Qazaqstandaǵy lastanǵan aýa qaterli isik pen týabitti aýrýlardy kóbeıtti − sarapshy
ASTANA. KAZINFORM – «ESGQ reıtıngtik agenttigi» JShS tóraǵasynyń keńesshisi Gúlmıra Ismaǵulova 2005-2023 jyldar aralyǵynda elimizdiń 20 ónerkásiptik ortalyǵy boıynsha aýanyń lastaný ındeksin usyndy.
Onyń aıtýynsha, bul jyldary jáne qalalarda lastanǵan aýa halyq densaýlyǵyna, ásirese júkti áıelderge, qursaqtaǵy sábılerge, qarttarǵa edáýir zııan keltirdi, naýqastardyń jaǵdaıyn nasharlatty jáne mezgilsiz ólim-jitimge ákep soqty.
− Ásirese eń nashar jyl – 2018 jyl boldy. Odan keıin de Qaraǵandy, Temirtaý, Astana, Almaty, Jezqazǵan jáne Aqtaý qalalarynda jaǵdaı ýshyǵa tústi. Qaterli isik, týabitti aqaýlar, deni saý bala kótere almaý sekildi aýrýlar birden emes, jınaqtalǵan áser saldarynan júre kele paıda boldy. 2018 jyl eń las jyl ǵana emes, qaterli isik pen týabitti anomalııalar boıynsha eń qolaısyz jyl boldy, − dedi G. Ismaǵulova Senatta ótken Ekologııalyq kodeks normalarynyń iske asyrylýy týraly Úkimet saǵatynda.
Al 2021 jylǵa kóz júgirtsek, karantınniń alynýynan keıin qaterli isik aýrýlary taǵy da kúrt arta túsken.
− Sondyqtan men osy jerge aýanyń lastaný deńgeıiniń normadan turaqty túrde asýy – baıaý jarylatyn bomba ispettes ekenin eskertý úshin keldim. Bul ulttyń gendik qoryn joıady. Sondyqtan eń ozyq qoljetimdi tehnologııalarǵa kóshý máselesinde tegeýrindi bolýǵa shaqyramyn.
Sýdy ishpes buryn súzgiden ótkizýge bolady, al aýamen ondaı múmkindik joq. Biz aýamen tynystaımyz, al onymen birge ókpege jáne qanǵa ýytty zattar men kantserogender enedi. Olar tez sharshaýǵa, oılaý qabiletiniń nasharlaýyna, qaterli isikke, bedeýlikke, qant dıabetine, demikpege jáne basqa da kóptegen aýrýlarǵa ákep soǵady, − deıdi sarapshy.
Spıkerdiń aıtýynsha, ShQO-da sońǵy bes jylda qaterli isik aýrýy 25%-ǵa, Almatyda 23,5%-ǵa, Túrkistan oblysynda 22%-ǵa artty. Densaýlyq saqtaý salasynyń, ýaqytyly dıagnostıka men bilikti emniń arqasynda Qazaqstanda qaterli isikten ólim-jitim aıtarlyqtaı azaıdy. Alaıda, 2005-2023 jyldary tynys alý organdary aýrýlarynan bolatyn ólim-jitim artqan.
Sondaı-aq, Atyraý oblysynda tynys alý organdary aýrýlarynan bolatyn ólim-jitim 3,2 esege, SQO men Aqtóbe oblysynda – 2,6 esege artty.
Buǵan deıin senator Álı Bektaev Qazaqstanda birqatar qalada aýanyń lastaný deńgeıi joǵary kúıde qalyp otyrǵanyn aıtqan edi.
Al Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Erlan Nysanbaev iri kásiporyndardyń negizgi mindetine túsinik berdi.