Qazaqstanda jasóspirimder arasynda júktilik kórsetkishi 51%-ǵa ósti
Sońǵy birneshe jylda 15 pen 18 jas aralyǵyndaǵy qyzdardyń bala týý kórsetkishi 50,5 paıyzǵa ósti. Eger 2017 jyly mundaı jaǵdaıda 3,4 myń bala týsa, 2022 jyldyń sońyna qaraı bul san 5,2 myńǵa deıin ósti. Kórsetkishtiń artýy pandemııanyń birinshi jylynda tirkelgen, biraq jaǵdaı ol aıaqtalǵannan keıin de jaqsarǵan joq. Kazinform agenttigi bul týraly ranking.kz-ke silteme jasap habarlaıdy.
Bul dınamıkany túsik jasatý sanynyń azaıýymen emes, jasóspirimder arasynda júktiliktiń kóbeıýimen túsindirýge bolady. Kámeletke tolmaǵan qyzdardyń jasandy túsik jasatý statıstıkasy sońǵy jyldary bolmashy ǵana ózgerip, 12 aıda 1,1-1,2 myń jaǵdaı sheginde qaldy.
Jalpy statıstıka boıynsha, 20 jasqa deıingi analar tapqan balalardyń úlesi az: 3,3%. Ótken jyly 403,9 myń jańa týǵan náresteniń ishinde 13,2 myńynyń anasy 20 jastan aspaǵan bolyp shyqty. Týǵan balalardyń jartysynan kóbin (55,9%) eń qolaıly reprodýktıvti jas – 25-35 jas aralyǵyndaǵy áıelder dúnıege ákelgen.
DDU sarapshylarynyń atap ótýinshe, jasóspirimder arasyndaǵy júktilik bilim deńgeıi nemese ekonomıkalyq jaǵdaıy tómen turǵyndar arasynda jıi kezdesedi. Birinshiden, halyqtyń az qamtylǵan toptary kontratseptıvterge qol jetkizý máselesine tap bolsa, ekinshiden, shaǵyn eldi mekenderde (barlyǵy bir-birin tanıtyn aýyldar, shaǵyn qalalar) kámeletke tolmaǵandar stıgmaǵa ushyrap, kontratseptıvti erkin satyp ala almaıdy.
Qazaqstanda qala men aýyl jasóspirimderiniń týý kórsetkishinde aıtarlyqtaı aıyrmashylyq bar. Mysaly, ótken jyly iri eldi mekenderdegi jasóspirimder arasyndaǵy týý kórsetkishi 15-19 jas aralyǵyndaǵy 1 myń qyz balaǵa shaqqanda 15,3, al aýyldarda - 25,9-dy qurady. Bul - Qazaqstan boıynsha ortasha kórsetkish.
Málimetterdi óńirler boıynsha egjeı-tegjeıli qarastyrǵan kezde keıbir oblystarda aýyldyq jerlerdegi jasóspirimderdiń týý kórsetkishi respýblıkalyq deńgeıden joǵary ekeni baıqalady. Mysaly, Mańǵystaý, Jambyl oblystarynda koeffıtsıent 35-ten, Túrkistan oblysynda 30-dan joǵary bolyp tur.
Alaıda bul aımaqtardaǵy koeffıtsıentter aýylda ǵana emes, qalada da joǵary. Osy úsh aımaq elimizdegi jasóspirimderdiń týý kórsetkishi boıynsha birinshi oryndarda. Ekonomıkasy eń jaqsy damyǵan qalalar – Almaty (8,2) jáne Astana (9,1) qalalarynda jasóspirimderdiń bala týý jaıǵdaıy azyraq kezdesedi.
DDU sarapshylary jasóspirimder júktiliginiń taǵy bir sebebin aıtty - ol qyzdyń kámelet jasqa tolmaı turmysqa shyǵýy. Bul jaǵdaı qyz balanyń júktiligi sebebimen ǵana emes, sonymen qatar basqa faktorlarǵa (dástúrlerdi ustaný, ekonomıkalyq sebepter) baılanysty oryn alyp jatady. Qazaqstanda qyzdardyń turmysqa erte shyǵýy jıi kezdesedi. Ótken jyly 16-19 jas aralyǵyndaǵy 2,6 myń bozbala úılenip, 17,3 myń qyz turmysqa shyqty.
Jasóspirimder arasynda qalamaıtyn júktilik sanyn azaıtý jáne TDM-ǵa qol jetkizý - 2030 jylǵa qaraı jynystyq jáne reprodýktıvti densaýlyq qyzmetterine jalpyǵa birdeı qoljetimdilikti qamtamasyz etý maqsatynda Qazaqstanda arnaıy zań jobasy qabyldandy. Qujat aımaqtyq densaýlyq saqtaý basqarmalaryna kez kelgen jas adamnyń medıtsınalyq kómek pen psıhologııalyq qoldaýdy erkin ala alatyn Jastar densaýlyq ortalyqtaryn uıymdastyrýdy mindetteıdi.
QR Qoǵamdyq densaýlyq saqtaý ulttyq ortalyǵynyń málimeti boıynsha, qazirgi kezde elimizde «4D» erejeleri (qoljetimdilik, eriktilik, tilektestik jáne senim) boıynsha jumys isteıtin osyndaı 118 mamandandyrylǵan ortalyq bar.
Ótken jyly uıymǵa 728,6 myń jas qazaqstandyq júgingen, olardyń 39,4%-y 15-18 jas aralyǵyndaǵy jasóspirimder.
