Qazaqstandaǵy eńbek mıgranttary: Berdibek Saparbaevqa tekseristerdiń nátıjeleri baıandaldy
QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Birjan Nurymbetovtiń bergen málimetine sáıkes, osy jyldyń 1 qańtaryndaǵy jaǵdaı boıynsha, sheteldik jumys kúshin tartýǵa 19,1 myń ruqsat berildi. Olardyń qurylymynda 77% basshylar men bilikti mamandar quraıdy. Eńbek mıgranttary keletin negizgi elder – Qytaı, Ózbekstan, Túrkııa, Úndistan jáne Ulybrıtanııa. 2019 jyldyń qorytyndysy boıynsha, jumys berýshiler 8,2 mlrd teńge kóleminde salyq tóledi. Kadrlardaǵy qazaqstandyq qamtý 96% deńgeıinde qamtamasyz etilgen.
Shtattarynda sheteldik mamandardyń sany 30-dan asatyn 95 kásiporyndy tekserý barysynda eńbek jáne kóshi-qon zańnamalaryn buzýdyń 1008 faktisi, onyń ishinde jergilikti jáne sheteldik jumysshylarǵa eńbekaqy tóleýdegi kemshilikter boıynsha 479 derek anyqtaldy.
Sondaı-aq, zań buzýshylyqtardyń qatarynda — eńbek jaǵdaılary men sanıtarlyq-turmystyq jaǵdaılar boıynsha kemsitýshilik, sheteldik jumysshylardyń bilimderi atqaryp júrgen laýazymdaryna sáıkes kelmeýi, ruqsatqa sáıkes kelmeıtin mamandyq boıynsha jumysty oryndaý jáne basqalary bar.
«98 mln teńgeden astam somaǵa 397 ákimshilik is qozǵaldy. 361 sheteldik jumysshynyń jalaqysy qazaqstandyq jumysshy deńgeıine deıin tómendetildi, al 4 qazaqstandyq jumysshy úshin jalaqy sheteldik jumysshy alatyn aqy deńgeıine deıin kóterildi. 703 ruqsat qaıtaryp alyndy, 507 sheteldik jumysshy elden shyǵaryldy», — dedi Birjan Nurymbetov.
Ol mundaı zań buzýshylyqtarǵa jol bermeý jáne olardyń sanyn azaıtý, sondaı-aq sheteldik jumys kúshin tartýǵa ruqsat berý tártibin kúsheıtý maqsatynda mınıstrlik birqatar sharalardy qabyldap jatqanyn atap ótti.
Máselen, jumys berýshilerdiń qyzmetkerlerge teńdeı sanıtarlyq-quqyqtyq jaǵdaılardy qamtamasyz etý mindeti zańnamalyq turǵydan retteledi. Jumysshylarynyń sany 250 adamnan asatyn, onyń 30-dan astamyn sheteldik jumyskerler quraıtyn kásiporyndardy jyl saıynǵy josparly tekserýlermen qamtý kózdelgen. 2020 jyly sheteldik jumys kúshin tartýǵa kvota 48,7 myńnan 29,3 myńǵa deıin qysqartyldy. 4 sanat boıynsha jumyskerlerge ruqsat berý tek ishki naryqta jumyskerler bolmaǵan jaǵdaıda ǵana júzege asyrylatyn bolady. Sonymen qatar, jumys berýshiler zańnamalyq negizde 3-4-inshi sanattar boıynsha tartylatyn sheteldik jumyskerlerdi qazaqstandyq kadrlarmen almastyrýǵa mindetteledi.
Óz kezeginde, Іshki ister mınıstriniń orynbasary Arystanǵanı Zapparov ótken jyly 531 eńbek ruqsatnamalary berilgenin atap ótti (jumys berýshilerdiń – jeke tulǵalardyń jumysyn ІІM kvotasy boıynsha atqarý). Eńbek mıgranttarynyń negizgi bóligi jóndeý jumystarymen nemese qurylyspen aınalysady, bala kútýshi, aspaz jáne basqa da úı jumystary qyzmetterin usynady. Bıýdjetke 6,5 mlrd teńge tólendi.
«Taldaý kórsetkendeı, TMD elderiniń azamattarynyń zańsyz eńbekpen aınalysýyna kóbine Qazaqstanǵa kelýdiń jáne munda bolýdyń jeńildetilgen tártibi yqpal etken. Olardyń bizdiń elimizde bolý kezeńine ýaqyt jaǵynan eshqandaı shekteý qoıylmaǵan. Sebebi, merzimi ótken soń sheteldikter birden shyǵyp, qaıtadan Qazaqstanǵa kirgen. Osyǵan baılanysty zańnamaǵa ózgerister engizildi. Endi vızasyz rejımde keletin sheteldik azamattar Qazaqstanda jarty jyl ishinde 90 kúnnen artyq bola almaıdy», — dedi A. Zapparov.
Sonymen qatar, kóshi-qon zańnamasyna engizilgen ózgerister aıasynda eńbek mıgranttarynan ár aı saıyn 2 AEK-ten 4 AEK-ke deıingi mólsherde tabys salyǵy boıynsha aldyn ala tólemderdi arttyrý máselesi talqylanýda.
Keńesti qorytyndylaǵan Berdibek Saparbaev birqatar naqty tapsyrmalar júktedi. Atap aıtqanda, eńbek mınıstrligine jáne jergilikti atqarýshy organdarǵa sheteldikterge ruqsat berýdi baqylaýdy kúsheıtý tapsyryldy.
«Sheteldik jumys kúshin tartý - óte mańyzdy másele. Bizdiń eń mańyzdy mindetimiz – ishki eńbek naryǵyn qorǵaý. Bul baǵyttaǵy alǵashqy qadamdy biz jasadyq, sóıtip, sheteldik jumys kúshine kvotany 40%-ǵa – 29 myńǵa deıin tómendettik», — dedi ol.
Vıtse-premer sonymen qatar eńbek mıgranttarynyń sanynyń artýyna nazar aýdardy. Olardyń basym bóligi jumysshy mamandyqtaryna tartylǵan. Onyń pikirinshe, mundaı jumys oryndarynda jergilikti kadrlar jumys isteı alady.
«Tekserister kezinde anyqtalǵan faktiler naqty joıylýy tıis. Injener bolyp jumys isteýge ruqsat alyp, shyn mánisinde aspaz bolyp qyzmet etip júrgen mysaldar bar. Oǵan qosa, jalaqyny ınjener retinde alady. Osyndaı kásiporyndardyń basshylaryna qatysty qatań sharalar qabyldaý qajet. Jumys berýshiler mynany túsinýi kerek: eger olar Qazaqstanda jumys istegisi kelse, zańdardy buzýǵa jol bermeýi tıis. Qazaqstandyq jáne sheteldik jumyskerler úshin jalaqy mólsheri de, eńbek sharttary da, áleýmettik-turmystyq jaǵdaılar da birdeı bolýy qajet. Alalaý bolmaýy kerek», — dep túıindedi B. Saparbaev.