatqan naqty sharalardyń jalǵasy. Bul zańdardyń maqsaty – azamattardyń ádil, táýelsiz jáne kásibı sotqa qol jetkizýin qamtamasyz etý. Sol úshin osy qujattar arqyly sýdıalardyń táýelsizdigin nyǵaıtý jáne sot isin júrgizý tártibi jetildiriledi. Aldaǵy ýaqytta zańdar qoǵamnyń, azamattar men bıznestiń talabyna saı sot júıesin qalyptastyrýǵa óz úlesin qosady dep senemiz», – dedi Máýlen Áshimbaev.
